کد سایت
id23018
کد بایگانی
47704
نمایه
امر به معروف و نهی از منکر
طبقه بندی موضوعی
غذای غیر مسلمانان
خلاصه پرسش
افرادی که مرتکب اشتباهی می‌شوند آیا مجازند در مورد همان اشتباه به دیگران امر به معروف و نهی از منکر کنند؟!
پرسش
حکم نصیحت کردن به دیگران در حالی‌که ما هنوز مرتکب اشتباهات هم می‌شویم چیست؟ مثلاً به دوستمان گفتیم که غیبت دیگران نکن در حالی‌که ما هم گهگاه غیبت می‌کنیم؟ آیا تا اصلاح نشویم نباید دیگران را نصیحت کنیم؟
پاسخ اجمالی
اگر چه در شرایط امر به معروف و نهی از منکر، عمل کردن خود شخص -به معروف و دوری از منکر- ذکر نشده است؛ یعنی تعالیم دینی یکی از شرایط وجوب امر به معروف را پای‌بندی خود افراد به معروف و منکر ذکر نکرده‌اند. اما این مسئله از دو نگاه قابل بررسی است.
1. کسانی که خود به هیچ معروفی پای‌بند نیستند و از محرمات دوری نمی‌کنند، اما در برابر دیگران خودنمایی می‌کنند و در برابر کوچک‌ترین لغزش آنان عکس العمل نشان می‌دهند و آن‌را به رخ افراد می‌کشند، و به نوعی امر به معروف را دستاویز مقاصد خود برای تخریب دیگران قرار می‌دهند، قرآن کریم به چنین افرادی سخت هشدار داده و می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ* کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ»؛[1] اى کسانى که ایمان آوردهاید! چرا سخنى مىگویید که عمل نمىکنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنى بگویید که عمل نمىکنید».
قرآن کریم در جایی دیگر می‌فرماید: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»؛[2] آیا مردم را به نیکى دعوت مىکنید، اما خودتان را فراموش مىنمایید، با این‌که شما کتاب (آسمانى) را مىخوانید! آیا نمىاندیشید؟!
این‌گونه افراد که وظایف و تکالیف خود را فراموش کرده، و در صدد به رخ کشیدن عیوب دیگرانند، خداوند آنها را مورد ملامت و سرزنش قرار داده و میگوید قبل از این‌که در صدد اصلاح دیگران باشید به بررسی عیوب خود بپردازید و به اصلاح خود مشغول شوید.
2. اما در بیشتر موارد این‌گونه نیست؛ یعنی فردی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند، به ضعف‌های خود اعتراف دارد، اما از سر خیر خواهی به برادران و خواهران دینی خود تذکر می‌دهد. این‌جا است که امر به معروف و نهی از منکر، از روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌‌شان برقرار شده است.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ»؛[3] مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یکدیگرند. به نیکى فرمان مىدهند و از ناشایست باز مىدارند، و نماز مىگزارند و زکات مىدهند و از خدا و پیامبرش فرمانبردارى مىکنند. خدا اینان را رحمت خواهد کرد، خدا پیروزمند و حکیم است.
قرآن کریم در جایی دیگر، در مورد این افراد می‌فرماید: «...الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْر»؛[4] کسانى که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند، و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایى و استقامت توصیه نمودهاند!
«تواصى» به معناى سفارش کردن این به آن و آن به این است. و «تواصى» به «حق» این است که یکدیگر را به حق سفارش کنند. سفارش کنند به این‌که از حق پیروى نموده و در راه حق استقامت و مداومت کنند.[5]
بزرگ به کوچک سفارش مىکند، و کوچک به نوبه خود بزرگ را در معرض سفارش خود قرار مىدهد؛ دانا نادان را توصیه مىکند، و نادان نیز به توصیه دانا مىپردازد. و این اصل دامنه انجام دادن فریضه امر به معروف و نهى از منکر را گسترش مىدهد، و به همین گونه امر واجب خواندن مردمان به سوى خدا و به همه رساندن رسالت‌هاى او، و هدایت کردن جاهلان و چیزهاى دیگرى از این قبیل را به صورتى گستردهتر به جریان مىاندازد.[6]
با توجه به آنچه بیان شد، بهتر است نصیحت کننده خود نیز به آنچه میگوید عمل کند، ولی اگر عمل نکرد و قصد خودنمایی و تخریب شخصیت دیگران را نداشت، نمی‌‌تواند با این توجیه، امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند، بلکه هم باید خود را اصلاح کرده و هم به دیگران امر به معروف نموده و هم پذیرای امر به معروف آنان باشد، تا مصداق مؤمنانی قرار گیرد که سفارش به حق می‌کنند.
برای آگاهی بیشتر: امر به معروف و نهی از منکر، ۱۱۳۲۸
1. کسانی که خود به هیچ معروفی پای‌بند نیستند و از محرمات دوری نمی‌کنند، اما در برابر دیگران خودنمایی می‌کنند و در برابر کوچک‌ترین لغزش آنان عکس العمل نشان می‌دهند و آن‌را به رخ افراد می‌کشند، و به نوعی امر به معروف را دستاویز مقاصد خود برای تخریب دیگران قرار می‌دهند، قرآن کریم به چنین افرادی سخت هشدار داده و می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ* کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ»؛[1] اى کسانى که ایمان آوردهاید! چرا سخنى مىگویید که عمل نمىکنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنى بگویید که عمل نمىکنید».
قرآن کریم در جایی دیگر می‌فرماید: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»؛[2] آیا مردم را به نیکى دعوت مىکنید، اما خودتان را فراموش مىنمایید، با این‌که شما کتاب (آسمانى) را مىخوانید! آیا نمىاندیشید؟!
این‌گونه افراد که وظایف و تکالیف خود را فراموش کرده، و در صدد به رخ کشیدن عیوب دیگرانند، خداوند آنها را مورد ملامت و سرزنش قرار داده و میگوید قبل از این‌که در صدد اصلاح دیگران باشید به بررسی عیوب خود بپردازید و به اصلاح خود مشغول شوید.
2. اما در بیشتر موارد این‌گونه نیست؛ یعنی فردی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند، به ضعف‌های خود اعتراف دارد، اما از سر خیر خواهی به برادران و خواهران دینی خود تذکر می‌دهد. این‌جا است که امر به معروف و نهی از منکر، از روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌‌شان برقرار شده است.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ»؛[3] مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یکدیگرند. به نیکى فرمان مىدهند و از ناشایست باز مىدارند، و نماز مىگزارند و زکات مىدهند و از خدا و پیامبرش فرمانبردارى مىکنند. خدا اینان را رحمت خواهد کرد، خدا پیروزمند و حکیم است.
قرآن کریم در جایی دیگر، در مورد این افراد می‌فرماید: «...الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْر»؛[4] کسانى که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند، و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایى و استقامت توصیه نمودهاند!
«تواصى» به معناى سفارش کردن این به آن و آن به این است. و «تواصى» به «حق» این است که یکدیگر را به حق سفارش کنند. سفارش کنند به این‌که از حق پیروى نموده و در راه حق استقامت و مداومت کنند.[5]
بزرگ به کوچک سفارش مىکند، و کوچک به نوبه خود بزرگ را در معرض سفارش خود قرار مىدهد؛ دانا نادان را توصیه مىکند، و نادان نیز به توصیه دانا مىپردازد. و این اصل دامنه انجام دادن فریضه امر به معروف و نهى از منکر را گسترش مىدهد، و به همین گونه امر واجب خواندن مردمان به سوى خدا و به همه رساندن رسالت‌هاى او، و هدایت کردن جاهلان و چیزهاى دیگرى از این قبیل را به صورتى گستردهتر به جریان مىاندازد.[6]
با توجه به آنچه بیان شد، بهتر است نصیحت کننده خود نیز به آنچه میگوید عمل کند، ولی اگر عمل نکرد و قصد خودنمایی و تخریب شخصیت دیگران را نداشت، نمی‌‌تواند با این توجیه، امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند، بلکه هم باید خود را اصلاح کرده و هم به دیگران امر به معروف نموده و هم پذیرای امر به معروف آنان باشد، تا مصداق مؤمنانی قرار گیرد که سفارش به حق می‌کنند.
برای آگاهی بیشتر: امر به معروف و نهی از منکر، ۱۱۳۲۸