روایات متعددی وجود دارد که ناظر به فرود آمدن ستارهای در خانه امام علی(ع) بوده و آن‌را نشانی از وصی‌بودن حضرتشان و یا شایسته بودنشان برای همسری حضرت زهرا(س) و ... می‌دانند و نیز این ماجرا را تفسیری باطنی از آیه‌ی «وَ النَّجْمِ إِذا هَوی* ما ضَلَّ صاحِبُکمْ وَ ما غَوی»[1] اعلام کرده‌اند:
- عباس گفت: همراه با گروهی از بنی‌هاشم خدمت رسول خدا(ص) نشسته بودیم. در این هنگام ستارهای در حال فرود آمدن بود. آن‌حضرت(ص) گفت: به این ستاره نگاه کنید، در خانه هر کس فرود آید، او خلیفه‌ی من است. ما نگاه کردیم و دیدیم که آن ستاره در منزل علی بن ابی‌طالب فرود آمد. پس از این ماجرا گروهی از مردم گفتند: محمد(ص) در محبت علی(ع) سرگشته شده (و هذیان می‌گوید!). پس خدا آیات اوّل سوره‌ی نجم را نازل کرد.[2]
- ابن عباس گفت شبی بعد از نماز عشاء، رسول خدا(ص) فرمود: امشب تا سپیده‌دم ستارهای از آسمان در خانه یکی از شما فرود خواهد آمد که در منزل هر کدامتان فرود آید، او وصی و خلیفه و امام بعد از من است. نزدیک سپیده‌دم هرکدام از ما در خانه خود نشسته و انتظار فرود‌آمدن ستاره را داشتیم و کسی که بیشترین طمع را داشت پدرم عباس بود. بعد از سپیده‌دم آن ستاره در خانه علی بن ابی‌طالب سقوط کرد. رسول خدا(ص) به ایشان فرمود: سوگند به کسی مرا به نبوت مبعوث کرد، تو وصیت و خلافت و امامت پس از من را بر عهده خواهی داشت. بعد از آن بود که منافقانی مانند عبداللّه بن ابی و یارانش گفتند: محمد(ص) در محبت عموزادهاش گمراه شده و این‌گونه نیست که در مورد او از روی وحی سخن بگوید. خدا در پاسخ آنان، آیات اول سوره نجم را نازل کرد.[3]
همچنین در برخی از منابع متأخر، ماجرایی مشابه در جریان خواستگاری حضرت زهرا(ع) ذکر شده است:
وقتی حضرت زهرا(س) به سن ازدواج رسید، خیلی از بزرگان و اشراف عرب ایشان را از رسول خدا(ص) خواستگاری کردند. رسول الله(ص) نیز فرمود: همسر حضرت زهرا(س) را خداوند معین می‌کند. روزی جبرئیل به پیامبر(ص) گفت: زهرا(س) را به ازدواج کسی در آور که ستاره زهره شب جمعه در خانه‌اش فرود می‌آید! هنگامی که شب جمعه فرا رسید، پیامبر(ص) و زهرا(س) به پشت بام خانه رفتند تا شاهد فرود آمدن آن ستاره باشند. نیمه شب ستاره زهره در منزل حضرت علی(ع) فرود آمد و شب تاریک را مانند روز روشن کرد. هنگامی که حضرت زهرا(س) ستاره زهره را در حال نزول دید، شروع به گفتن الله اکبر نمود. همین که 34 مرتبه الله اکبر گفت ستاره زهره به خانه حضرت علی(ع) رسید. حضرت زهرا(س) بعد از دیدن این واقعه شروع به حمد خدا نمود تا این‌که 33 مرتبه الحمدلله گفت، ستاره زهره به سمت جایگاه خودش حرکت کرد. حضرت زهرا(س) با دیدن این صحنه شروع به گفتن ذکر سبحان الله کرد تا این‌که 33 مرتبه این ذکر شریف را گفت، ستاره زهره در جایگاه خودش مستقر شد.[4]
در این ارتباط باید گفت:
- این ماجرا -به ویژه داستان دوم در ارتباط با خواستگاری حضرت زهرا(س)- در روایاتی با سند صحیح ذکر نشده است تا لازم باشد تمام اندیشمندان شیعی آن‌را بپذیرند. به عنوان نمونه از آن‌رو که سوره‌ی نجم به اعتقاد بیشتر مفسران در مکه نازل شده است، برخی از مفسران، این داستان را مورد تردید قرار می‌دهند.[5] البته برخی نیز معتقدند که این سوره در مدینه نازل شده است.[6]
2. با فرض پذیرش برخی از این روایات، می‌توان گفت که مراد از ستاره در آنها، جسمی نورانی است، و در منابع لغوی، واژه «نجم» به همین معنا ذکر شده است.[7] و مراد از نجم، ستاره غول‌پیکری نیست که به اندازه زمین و یا بزرگ‌تر از آن باشد! با این فرض، اصل این‌که جسمی نورانی به صورت اعجازآمیز به منزل امام(ع) آمده باشد، مخالف با آموزه‌های دینی نیست و مشابه آن‌را می‌توان در شب معراج مشاهده نمود؛ چراکه ما یقین داریم خدا مرکب سریع‌السیری که متناسب این سفر فضایی بوده باشد در اختیار پیامبرش قرار داده است و او را از خطراتی که در این سفر وجود داشته زیر پوشش حمایت خود گرفته است.[8]
- ممکن است این موضوع، نوعی مکاشفه برای افرادی خاص باشد.
- برخی نیز معتقدند که این‌گونه روایات، ساخته دشمنان شیعه است.[9]
در نهایت باید گفت؛ فرود نوری در هر کجا و از جمله خانه امام(ع) از محالات نیست و مشابه آن‌را می‌توانیم در نورهای لیزری مشاهده کنیم؛ از این‌رو نیازی نیست تا این روایات را با قطعیت نادرست بپنداریم و اصل امکان آن‌را زیر سؤال ببریم، اگرچه پذیرش آنها نیز از ضروریات مکتب شیعه نیست.
[1]. نجم، 1 – 2.
[2]. کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، محقق، کاظم، محمد، ص 451، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1410ق؛ حسکانی، عبید الله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق، محمودی، محمد باقر، ج 2، ص 276، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1411ق.
[3]. شیخ صدوق، الامالی، ص 565، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
[4]. تویسرکانی، محمدنبی بن احمد، لئالی الاخبار، ص 1180، قم، مکتبه علامه، مکتبه محمدیه، 1415ق.
[5]. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج 9، ص 208، بیروت، دارالفکر، بی‌تا؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 258، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[6]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 258.
[7]. صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، محقق، مصحح، آل یاسین، محمد حسن، ج 7، ص 132، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
[8]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 12، ص 19، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ ر. ک: «نام وسیله سواری پیامبر(ص) در شب معراج»، 95415؛ «دیده شدن نور جسم حضرت زهرا(س) برای مردم»، 72270.