کد سایت
fa115343
نمایه
مرکب نبودن واجب الوجود
طبقه بندی موضوعی
رمزی بودن و کتمان,صفات واجب,پاسخ به شبهات
خلاصه پرسش
در مورد مرکب نبودن واجب الوجود از نظر فلاسفه اسلامی توضیح بدهید.
پرسش
در مورد مرکب نبودن واجب الوجود از نظر فلاسفه اسلامی به خصوص از منظر ابن سینا توضیح بدهید.
پاسخ اجمالی
حکیمان و فیلسوفان برای مرکب نبودن خداوند دلایل متعددی بیان کردند که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
- چیزی مرکب است که دارای ماهیت باشد، زیرا ترکیب یا به معنای داشتن اجزای بیرونی و خارجی یعنی ماده و صورت است یا به معنای داشتن اجزای داخلی و ذهنی یعنی جنس و فصل، و هر دو مربوط به ماهیت و چیزی است که دارای حد یعنی جنس و فصل باشد؛ و روشن است که جنس و فصل از اجزای حدی ماهیت است و ماده و صورت نیز همان جنس و فصل است که به شرط لا لحاظ شوند؛ خداوند متعال چون نامحدود است، دارای حد و ماهیت نیست؛ بنابراین خداوند بسیط است و هیچ ترکیبی در خداوند وجود ندارد.
- اگر خداوند دارای جزء باشد باید آن جزء را در وجودش مقدم بر خداوند دانست که لازمهاش این خواهد بود که وجود خداوند متوقف بر آن جزء باشد، چون بدیهی است که جزء بر کل مقدم است و وجود کل متوقف بر وجود جزء؛ در حالی که توقف و نیاز داشتن با وجوب وجود خداوند ناسازگار است.
- اگر خداوند دارای اجزای مقداری باشد؛ این اجزای مقداری یا ممکن الوجود هستند یا واجب الوجود؛ اگر ممکن الوجود باشند، لازمهاش ترکیب شئ از اجزای مخالف با حقیقت شئ است و اگر واجب الوجود باشند، لازمهاش این است که واجب الوجود بالفعل موجود نبوده؛ بلکه بالقوه موجود باشد؛ چون همانگونه که در مباحث کم از مباحث جوهر و عرض در مباحث فلسفی بیان شد اجزای مقداری بالقوه موجودند، نه بالفعل.
- اگر خداوند مرکب از وجود و عدم باشد لازمهاش نقص در وجود خداوند است چون در آن صورت مانند موجودات محدود و ناقص، میتوان چیزهایی را خداوند سلب کرد، مثل اینکه در مورد انسان میگوییم انسان اسب نیست، سنگ نیست و ... در حالی که خداوند متعال چون مبدأ هر کمال و خیری هست باید واجد تمام کمالات باشد و هیچ کمالی را نتوان از او سلب کرد. پس ترکیب از وجود و عدم هم در مورد خداوند امکان ندارد و اگر در مبحث صفات واجب تعالی، صفاتی را به عنوان صفات سلبی در مورد خداوند بیان میکنند، مقصود سلب نقص است که به کامل بودن و نقص نداشتن خداوند بر میگردد، نه سلب کمال.[1]
[1] . ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 275- 277، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق. ر. ک: قاعده بسیط الحقیقه 106638؛ فرض ممکن الوجود در کنار واجب الوجود 80.