همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شد، در روایتی مرسل چنین آمده است: ابوبصیر از امام صادق(ع) در مورد صداى رعد پرسید؟ آن‌حضرت فرمود: «آواى رعد همچون فریادى است که چوپانان و شتربانان براى راندن و بازداشتن شتران به صورت "‌هاى هاى" از گلو خارج می‌کنند»، ابوبصیر پرسید: فدایت گردم برق چه حالتى دارد؟ فرمود: «برق به منزله تسمه و دوال فرشتگان است که با آن ابرها را می‌زنند و می‌رانند به جایى که خداوند عزّ و جلّ مقدّر فرموده تا باران در آن‌جا فرو بارد».[1]
روایات دیگری نیز شبیه این روایات به صورت «رُوِیَ» و مرفوع درباره صدای رعد و برق نقل شده است.[2] همچنین مشابه این روایات در منابع تفسیری[3] و روایی[4] اهل‌سنت از رسول خدا(ص) نیز نقل شده است.
در شرح این روایات نکاتی بیان می‌شود:
1. در این‌گونه روایات، ظاهر آنچه گفته شد مراد نیست، بلکه تنها از باب مثال و تشبیه است. به عبارت دیگر، در جامعه آن روز که هیچ آگاهی نسبت به عوامل و اسباب طبیعی و غیر طبیعی رعد و برق وجود نداشت، امامان(ع) با این تعابیر خواسته‌اند از نیروهای ناپیدا و ناشناخته خبر دهند و قدرت خدا را به رخ مردم بکشند. اگر امام در آن زمان می‌خواست حقایقی که به امر خدا بر آنها آگاهی یافته را به بیان امروز توضیح دهد، آیا آن مردم چیزی می‌فهمیدند؟ آیا جز با کمک تشبیه به مفاهیم شناخته شده برای جامعه آن روز، راهی برای بیان این حقایق در حد ممکن بود؟ پس می‌توان نتیجه گرفت که پاره‌ای از این تشبیه‌ها تنها برای ارائه یک نمونه و مثال عینی برای نیرویی ناشناخته است.
2. با این وجود، نسبت دادن بسیاری از امور طبیعی به امور ماورائی، نافی عوامل طبیعی آن نیست؛ چنان‌که در احادیث فراوان از نگاهبانان و فرشتگان شب و روز و فرشته مرگ و فرستادگانى که براى یارى رساندن به مؤمنان گسیل و سبب آرامش خاطر آنان می‌شوند، سخن رفته است؛[5] مانند این‌که؛ امام صادق(ع) به نقل از امام علی(ع) درباره قطره‌های باران می‌فرماید: «هیچ قطره بارانى نیست جز آن‌که به همراهش فرشته‌اى است تا آن‌را به جایگاهش برساند، و هیچ قطره بارانى از آسمان فرو نریزد جز این‌که شماره معیّن و اندازه معلومى‏ دارد».[6]
این همه دلالت بر آن دارد که خداوند بر طبیعت، فرشتگانى گماشته ‏است. و بدین‌گونه طبیعت را مسخر بشر ساخته است؛ از این‌رو گرچه رعد و برق نیز عوامل طبیعی خویش را دارند، اما از نگاهی دیگر تحت سیطره مدیریت پروردگار توسط فرشتگان هم می‌باشند؛ یعنی ملائکه علل باطنى این حوادث هستند.[7]

---