کد سایت
fa71868
کد بایگانی
87908
نمایه
زندگی‌نامه جعفر بن محمد بن قولویه
طبقه بندی موضوعی
تاريخ بزرگان,شخصیت های شیعی
خلاصه پرسش
مختصری از زندگی‌نامه «جعفر بن محمد بن قولویه» را ارائه نمایید؟
پرسش
جعفر بن محمد بن قولویه که بود؟
پاسخ اجمالی
جعفر بن محمد بن قولویه[1] قمی[2] با کنیه أبو‌القاسم؛[3] یکی از برجسته‌ترین علمای قرن چهارم هجرى بود که در نقل و ترویج احادیث و پرورش شاگرد، نقش فراوان داشته است.
ایشان در نزد عموم علمای پس از خود، مورد قبول بوده و توصیفات خوبی از ایشان شده است؛ شیخ بهائی از او تحت عنوان شیخ افضل یاد می‌کند.[4] نجاشی او را از ثقه اصحاب و بزرگان در حدیث و فقه، می‌داند[5] و او را چنین می‌ستاید: «هر چیزی را که بخواهی با آن، مردم را وصف کنی؛ از زیبایى و اطمینان و فقاهت، جعفر بن محمد بن قولویه برتر از آن‌را دارد».[6]
ابن قولویه، شاگرد مرحوم کلینی و استاد شیخ مفید بوده است.[7]
ایشان احادیث بسیاری را نقل کرده است و شیوخ او در این نقل‌ها؛ پدرش محمد بن قولویه، کلینی(ره) و بسیاری از علمای دیگر بوده‌‌اند. همچنین شیخ مفید و ابن غضائری نیز از او بسیار حدیث نقل کرده‌اند.[8]
مهم‌ترین کتاب ابن قولویه؛ «کامل الزیارات» است. از این کتاب با عناوین «الزیارات»[9] و «جامع الزیارات»[10] نیز یاد شده است، اما مؤلف در مقدمه همین کتاب، نام آن‌را چنین می‌گوید: «کامل الزیارات و فضلها و ثواب ذلک».[11]
این کتاب در یکصد و هشت باب، پی‌ریزی شده که عموم آنها مربوط به امام حسین(ع) است. همچنین این زیارات، محدود به معصومین نبوده است، بلکه برخی باب‌های دیگر؛ مانند زیارة قبر أبا‌الفضل العباس بن علی(ع)، وداع قبور الشهداء، زیارة قبر فاطمة دختر موسى بن جعفر(ع)، زیارة عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی در ری و فضیلت زیارتشان و... نیز در آن گنجانده شده است.
در کتاب کامل الزیارات، تنها و تنها از احادیث اهل‌بیت استفاده شده است و مؤلف، خود را بی‌نیاز از حدیث دیگران دیده است.[12]
در مقدمه این کتاب؛ ابن قولویه می‌گوید: «آنچه ما آوردیم، از طریق اصحاب ثقه و مورد اعتماد بوده است و حدیثی را از افراد نادر و غریب نقل نکرده‌ام...».[13] از این تعبیر به روشنی به دست می‌آید که مؤلف، تمام راویان احادیث خود را ثقه می‌داند[14] و به نوعی توثیق عام برای راویان کتاب خود قائل است.
ابن قولویه علاوه بر کامل الزیارات، کتاب‌های دیگری نیز دارد؛ مانند: بیان حل الحیوان من محرمه، الأضاحی، مداواة الجسد، الصلاة، الجمعة و الجماعة، قیام اللیل، الرضا(ع)، الصداق، الصرف الوطء بملک الیمین، العدد فی شهر رمضان، الحج و ... .[15]
سرانجام ابن قولویه در سال 368 هجری قمری درگذشت.[16]
ایشان در نزد عموم علمای پس از خود، مورد قبول بوده و توصیفات خوبی از ایشان شده است؛ شیخ بهائی از او تحت عنوان شیخ افضل یاد می‌کند.[4] نجاشی او را از ثقه اصحاب و بزرگان در حدیث و فقه، می‌داند[5] و او را چنین می‌ستاید: «هر چیزی را که بخواهی با آن، مردم را وصف کنی؛ از زیبایى و اطمینان و فقاهت، جعفر بن محمد بن قولویه برتر از آن‌را دارد».[6]
ابن قولویه، شاگرد مرحوم کلینی و استاد شیخ مفید بوده است.[7]
ایشان احادیث بسیاری را نقل کرده است و شیوخ او در این نقل‌ها؛ پدرش محمد بن قولویه، کلینی(ره) و بسیاری از علمای دیگر بوده‌‌اند. همچنین شیخ مفید و ابن غضائری نیز از او بسیار حدیث نقل کرده‌اند.[8]
مهم‌ترین کتاب ابن قولویه؛ «کامل الزیارات» است. از این کتاب با عناوین «الزیارات»[9] و «جامع الزیارات»[10] نیز یاد شده است، اما مؤلف در مقدمه همین کتاب، نام آن‌را چنین می‌گوید: «کامل الزیارات و فضلها و ثواب ذلک».[11]
این کتاب در یکصد و هشت باب، پی‌ریزی شده که عموم آنها مربوط به امام حسین(ع) است. همچنین این زیارات، محدود به معصومین نبوده است، بلکه برخی باب‌های دیگر؛ مانند زیارة قبر أبا‌الفضل العباس بن علی(ع)، وداع قبور الشهداء، زیارة قبر فاطمة دختر موسى بن جعفر(ع)، زیارة عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی در ری و فضیلت زیارتشان و... نیز در آن گنجانده شده است.
در کتاب کامل الزیارات، تنها و تنها از احادیث اهل‌بیت استفاده شده است و مؤلف، خود را بی‌نیاز از حدیث دیگران دیده است.[12]
در مقدمه این کتاب؛ ابن قولویه می‌گوید: «آنچه ما آوردیم، از طریق اصحاب ثقه و مورد اعتماد بوده است و حدیثی را از افراد نادر و غریب نقل نکرده‌ام...».[13] از این تعبیر به روشنی به دست می‌آید که مؤلف، تمام راویان احادیث خود را ثقه می‌داند[14] و به نوعی توثیق عام برای راویان کتاب خود قائل است.
ابن قولویه علاوه بر کامل الزیارات، کتاب‌های دیگری نیز دارد؛ مانند: بیان حل الحیوان من محرمه، الأضاحی، مداواة الجسد، الصلاة، الجمعة و الجماعة، قیام اللیل، الرضا(ع)، الصداق، الصرف الوطء بملک الیمین، العدد فی شهر رمضان، الحج و ... .[15]
سرانجام ابن قولویه در سال 368 هجری قمری درگذشت.[16]
[1]. طوسى، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، محقق، طباطبائى، عبدالعزیز، ص 109، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، 1420ق.
[2]. ابن شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على، معالم العلماء، ص 30، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة، 1380ق.
[3]. امین، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 4، ص 156، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406ق.
[4]. شیخ بهائى، مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین مع تعلیقات الخواجوئی، ص 104، مشهد، آستان قدس، چاپ اول، 1414ق.
[5]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 123، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[6]. همان.
[7]. أعیان الشیعة، ج 4، ص 155.
[8]. سبحانى، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج 4، ص 123، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1418ق.
[9]. فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 124.
[10]. فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، ص 109.
[11]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، امینی، عبدالحسین، ص 4، نجف اشرف، دارالمرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[12]. همان.
[13]. همان.
[14]. خویى، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 50، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
[15]. رجال النجاشی، ص 123 – 124.
[16]. همان.