رفتارهای زناشویی، پاسخ به یک نیاز طبیعی و غریزی است و در اسلام برای آن آدابی بیان شده است،[1] که چه بسا رعایت نکردن آن، موجب زیان‌هایی برای آنان یا فرزندشان شود.
برخی از این آداب، مربوط به محدوده نگاه است که در ذیل، به بررسی این موضوع با استفاده از روایات می‌پردازیم:
از نظر اسلام، نگاه زن و شوهر به تمام بدن یکدیگر، هیچ مشکلی ندارد. در روایتی، از امام صادق(ع) درباره مردی سؤال شد که به همسر عریانش نگاه می‌کند، حضرت فرمود: اشکال ندارد و آیا لذت، غیر از این است؟![2]
در حدیثی دیگر از حضرت سؤال شد، آیا مرد در حال آمیزش، می‌تواند به آلت تناسلی همسرش نگاه کند، حضرت فرمود: اشکال ندارد.[3]
با این‌حال، در روایت دیگر، چنین آمده است که آیا جایز است مرد در حال آمیزش، به آلت تناسلی همسرش نگاه کند؟ امام صادق(ع) فرمود: اشکال ندارد، ولی شاید سبب کوری [فرزند] شود.[4]
همچنین از امام علی(ع) در ضمن کلامی طولانی، نقل شده است: هیچ‌یک از شما در حال آمیزش، به آلت تناسلی همسرش نگاه نکند؛ زیرا ممکن است چیزی ببیند که بدش بیاید.[5]
در جمع‌بندی این روایات می‌توان گفت:
- در حالت عادی و هنگامی که زن و شوهر در حال آمیزش نیستند، نگاه مرد به تمام بدن همسر، حتی آلت تناسلی او نه تنها اشکال ندارد؛ بلکه یکی از مصادیق لذت مشروع است.
- هنگام آمیزش نیز، مشاهده ظاهر آلت تناسلی زن، اشکال ندارد، ولی نباید به داخل آن نگاه شود؛ زیرا در حدیثی که این نگاه را بدون اشکال دانسته از عبارت «الی فرج المرأه» استفاده شد، و در دو حدیثی که توصیه به خودداری از نگاه نموده، عبارت «فی فرج المرأه» و «الی باطن فرج امرأته» آمده است که بیانگر آن است که کراهت تنها در مورد دیدن داخل عورت است.
در هر حال، با توجه به احادیث عامی که این کار را جایز شمرده، نهی از آن در برخی روایات، ارشادی[6] بوده و دلالت بر حرمت ندارد؛ بلکه در نهایت این‌را می‌رساند که در حال آمیزش، نگاه به داخل آلت تناسلی زن، مکروه است.
توجه به این نکته نیز ضروری است که معنای آمیزش در این روایت را باید گسترده‌تر از دخول دانست؛ زیرا به صورت طبیعی در زمان دخول، نگاه به داخل عورت امکان‌پذیر نیست.
- در دو حدیثی که از این عمل نهی نموده، اشاره به حکمت آن نیز شده است:
یک) این‌که ممکن است، مرد با انجام این عمل، چیزی یا حالتی را مشاهده کند که موجب اشمئزاز و تنفر او شده و لذت وی در روابط جنسی آینده را کاهش دهد.
دو) چه بسا این عمل، احتمال کوری فرزند را افزایش دهد، که ظاهرا هنوز علم تجربی، به رابطه این دو پدیده پی نبرده است. همچنین شاید مراد آن باشد که این کار، در آینده زمینه کوری باطن و عدم بصیرت فرزند را فراهم می‌کند، و یا جهت دیگری که از درک آن عاجزیم و شاید بعدها به آن پی ببریم.
به هر حال، روشن است که دلیل دوم، مربوط به زمانی است که عمل جنسی زن و شوهر به تولد فرزند بینجامد و گرنه در آمیزشی که فرزندی از آن متولد نمی‌شود، این حکمت وجود نخواهد داشت.
در مورد نگاه زن به عورت همسرش، چه در حالت عادی و چه هنگام آمیزش، توصیه‌ای به خودداری از این عمل نیافتیم.
[1]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه، ر.ک: نمایه 5556 (شرایط زمان و مکان آمیزش).
[2]. «فِی الرَّجُلِ ینْظُرُ إِلَى امْرَأَتِهِ وَ هِی عُرْیانَةٌ قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِک وَ هَلِ اللَّذَّةُ إِلَّا ذَلِک»؛ کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج 5، ص 497، بَابُ نَوَادِرَ، ح 6، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 120، ح 25191، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409ق.
[3]. «أَ ینْظُرُ الرَّجُلُ إِلَى فَرْجِ امْرَأَتِهِ وَ هُوَ یجَامِعُهَا قَالَ لَا بَأْسَ»؛ کافی، ج 5، ص 497، بَابُ نَوَادِرَ، حدیث 5؛ وسائل الشیعه، ج 20، ص 121، حدیث 25192.
[4]. عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَنْظُرُ فِی فَرْجِ الْمَرْأَةِ وَ هُوَ یُجَامِعُهَا قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ إِلَّا أَنَّهُ یُورِثُ الْعَمَى فِی الْوَلَدِ»؛ طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 7، ص 414، حدیث 1656، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق؛ وسائل الشیعة، ج 20، ص 121، حدیث 25193.
[5]. عَنْ عَلِیٍّ (ع) قَالَ: «... إِذَا أَتَى أَحَدُکُمْ زَوْجَتَهُ... لَا یَنْظُرَنَّ أَحَدُکُمْ إِلَى بَاطِنِ فَرْجِ امْرَأَتِهِ- فَلَعَلَّهُ یَرَى مَا یَکْرَهُ..»؛ ابن بابویه، محمد بن على، خصال، ج 2، ص 637، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1362 ش؛ وسائل الشیعة، ج 20، ص 124، حدیث 25202.
[6]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک: 24622 (اوامر ارشادی و مولوی).