کد سایت
en22287
کد بایگانی
51512
نمایه
فرقه‌های اسماعیلیه «بهره»
طبقه بندی موضوعی
فرقه های منشعب از شیعه
خلاصه پرسش
فرقه اسماعیلیه «بهره» چه کسانی‌اند؟ و چه عقایدی دارند؟
پرسش
لطفاً در خصوص عقاید فرقه اسماعیلیه «بهره» توضیح دهید؟ نظر آنها در خصوص اسلام چیست؟
پاسخ اجمالی
اسماعیل، فرزند بزرگ امام صادق(ع) - که در شأن و منزلت او تردیدی نیست - در زمان حیات حضرتشان وفات یافته و به فرمان ایشان تجهیز و به خاک سپرده شد. قبر اسماعیل هم اکنون در قبرستان بقیع در مدینه منوّره قرار دارد.[1]
امام جعفر صادق(ع) فرزند خود «موسی» را به عنوان امام بعد از خود به مردم معرفی کردند. با این حال، گروهی از یاران امام صادق(ع) با این انتصاب مخالفت نموده و بر امامت اسماعیل پای فشردند. گروهی از آنان حتی منکر مرگ اسماعیل شدند و مرگ او را تقیـه‌ای بـرای مصـونیـت از سـوء قصـد دشمنان دانستنـد. ایـن انشعـابیـون سپـس محمـد پسـر اسـمـاعیل را امام بعدی دانستند و با عدم قبول امامت موسی کاظم(ع)، رسماً از سایر شیعیان جدا شدند.[2]
پس از مرگ محمد، اسماعیلیه بهطور پراکنده تبلیغاتی را انجام می‌دادند تا سرانجام با روی کار آمـدن حـکومت فاطمیان مصر، این فرقه بسیار قدرتمند شد و مبلّغانی را به سراسر مملکت اسلامی آن زمـان، اعـزام نمود.[3]
پس از مرگ المستنصر، هـشـتـمـیـن خلیفه فاطمی و امام اسماعیلی‌ها، اختلافی بین اسماعیلیان بروز نمود؛ زیرا گروهی از آنـان، نزار پسر بزرگ وی را رهبر اسماعیلیه‌ها دانستند و گروه دیگر، مستعلی فرزند کوچک وی را.[4] این امر سبب بروز درگـیـری سـخـتـی بین دو برادر شد و به انشعاب اسماعیلیه‌ها انجامید؛ پیروان نزار نسل آغاخانیه‌های فعلی را تشکیل دادند و پیروان مستعلی به «مستعلیون» معروف شدند که بــاقـیـمـانـده آنـان امـروزه بـه «بهره» موسوم‌اند.[5]
مهم‌ترین اعتقادات بهره‌ها
با توجه به این‌که بهره‌ها از فرقه اسماعیلیه بوده و بهطور طبیعی از اعتقادات عامه آنان برخوردارند، اما در عین حال به عقایدی اختصاص یافته‌اند که اساسی‌ترین آنها عبارت است از:
1. تنها یک خدا وجود دارد.
2. قرآن، کتاب دینی شیعیان بهره است و کلیه این فرقه‌ها باید در فراگیری مفاهیم آن بکوشند؛ هرچند تنها داعیان و معدودی از بزرگان مذهبی به باطن قرآن آگاهی دارند.
3. حضرت محمد(ص) پیامبر خدا و حضرت علی(ع) وصی و شریک او است و همواره جانشین پیامبر اکرم(ص) به شمار می‌رود.
4. امـامـان، مـکمل پیامبران هستند؛ با این تفاوت که پیامبران مبلّغان شرایع ظاهری و امامان مبلّغان شرایع باطنی اسلام‌‌اند.
5. نسل شیعیان فعلی از حضرت علی(ع) نشأت می‌گیرد که بعد از پیامبر خدا(ص) دارای بالاترین درجه تقدیس و احترام است.
6. پس از حضرت علی(ع) که مقامی بالاتر از امام دارد و «اساس» خوانده می‌شود، سایر امامان بـهـره داوودی عـبارتند از: امام حسن، امام حـسـیــن، امـام زیـن‌الـعـابـدیـن، امـام محمدباقر، امام جعفرصادق، اسماعیل، محمـد بـن اسمـاعیـل، عبـداللـه، احمد، حسین (مستـور)، مهـدی عبیـداللـه، القـائـم بـامر الله، المنصور بالله، المعز لدین الله، العزیز بالله، الحاکم بامر الله، الظاهر لاعزاز دین الله، المستنصر بالله، المستعلـی بـالله، الآمر باحکام الله و ابوالقاسم الطیب.
بهـره‌هـا سلسلـه خلفـای فـاطمـی را تـا الآمر باحکام الله به عنوان امام قبول دارند، ولی چهار خلیفه بعد از او، الحافظ لدین الله، الضافر بامر الله، الفائز بالله و العاضد لدین الله را امام نمی‌دانند. امام بیست‌و‌یکم آنها طیب، بنا به عقیده بهره‌ها از نظر غایب شده است.
7. مقام اسماعیل از سایر امامان بالاتر است؛ چون هر امام هفتمی مقام والاتری نسبت به شش امام قبلی دارد.
8. از تمام انبیا گناه صادر شده است؛ چون آنان مراتبی که مستحق آن نبوده‌اند از خداوند متعال درخواست کرده‌اند، ولی حضرت علی(ع) و امامان نسل او هیچ‌گاه گناه نکرده‌اند؛ چون هیچ وقت از خداوند آنچه را که لایق آن نبوده‌اند، نخواسته‌اند.
9. ابلیس مرده است، ولی هر کس با امام زمان خود مخالفت کند، ابلیس است.
10. اگر امامی مرتکب فواحش یا محرمات شود، باز در مقام امامت باقی خواهد ماند.
11. آغاز ظهور ائمه از شهر مدینه بوده است و طی سال‌های ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی این مکتب در قاهره (مبدأ مذهب و فرهنگ فاطمیه) ادامه یافته است.
12. به تمامی امامان از ۲۱ به بعد، دستور داده شده است بهطور مخفی و دور از اجتماع زندگی کنند.
13. از امام بیست‌و‌یکم به بعد، نمایندگان ائمه که داعـی مطلق نامیده می‌شوند، به عنوان راهبر و راهنمـا از طـرف ائمه برای امت اسلام منصوب شده‌اند.[6]
امام جعفر صادق(ع) فرزند خود «موسی» را به عنوان امام بعد از خود به مردم معرفی کردند. با این حال، گروهی از یاران امام صادق(ع) با این انتصاب مخالفت نموده و بر امامت اسماعیل پای فشردند. گروهی از آنان حتی منکر مرگ اسماعیل شدند و مرگ او را تقیـه‌ای بـرای مصـونیـت از سـوء قصـد دشمنان دانستنـد. ایـن انشعـابیـون سپـس محمـد پسـر اسـمـاعیل را امام بعدی دانستند و با عدم قبول امامت موسی کاظم(ع)، رسماً از سایر شیعیان جدا شدند.[2]
پس از مرگ محمد، اسماعیلیه بهطور پراکنده تبلیغاتی را انجام می‌دادند تا سرانجام با روی کار آمـدن حـکومت فاطمیان مصر، این فرقه بسیار قدرتمند شد و مبلّغانی را به سراسر مملکت اسلامی آن زمـان، اعـزام نمود.[3]
پس از مرگ المستنصر، هـشـتـمـیـن خلیفه فاطمی و امام اسماعیلی‌ها، اختلافی بین اسماعیلیان بروز نمود؛ زیرا گروهی از آنـان، نزار پسر بزرگ وی را رهبر اسماعیلیه‌ها دانستند و گروه دیگر، مستعلی فرزند کوچک وی را.[4] این امر سبب بروز درگـیـری سـخـتـی بین دو برادر شد و به انشعاب اسماعیلیه‌ها انجامید؛ پیروان نزار نسل آغاخانیه‌های فعلی را تشکیل دادند و پیروان مستعلی به «مستعلیون» معروف شدند که بــاقـیـمـانـده آنـان امـروزه بـه «بهره» موسوم‌اند.[5]
مهم‌ترین اعتقادات بهره‌ها
با توجه به این‌که بهره‌ها از فرقه اسماعیلیه بوده و بهطور طبیعی از اعتقادات عامه آنان برخوردارند، اما در عین حال به عقایدی اختصاص یافته‌اند که اساسی‌ترین آنها عبارت است از:
1. تنها یک خدا وجود دارد.
2. قرآن، کتاب دینی شیعیان بهره است و کلیه این فرقه‌ها باید در فراگیری مفاهیم آن بکوشند؛ هرچند تنها داعیان و معدودی از بزرگان مذهبی به باطن قرآن آگاهی دارند.
3. حضرت محمد(ص) پیامبر خدا و حضرت علی(ع) وصی و شریک او است و همواره جانشین پیامبر اکرم(ص) به شمار می‌رود.
4. امـامـان، مـکمل پیامبران هستند؛ با این تفاوت که پیامبران مبلّغان شرایع ظاهری و امامان مبلّغان شرایع باطنی اسلام‌‌اند.
5. نسل شیعیان فعلی از حضرت علی(ع) نشأت می‌گیرد که بعد از پیامبر خدا(ص) دارای بالاترین درجه تقدیس و احترام است.
6. پس از حضرت علی(ع) که مقامی بالاتر از امام دارد و «اساس» خوانده می‌شود، سایر امامان بـهـره داوودی عـبارتند از: امام حسن، امام حـسـیــن، امـام زیـن‌الـعـابـدیـن، امـام محمدباقر، امام جعفرصادق، اسماعیل، محمـد بـن اسمـاعیـل، عبـداللـه، احمد، حسین (مستـور)، مهـدی عبیـداللـه، القـائـم بـامر الله، المنصور بالله، المعز لدین الله، العزیز بالله، الحاکم بامر الله، الظاهر لاعزاز دین الله، المستنصر بالله، المستعلـی بـالله، الآمر باحکام الله و ابوالقاسم الطیب.
بهـره‌هـا سلسلـه خلفـای فـاطمـی را تـا الآمر باحکام الله به عنوان امام قبول دارند، ولی چهار خلیفه بعد از او، الحافظ لدین الله، الضافر بامر الله، الفائز بالله و العاضد لدین الله را امام نمی‌دانند. امام بیست‌و‌یکم آنها طیب، بنا به عقیده بهره‌ها از نظر غایب شده است.
7. مقام اسماعیل از سایر امامان بالاتر است؛ چون هر امام هفتمی مقام والاتری نسبت به شش امام قبلی دارد.
8. از تمام انبیا گناه صادر شده است؛ چون آنان مراتبی که مستحق آن نبوده‌اند از خداوند متعال درخواست کرده‌اند، ولی حضرت علی(ع) و امامان نسل او هیچ‌گاه گناه نکرده‌اند؛ چون هیچ وقت از خداوند آنچه را که لایق آن نبوده‌اند، نخواسته‌اند.
9. ابلیس مرده است، ولی هر کس با امام زمان خود مخالفت کند، ابلیس است.
10. اگر امامی مرتکب فواحش یا محرمات شود، باز در مقام امامت باقی خواهد ماند.
11. آغاز ظهور ائمه از شهر مدینه بوده است و طی سال‌های ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی این مکتب در قاهره (مبدأ مذهب و فرهنگ فاطمیه) ادامه یافته است.
12. به تمامی امامان از ۲۱ به بعد، دستور داده شده است بهطور مخفی و دور از اجتماع زندگی کنند.
13. از امام بیست‌و‌یکم به بعد، نمایندگان ائمه که داعـی مطلق نامیده می‌شوند، به عنوان راهبر و راهنمـا از طـرف ائمه برای امت اسلام منصوب شده‌اند.[6]
[1]. شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 209، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج 1، ص 546، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1417ق.
[2]. ر.ک: الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 210؛ طباطبایی، سیدمحمد حسین، شیعه در اسلام، ص 67 – 68، قم، دفتر نشر اسلامی، چاپ سیزدهم، 1378ش؛ حلبى، على اصغر، تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 139، تهران، انتشارات اساطير، چاپ دوم، 1376ش.
[3]. ر.ک: تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 140؛ شیعه در اسلام، ص 68.
[4]. تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 141؛ سبحانى، جعفر، بحوث في الملل و النحل، ج 8، ص 155، قم، مؤسسة النشر الإسلامي، مؤسسة الإمام الصادق(ع).
[5]. ر.ک: بحوث في الملل و النحل، ج 8، ص 28؛ قاضى نعمان، تأويل الدعائم، ج 2، ص 10، قاهره، دار المعارف، چاپ اول، بی‌تا.
[6]. ر.ک: عرب‌احمدی، امیر بهرام، آشنایی با شیعیان بهره داوودی، مجله اخبار شیعیان، اردیبهشت 1388ش، شماره 42، ص 52.