کد سایت
fa69410
کد بایگانی
85036
نمایه
منافات نداشتن پاداش، با اختیار انسان
طبقه بندی موضوعی
جبر یا اختیار و عدالت پروردگار
خلاصه پرسش
اگر خداوند ما را در عبادت خودش مختار قرار داده است، پس مسئلهی پاداش و جزا چیست؟
پرسش
در قرآن بیان شده است که هدف از خلقت انسان عبادت و بندگی از روی اختیار است. ما میدانیم که خدا محتاج عبادت ما نیست؛ چون اگر محتاج بود دیگر خدا نبود. اگر جواب این باشد که خدا محتاج نیست، ولی مایل است که ما عبادتش کنیم باز هم درست نیست به این دلیل که اگر خدا به انجام کاری مایل باشد آن وقت ما به اجبار و اتوماتیکوار شب و روز آن کار را انجام خواهیم داد. حال بگوییم خداوند نه اجبار کرده و نه مایل است؛ بلکه به ما اختیار داده است که اگر خواستیم عبادت کنیم و اگر نخواستیم هم عبادت نکنیم. منتهی اگر عبادت کنیم به پاداش خواهیم رسید و اگر عبادت نکردیم گرفتار کیفر خواهیم شد. پرسش من این است که اگر ما در عبادت مختار هستیم، پس مسئلهی پاداش و جزا چیست؟ اگر من از ترس مجازات و یا به شوق پاداش، خدا را عبادت کنم معلوم میشود که در این قضیه اختیار ندارم؛ چون یک قوه و زور در ناخودآگاه ما را مجبور میکند.
پاسخ اجمالی
کیفر و پاداش اخروى در واقع نتیجه و ثمره عمل انسان و به اصطلاح از نوع تجسم اعمال است؛[1] خداوند از باب لطف و محبت راه را به انسان نشان میدهد، و نتیجهی اعمال را بیان میکند؛ نظیر پزشک که رفتار منتهی به سلامتی یا بیماری و راه درمان را نشان میدهد، و اگر افراد بر اساس گفتهی پزشک و با ارادۀ خود، رفتاری منتهی به سلامتی یا بیماری را انتخاب کنند؛ در چنین مواردی گفته نمیشود که انسانها در انتخاب راه سلامتی یا بیماری مجبور هستند.
گفتنی است؛ اگر خداوند اراده کند که کاری حتما انجام شود، آن کار خود بخود انجام خواهد شد؛ اما اگر مایل باشد که افراد با اختیار خودشان آنرا انجام دهند، دیگر جبری در کار نخواهد بود.
[1]. ر. ک: «تجسم اعمال در دنیا و آخرت»، 102583؛ «عبادت برای خود یا خدا؟»، 378.