مطابق فتوای همه‌ی مراجع تقلید، بعد از خواندن یا گوش فرا دادن به آیاتی که سجده واجب دارند، انسان باید سجده کند.
در ذیل به برخی احکام در زمینه می‌پردازیم:
- هر یک از چهار سوره‌ی(نجم، علق، فصلت و سجده) دارای آیه سجده، اگر انسان آن آیات را بخواند یا به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آیه، باید فوراً سجده کند و اگر فراموش کرد، هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.[1]
حتی نظر برخی مراجع آن است که اگر فرد، بدون اختیار به آیه‌ی سجده گوش دهد، یا این آیات به گوشش بخورد -بنابر احتیاط واجب- باید سجده کند.[2]
- در صورتى که سبب وجوب سجده، تکرار شود -مثلا چند بار آیه را بخواند یا به آن گوش دهد- تکرار سجده نیز واجب می‌شود، مگر این‌که این اسباب هم‌زمان باشند، مثل این‌که هم‌زمان چند آیۀ دارای سجده را بشنود.[3] یا این‌که تکرار سجده به حدی شود که به عسر و حرج بیفتد.[4]
- در سجده‌ی واجب قرآن، باید پیشانی بر مهر یا چیزی که سجده بر آن جایز است گذارده شود، ولی لازم نیست سایر شرایط معتبر در سجده نماز مراعات شود،[5] مثلا لازم نیست که روبروی قبله باشد، یا این‌که فرد طهارت و وضو داشته باشد؛ بلکه همین مقدار که حالت سجده را داشته باشد کافی است.
- در سجده‌‌های قرآنی، گفتن ذکر خاصی واجب نیست و حتی اگر ذکر نگوید و به قصد سجده پیشانی خود را به زمین بگذارد کافی است.[6]
بنابراین، اگر انجام چنین سجده‌ای امکان‌پذیر نباشد، باید مشکل را از طریق دیگری حل کرد؛ مثل این‌که از قاریان در خواست شود که در این‌گونه مجالس سورههای سجدهدار را تلاوت نکنند و یا برگزار کنندگان این‌گونه مجالس در جایی این جلسات را بر قرار کنند که برای حاضران امکان سجده کردن به هنگام تلاوت آیههای سجدهدار باشد و اگر هیچ‌کدام ممکن نبود خود انسان باید در چنین مجالسی -مثلا با خارج شدن از مجلس- مواظبت کرده که آیههای سجدهدار به گوشش نخورد.
شایان ذکر است، پاسخ آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) نسبت به پر چنین است:
هر کسی که این آیات را با صدا بخواند یا به آن گوش دهد باید سجده نماید، ولی در این سجده لازم نیست چیزی از جمله آیه مزبور خوانده شود.
[1]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 592، مسئله 1093، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.
[2]. همان، آیات عظام شبیری زنجانی و مکارم شیرازی.
[3]. امام خمینى، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیله، ج1، ص 177، مسئله 2، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
[4]. ر. ک: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی.
[5]. توضیح المسائل (المحشى)، ج 1، ص 595، مسئله 1097.
[6]. همان، مسئله 1099.