کد سایت
fa68448
کد بایگانی
83871
نمایه
راهکار تقویت باور به معاد و آخرت
طبقه بندی موضوعی
تجسس,کهنسالی و مرگ
خلاصه پرسش
چگونه یاد مرگ و معاد را همواره در دل خود زنده نگهداریم؟
پرسش
چگونه یاد معاد و مرگ را در دل خود زنده نگهداریم و به یاد آخرت باشیم؟
پاسخ اجمالی
برای زنده نگهداشتن یاد مرگ و معاد در دلها راهکارهای متعددی وجود دارد:
1. باور و یقین: مرگ از یقینیترین اموری است که تمام بشریت به آن اذعان دارند و برای اثبات آن نیاز به اقامه دلیل نیست، اما در مورد معاد، انسان ابتدا باید با تحقیق و جستوجو، باور یقینی به قیامت و جزا و پاداش را در دل خود ایجاد کند و سپس به راهکارهای عملی که به برخی از آنها اشاره خواهد شد بپردازد.
2. توجه به معنویات و انجام اعمال صالح: هرگاه توجه به معنویات در انسان زیاد شود و در عمق جان انسان رسوخ نماید، و با انجام عبادات آنرا تقویت کند، میتوان انتظار داشت که انسان بیشتر به یاد مرگ بیفتد.[1]
3. تفکر در حقیقت مرگ: مرگ برای انسان فنا و نیستى و نابودى نیست، بلکه مرگ پا نهادن به جهان آخرت و دیدن تلاشهای این دنیا است. این باور اقتضا دارد که انسان در نحوه زندگی خود تغییر و تحولاتی را اعمال نماید.[2]
در همین راستا امام صادق(ع) فرمود: «یاد مرگ، شهوات و تمایلات نفسانى را از قلب آدمى نابود کرده، ریشههاى غفلت را از دل کنده، قلب را به وعدههاى الهى تقویت نموده، طبیعت و فطرت انسانى را لطیف و نرم کرده، نشانههاى هوا و هوس را میشکند، آتش حرص و طمع را خاموش کرده، و دنیا و زندگى دنیوى را در نظر انسان کوچک و خوار میکند...».[3]
لذا سفارش شده است که زیاد به فکر مرگ باشید. پیامبر اسلام (ص) فرمود: «زیرکترین مردم کسى است که بیشتر مرگ را یاد کند».[4] یکی از ویژگیهای شیعیان مخلص نیز این است که از تفکّر در امر آخرت و اهوال قیامت اندوهناک میشوند.[5]
4. محاسبه نفس: اینکه انسان گاهی با خود خلوت کند و اعمال و کردار خود را به تصویر کشد. ابتدا به حساب واجبات بپردازد و اگر همه آنها را صحیح انجام داد، شکر خدا به جا آورد و در تقویت آن بکوشد و اگر چیزى از آنها را ترک کرد، قضاى آنرا بجا بیاورد.[6] پیامبر(ص) فرمود: «نشانه انسانهای متقی شش چیز است ... که ششمین آن این است که یقین دارد حساب حق است و خود را محاسبه میکند».[7]
5. تلاوت آیات مربوط به قیامت: تلاوت قرآن در رفتار ظاهری و باطنیانسانها تأثیر میگذارد و موجب آرامش قلبیاو میشود؛ لذا موعظههای پروردگار و نصایح قرآن در وجود او نهادینه میشود.[8]
6. رفتن به قبرستان و یاد کردن از اموات: اگر انسان به قبرستان برود و از اموات خود یاد کند، میفهمد جایگاه او در آینده جایگاهی است که گذشتگان او رفتهاند؛[9] لذا برخی از بزرگان گفتهاند: «محلّه مردگان رساترین موعظهها است. پس وارد شوید در قبرستان و میان قبرها و عبرت بگیرید از روزى که قیامت بر پا شود و اینها سر از خاک بردارند».[10]
7. تفکر در پدیدههای آسمانی: امام باقر(ع) فرمود: زمین لرزهها، گرفتن ماه و خورشید و بادهاى سخت از نشانههاى روز قیامت است. وقتی چیزى از آنها را ببینید، یاد قیامت بیافتید.[11]
8. معاشرت با کسانی که انسان را به یاد قیامت میاندازند.[12]
9. دورى از هوا و هوس و آرزوهاى طولانی: امام على(ع) فرمود: اى مردم! ترسناکترین چیزى که بر شما میترسم دو چیز است: پیروى از هوا و هوس و آرزوهاى طولانى؛ امّا تبعیت از هوا و هوس، انسان را از راه حق باز میدارد و امّا آرزوهاى طولانى، آخرت را به دست فراموشى میسپارد.[13]
البته موارد برشمرده شده میتواند انسان را به مقام عالى کشف و شهود برساند و به این وسیله داراى چشم باطنى و ملکوتى شده، حجابها کنار رفته و حقیقت در آن پرتو افکن شود؛ آنگاه به بعضى از حقایق جهان غیب، از جمله یقین به مرگ، عالم برزخ و قیامت دست یابد؛ اما مهمترین عاملی که انسان را به این مقام میرساند اراده انسان است؛ به این معنا که اگر انسان اراده کند، میتواند تمام راهکارها را برای رسیدن به این مقصد طی نماید، اما اگر اراده بر این کار نباشد، فایده زیادی بر انجام این عوامل وجود نخواهد داشت.[14]
1. باور و یقین: مرگ از یقینیترین اموری است که تمام بشریت به آن اذعان دارند و برای اثبات آن نیاز به اقامه دلیل نیست، اما در مورد معاد، انسان ابتدا باید با تحقیق و جستوجو، باور یقینی به قیامت و جزا و پاداش را در دل خود ایجاد کند و سپس به راهکارهای عملی که به برخی از آنها اشاره خواهد شد بپردازد.
2. توجه به معنویات و انجام اعمال صالح: هرگاه توجه به معنویات در انسان زیاد شود و در عمق جان انسان رسوخ نماید، و با انجام عبادات آنرا تقویت کند، میتوان انتظار داشت که انسان بیشتر به یاد مرگ بیفتد.[1]
3. تفکر در حقیقت مرگ: مرگ برای انسان فنا و نیستى و نابودى نیست، بلکه مرگ پا نهادن به جهان آخرت و دیدن تلاشهای این دنیا است. این باور اقتضا دارد که انسان در نحوه زندگی خود تغییر و تحولاتی را اعمال نماید.[2]
در همین راستا امام صادق(ع) فرمود: «یاد مرگ، شهوات و تمایلات نفسانى را از قلب آدمى نابود کرده، ریشههاى غفلت را از دل کنده، قلب را به وعدههاى الهى تقویت نموده، طبیعت و فطرت انسانى را لطیف و نرم کرده، نشانههاى هوا و هوس را میشکند، آتش حرص و طمع را خاموش کرده، و دنیا و زندگى دنیوى را در نظر انسان کوچک و خوار میکند...».[3]
لذا سفارش شده است که زیاد به فکر مرگ باشید. پیامبر اسلام (ص) فرمود: «زیرکترین مردم کسى است که بیشتر مرگ را یاد کند».[4] یکی از ویژگیهای شیعیان مخلص نیز این است که از تفکّر در امر آخرت و اهوال قیامت اندوهناک میشوند.[5]
4. محاسبه نفس: اینکه انسان گاهی با خود خلوت کند و اعمال و کردار خود را به تصویر کشد. ابتدا به حساب واجبات بپردازد و اگر همه آنها را صحیح انجام داد، شکر خدا به جا آورد و در تقویت آن بکوشد و اگر چیزى از آنها را ترک کرد، قضاى آنرا بجا بیاورد.[6] پیامبر(ص) فرمود: «نشانه انسانهای متقی شش چیز است ... که ششمین آن این است که یقین دارد حساب حق است و خود را محاسبه میکند».[7]
5. تلاوت آیات مربوط به قیامت: تلاوت قرآن در رفتار ظاهری و باطنیانسانها تأثیر میگذارد و موجب آرامش قلبیاو میشود؛ لذا موعظههای پروردگار و نصایح قرآن در وجود او نهادینه میشود.[8]
6. رفتن به قبرستان و یاد کردن از اموات: اگر انسان به قبرستان برود و از اموات خود یاد کند، میفهمد جایگاه او در آینده جایگاهی است که گذشتگان او رفتهاند؛[9] لذا برخی از بزرگان گفتهاند: «محلّه مردگان رساترین موعظهها است. پس وارد شوید در قبرستان و میان قبرها و عبرت بگیرید از روزى که قیامت بر پا شود و اینها سر از خاک بردارند».[10]
7. تفکر در پدیدههای آسمانی: امام باقر(ع) فرمود: زمین لرزهها، گرفتن ماه و خورشید و بادهاى سخت از نشانههاى روز قیامت است. وقتی چیزى از آنها را ببینید، یاد قیامت بیافتید.[11]
8. معاشرت با کسانی که انسان را به یاد قیامت میاندازند.[12]
9. دورى از هوا و هوس و آرزوهاى طولانی: امام على(ع) فرمود: اى مردم! ترسناکترین چیزى که بر شما میترسم دو چیز است: پیروى از هوا و هوس و آرزوهاى طولانى؛ امّا تبعیت از هوا و هوس، انسان را از راه حق باز میدارد و امّا آرزوهاى طولانى، آخرت را به دست فراموشى میسپارد.[13]
البته موارد برشمرده شده میتواند انسان را به مقام عالى کشف و شهود برساند و به این وسیله داراى چشم باطنى و ملکوتى شده، حجابها کنار رفته و حقیقت در آن پرتو افکن شود؛ آنگاه به بعضى از حقایق جهان غیب، از جمله یقین به مرگ، عالم برزخ و قیامت دست یابد؛ اما مهمترین عاملی که انسان را به این مقام میرساند اراده انسان است؛ به این معنا که اگر انسان اراده کند، میتواند تمام راهکارها را برای رسیدن به این مقصد طی نماید، اما اگر اراده بر این کار نباشد، فایده زیادی بر انجام این عوامل وجود نخواهد داشت.[14]
[3]. منسوب به جعفر بن محمد ع (امام ششم)، مصباح الشریعة، ص 171، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1400ق.
[4]. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورام، ج 1، ص 269، قم، مکتبة الفقیه، چاپ اول، 1410ق.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 65، ص 186، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[6]. ر. ک: «محاسبه»، 31459؛ «مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه»، 96261؛ «نزدیک بودن روز محاسبه»، 93458.
[7]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول ص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 20، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
[8]. ر. ک: «تأثیر تلاوت قرآن در جوانی»، 96531؛ « قساوت قلب، عوامل، درمان»، 96260؛ «تلاوت قرآن برای کسی که معتقد نیست»، 39227.
[9]. ر. ک: « برزخ و زندگی برزخی»، 3891؛ «زیارت قبور در شب»، 37749؛ «غذا خوردن و خندیدن در قبرستان»، 37442.
[10]. تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورام، ج 2، ص 224.
[11]. شیخ صدوق، امالی، ص 465، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
[12]. ر. ک: « طریقه معاشرت با دیگران»، 8795.
[13]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 83 – 84، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق. ر. ک: «آینده نگری و تفاوت آن با آرزوهای دراز»، 23058.