بر اساس گزارش‌های تاریخی مختلف، امام موسای کاظم(ع) دارای 37، 51 و یا 60 فرزند پسر و دختر بود[1] که در منابع به صورت مختصر به زندگی برخی از دختران حضرتشان پرداخته شده؛ اما در مورد تعدادی دیگر، جز نامشان مطلب دیگری از آنان در تاریخ ثبت نشده است:
- حضرت فاطمه معصومه(س): این بانوی عزیز که نام و مزارش یادآور نام حضرت فاطمه زهرا(س) و مزار گمنامشان می‌باشد، در میان دختران امام هفتم(ع) مقام بسیار والایی داشته و مطالبی در مورد ایشان در همین پایگاه وجود دارد.
- رقیه: [2] وی با محمد و حمزه از یک مادر بودند.[3] طبق نظر برخی وی غیر از رقیه‌ی صغری بنت موسی(ع) است؛[4] اما برخی منابع تنها به ذکر نام یکی از آن دو بسنده شده[5] که احتمال دارد آن دو نام را مرتبط با یک دختر امام هفتم(ع) دانسته باشند.
- رقیه صغری: که در برخی گزارش‌ها از ایشان یاد شده است.[6]
- حکیمه[7](حلیمه[8]).[9]
- ام ابیها: [10] وی از پدرش امام کاظم(ع) روایت نقل می‌کرد.[11]
همچنین نقل شده که روزی امام هادی(ع) با حالتی هراسان، به اتاق ام ابیها که عمه پدرش بود رفت. آن بانو علت نگرانی را از حضرتشان پرسید. امام(ع) فرمود: پدرم از دنیا رفته است! ام ابیها گفت: چنین خبری را نده! امام(ع) فرمود: به خدا قسم همین طور است که می‌گویم! ام ابیها گفت: ما آن وقت و آن روز را یادداشت کردیم، وقتی که خبر وفات امام جواد(ع) آمد، دیدیم دقیقا همان روزی بود که فرزندشان فرموده بود.[12]
ام ابیها در سال 231 هجری از دنیا رفت.[13]
- ام احمد.[14]
- زینب:[15] در منابع کهن جز نامی از ایشان نیافتیم، اما در برخی منابع متأخر و معاصر ادعا شده که وی به همراه شوهرش قاسم بن محمد بن جعفر(ع) به مصر مهاجرت کرد.[16] برخی نیز ادعا کرده‌اند که قبر وی در اصفهان قرار دارد.[17]
- آمنه: [18] این دختر امام هفتم(ع) را از بزرگان اولیا به شمار آورده‌اند و از کراماتش گفته‌اند که از مرقد وی صدای قرآن شنیده می‌شد.[19] در قاهره مزاری منسوب به ایشان وجود دارد.[20]
- فاطمه صغری:[21] که به همراه اسماعیل، جعفر، حسن، هارون و احمد همگی از یک مادر بودند.[22]
- 10. لبابه[23] یا لبانه.[24]
- کلثوم[25] یا کلثم.[26]
- ام جعفر.[27]
- خدیجه.[28]
- عُلَیة.[29]
- حسنه[30] یا حسینه[31].
- نزیهه[32] یا بُریهه.[33]
- عائشه.[34]
- ام سلمه.[35]
- میمونه[36] یا مصونه[37].
- رمله.[38]
- فاطمه وسطی.[39]
- فاطمه صغری.[40]
- فاطمه دیگری غیر از سه فاطمه بالا، زیرا حضرتشان چندین فرزند به نام فاطمه داشتند.[41]
گفتنی است که فاطمه کبری که در برخی منابع به نام ایشان اشاره شده است[42] به احتمال زیاد، همان حضرت معصومه(س) است که در قم مدفون می‌باشند.
- ام فروه.[43]
- اسماء.[44]
- اسماء صغری.[45]
- زینب صغری.[46]
- ام عبداللّه.[47]
- امامه.[48]
- قسیمه.[49]
- امینه صغری.[50]
- امینه کبری.[51]
- ام‌کلثوم کبری.[52]
- ام‌کلثوم صغری.[53]
- ام‌کلثوم وسطی.[54]
- عطفه.[55]
- عباسه.[56]
- خدیجه کبری.[57]
- خدیجه.[58]
- ام قاسم.[59]
- محموده.[60]
[1]. ابن عِنَبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، ص 177، قم، انصاریان، 1417ق.
[2]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 244، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 96، بیروت، دار القاری، چاپ اول، 1422ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 312، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.
[3]. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 309، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.
[4]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ تاج الموالید، ص 96؛ اعلام الوری، ص 312.
[5]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 324، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[6]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ تاج الموالید، ص 96؛ اعلام الوری، ص 312.
[7]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ تاج الموالید، ص 96؛ اعلام الوری، ص 312.
[8]. ابن صوفی نسابه، المجدی فی أنساب الطالبیین، ص 298، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1422ق.
[9]. «زندگی‌نامه حکیمه بنت موسی بن جعفر(ع)»، 129110.
[10]. الارشاد، ج 2، ص 244.
[11]. وکیع، محمد بن خلف، أخبار القضاة، ص 61، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1422ق.
[12]. مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب(ع)، ص 230، قم، انصاریان، چاپ سوم، 1384ش.
[13]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 9، ص 145، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 10، ص 307، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
[14]. «زندگی‌نامه ام احمد بنت موسی بن جعفر(ع)»، 129111.
[15]. الارشاد، ج 2، ص 244.
[16]. جمعی از نویسندگان، اهل البیت فی مصر، تنظیم، خسرو شاهی، سید هادی، ص 459، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة المعاونیة الثقافیة، مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة، چاپ اوّل، 1427ق.
[17]. اعلمى حائرى، محمد حسین، تراجم أعلام النساء، ج 2، ص 162، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1407ق.
[18]. الارشاد، ج 2، ص 244.
[19]. مناوی، محمد عبدالرؤوف بن تاج العارفین، طبقات الصوفیة( الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة)، محقق، جادر، محمد ادیب، ج 4، ص 229-230، بیروت، دار صادر، چاپ اول، 1999م.
[20]. یاقوت حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، ج 5، ص 142، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م.
[21]. الارشاد، ج 2، ص 244.
[22]. دلائل الامامة، ص 309.
[23]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ دلائل الامامة، ص 309.
[24]. اعلام الوری، ص 312.
[25]. المجدی، ص 298.
[26]. الارشاد، ج 2، ص 244.
[27]. همان.
[28]. همان.
[29]. همان؛ ابن ابی الثلج بغدادی، محمد بن احمد، تاریخ اهل البیت نقلا عن الأئمة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری عن آبائهم(ع)، محقق، مصحح، جلالی حسینی، محمد رضا، ص 107، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1410ق.
[30]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ المجدی، ص 298.
[31]. دلائل الامامة، ص 309.
[32]. همان.
[33]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ المجدی، ص 298.
[34]. همان.
[35]. همان.
[36]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ المجدی، ص 298.
[37]. دلائل الامامة، ص 309.
[38]. المجدی، ص 298.
[39]. سبط بن جوزی، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة(ع)، ص 315، قم، منشورات الشریف الرضی، چاپ اول، 1418ق؛ یمانی موسوی، محمدکاظم بن ابی‌الفتوح، النفحة العنبریة فی أنساب خیر البریة، محقق، رجایی، مهدی، ص 63، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی( ره)، چاپ اول، 1419ق.
[40]. تذکرة الخواص، ص 315.
[41]. همان.
[42]. الارشاد، ج 2، ص 244؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص 315.
[43]. المجدی، ص 298؛ دلائل الامامة، ص 309.
[44]. همان.
[45]. تذکرة الخواص، ص 315؛ النفحة العنبریة، ص 63.
[46]. النفحة العنبریة ، ص 62.
[47]. تاریخ اهل البیت، ص 107.
[48]. المجدی، ص 298.
[49]. همان.
[50]. همان.
[51]. همان.
[52]. همان، ص 299.
[53]. همان.
[54]. همان.
[55]. همان.
[56]. همان.
[57]. همان.
[58]. همان.
[59]. تاریخ اهل البیت، ص 107.
[60]. همان؛ المجدی، ص 298.