نخست باید گفت؛ اگرچه در تعالیم دینی اعمال و کارهای خیری برای مردگان بیان شده است؛ اما باید توجه داشت اعمالی که خود فرد در زمان حیات خود؛ از قبیل نماز، دعا، انفاق و صدقه و ... انجام می‌دهد برای او سودمندتر از انجام اعمال توسط دیگران است.
با توجه به این نکته، باید گفت؛ اعمالی برای بخشش مردگان و بالارفتن درجات آنها وجود دارد،[1] و تقریبا تمام آن اعمال را نیز می‌توان در شب اول که نیاز مرده بیشتر است انجام داد، اما توصیه‌هایی در ارتباط با خصوص شب اول ذکر شده است:
- نماز لیلة الدفن
نماز «لیلة الدفن»(نماز وحشت)، یا «صلاة الهدیه» نمازى است که در شب اول دفن مؤمن براى او خوانده می‌شود و به این جهت نماز وحشت نامیده شده است که فردى که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر آشنایى و انسى ندارد و در خود احساس ترس و وحشت دارد، و این نماز با فضل الهى وحشت را از او دور می‌کند.[2]
- تلاوت قرآن و دعا کردن
امام صادق(ع) از پدرانش(ع) نقل می‌کند که حضرت فاطمه(س) هنگام احتضار به امام علی(ع) وصیت نمود هنگامی که من از دنیا رفتم شما عهده‌دار غسل و تجهیز من باش، بر من نماز بخوان و در قبر بگذار، لحد را بپوشان و خاک بر قبر من بریز آن‌را مساوی با زمین کن و بالای سر قبر من بنشین و زیاد قرآن و دعا برایم بخوان؛ زیرا زمان دفن زمانی است که میت نیاز زیادی به انس با زندگان دارد...».[3]
[1]. ر. ک: «اعمال خیر پس از مرگ»، 48065.
[2]. ر. ک: «کیفیت نماز وحشت»، 3361.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 79، ص 27، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.