کد سایت
id23446
کد بایگانی
36743
نمایه
سفارش به مسواک زدن و کراهت مسواک در حمام
طبقه بندی موضوعی
حدیث,درایه الحدیث,نظافت شخصی
برچسب
حمام|کراهت|مسواک|مریضی دندان
خلاصه پرسش
مسواک زدن در حمام و استخر چه حکمی دارد؟
پرسش
آیا مسواک زدن در استخر سبب مرض دندان می‌شود؟ که دلیلش این روایت است: «مسواک زدن در استخر، سبب مرض دندان می‌شود».
پاسخ اجمالی
در دین اسلام سفارش زیادی به رعایت نظافت و بهداشت و سلامت جسمی شده است.[1] یکی از این موارد بهداشتی، مسئله مسواک زدن می‌باشد که در آموزه‌های دینی بر آن تأکید شده است. مسواک در زمان پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) اگر چه از چوب یک درخت خاص بوده است، اما به صورت قطع و یقین، استحباب مسواک بر مسواک‌های امروزی نیز صدق می‌کند و حتی برخی از علما دایره آن‌را توسعه بیشتری داده و معتقدند: «مسواک كردن ... و آن ماليدن چيزى است به دندان به جهت پاک كردن چرک، اگر چه با انگشت باشد لكن افضل اين است كه از چوب تر باشد و بهتر آن است كه از چوب درخت اراک باشد».[2]
در مورد استفاده از مسواک، روایات بسیاری وجود دارد.
1. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ»؛[3] اگر بر امّتم سخت و مشقّت‌انگيز نبود آنان را براى هر نمازى به مسواک زدن امر می‌كردم. البته در برخی منابع در بخش انتهایی روایت عبارت «عِنْدَ وُضُوءِ كُلِّ صَلَاةٍ» نقل شده است.[4]
برخی روایات دیگر که به استفاده از مسواک سفارش کرده‌اند، از این قرار هستند:
2. حضرتشان در توصیه‌ای به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «ای على! مسواک را ترک نكن كه باعث پاكيزگى دهان، رضاى خدا و روشنى چشم است. خلال كردن، محبت فرشتگان را جلب مىكند، ملائكه از بوى دهان آن‌كه پس از غذا خلال نكند، ناراحت مىشوند».[5]
3. و نیز روایت شده است: «در مسواک كردن ده خصلت است: دهان را پاک و خدا را راضى مىكند، حسنات را هفتاد بار اضافه مىكند، از سنت است، زردى دندان‌ها را از بين مىبرد و دندان‌ها را سفيد، لثه را محكم، بلغم (یکی از طبع‌های انسان است) را قطع مىكند و پرده جلو چشم را مىبرد و اشتها به غذا مىآورد».[6]
4. امام صادق(ع) فرمود: «دو رکعت نماز در حالی‌که مسواک زده باشید، بهتر از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک می‌باشد».[7]
البته مسواک در برخی مکان‌ها مانند حمام مکروه است و دلیل آن روایات ذیل می‌باشد:
1. امام باقر(ع) فرمود: «يُكْرَهُ السِّوَاكُ فِي الْحَمَّامِ لِأَنَّهُ يُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَان»؛[8] مسواک زدن در حمام مکروه است؛ زیرا موجب مریضی دندان می‌شود.
2. امام صادق(ع) می‌فرماید: «إِيَّاكَ وَ السِّوَاكَ فِي الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْوَبَاءَ فِي الْأَسْنَان»؛[9] بپرهیزید از مسواک زدن در حمام که همانا موجب مریضی دندان می‌شود.
روایت دوم اگرچه در نگاه ظاهری و اولیه، اشاره به حرمت دارد، اما وقتی در کنار روایات دیگر و همچنین حکم استحباب مؤکّد برای اصل مسواک زدن، قرار می‌گیرد، از آن حکم به کراهت به دست می‌آید. بنابر این، از مجموع این روایات می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که مسواک زدن در حمام مکروه است و به همین دلیل، علمای بسیاری نیز حکم به کراهت را بیان داشته‌اند.[10]
همچنین کلمه «وباء» اگر چه به معنای بیماری طاعون است، اما به معنای مطلق مریضی‌ها نیز استعمال می‌شود[11] و حتی برخی از علما این تعبیر را به ریخته شدن دندان معنا کرده‌اند: «مسواک كردن در حمام، مورث ريختن دندان‌ها می‌شود».[12] در وجه چنین تعلیلی می‌توان حکمت‌های مختلفی را در نظر گرفت؛ از جمله این‌که حمام‌های قدیم به صورت عمومی بوده و طبیعتاً همگان از آنجا به صورت مشترک استفاده می‌کردند؛ لذا استفاده از آن آب برای مسواک زدن و نفوذ آن به داخل دندان، احتمال شیوع بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد. این حکمت در مورد استخر و امثال آن نیز جاری بوده و لذا در استخرها و مکان‌هایی که عموم افراد از آب آنجا استفاده می‌کنند، اجازه مسواک زدن نمی‌دهند.
در مورد استفاده از مسواک، روایات بسیاری وجود دارد.
1. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ»؛[3] اگر بر امّتم سخت و مشقّت‌انگيز نبود آنان را براى هر نمازى به مسواک زدن امر می‌كردم. البته در برخی منابع در بخش انتهایی روایت عبارت «عِنْدَ وُضُوءِ كُلِّ صَلَاةٍ» نقل شده است.[4]
برخی روایات دیگر که به استفاده از مسواک سفارش کرده‌اند، از این قرار هستند:
2. حضرتشان در توصیه‌ای به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «ای على! مسواک را ترک نكن كه باعث پاكيزگى دهان، رضاى خدا و روشنى چشم است. خلال كردن، محبت فرشتگان را جلب مىكند، ملائكه از بوى دهان آن‌كه پس از غذا خلال نكند، ناراحت مىشوند».[5]
3. و نیز روایت شده است: «در مسواک كردن ده خصلت است: دهان را پاک و خدا را راضى مىكند، حسنات را هفتاد بار اضافه مىكند، از سنت است، زردى دندان‌ها را از بين مىبرد و دندان‌ها را سفيد، لثه را محكم، بلغم (یکی از طبع‌های انسان است) را قطع مىكند و پرده جلو چشم را مىبرد و اشتها به غذا مىآورد».[6]
4. امام صادق(ع) فرمود: «دو رکعت نماز در حالی‌که مسواک زده باشید، بهتر از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک می‌باشد».[7]
البته مسواک در برخی مکان‌ها مانند حمام مکروه است و دلیل آن روایات ذیل می‌باشد:
1. امام باقر(ع) فرمود: «يُكْرَهُ السِّوَاكُ فِي الْحَمَّامِ لِأَنَّهُ يُورِثُ وَبَاءَ الْأَسْنَان»؛[8] مسواک زدن در حمام مکروه است؛ زیرا موجب مریضی دندان می‌شود.
2. امام صادق(ع) می‌فرماید: «إِيَّاكَ وَ السِّوَاكَ فِي الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْوَبَاءَ فِي الْأَسْنَان»؛[9] بپرهیزید از مسواک زدن در حمام که همانا موجب مریضی دندان می‌شود.
روایت دوم اگرچه در نگاه ظاهری و اولیه، اشاره به حرمت دارد، اما وقتی در کنار روایات دیگر و همچنین حکم استحباب مؤکّد برای اصل مسواک زدن، قرار می‌گیرد، از آن حکم به کراهت به دست می‌آید. بنابر این، از مجموع این روایات می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که مسواک زدن در حمام مکروه است و به همین دلیل، علمای بسیاری نیز حکم به کراهت را بیان داشته‌اند.[10]
همچنین کلمه «وباء» اگر چه به معنای بیماری طاعون است، اما به معنای مطلق مریضی‌ها نیز استعمال می‌شود[11] و حتی برخی از علما این تعبیر را به ریخته شدن دندان معنا کرده‌اند: «مسواک كردن در حمام، مورث ريختن دندان‌ها می‌شود».[12] در وجه چنین تعلیلی می‌توان حکمت‌های مختلفی را در نظر گرفت؛ از جمله این‌که حمام‌های قدیم به صورت عمومی بوده و طبیعتاً همگان از آنجا به صورت مشترک استفاده می‌کردند؛ لذا استفاده از آن آب برای مسواک زدن و نفوذ آن به داخل دندان، احتمال شیوع بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد. این حکمت در مورد استخر و امثال آن نیز جاری بوده و لذا در استخرها و مکان‌هایی که عموم افراد از آب آنجا استفاده می‌کنند، اجازه مسواک زدن نمی‌دهند.
[1]. ر.ک: «آرایش و نظافت مردان براى همسر»، سؤال 18699؛ «قرآن کریم و سلامت جسمی»، سؤال ۳۰۰۰۴؛ «بهداشت و درمان در حدیث نبوی»، سؤال 2122؛ «راز سلامت جسمی»، سؤال 4616.
[2]. ر.ک: طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، گردآورنده: محسنی سبزواری، احمد، ج 1، ص 351، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1419ق.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 22، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق؛ برقی، احمد بن محمد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 2، ص 561، دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، 1371ق.
[4]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 50، شریف رضی، قم، چاپ چهارم، 1412ق؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 55، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق؛ مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 1، ص 177، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، قم، چاپ دوم، 1406ق.
[5]. «يَا عَلِيُّ عَلَيْكَ بِالسِّوَاكِ فَإِنَّ السِّوَاكَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ مَجْلَاةٌ لِلْعَيْنِ وَ الْخِلَالُ يُحَبِّبُكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ فَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ تَتَأَذَّى بِرِيحِ فَمِ مَنْ لَا يَتَخَلَّلُ بَعْدَ الطَّعَام»؛ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 14، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1404ق.
[6]. شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 449، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1362ش؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 2، ص 12، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
[7]. الكافی، ج 5، ص 74؛ شیخ حرّ عاملی، هدایة الامة إلی أحکام الأئمة (منتخب المسائل)، ج 1، ص 127، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق.
[8]. مكارم الأخلاق، ص 49؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 73، ص 136، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[9]. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 292، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385ش؛ وسائل الشيعة، ج 2، ص 26.
[10]. میر داماد استرآبادی، محمّد باقر، شارع النجاة فی أحکام العبادات، محقق، مصحح، جواد جلالی، سید محمد، طباطبایی، سید مهدی، ص 135، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، 1426ق.
[11]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق، مصحح، مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهيم، ج 8، ص 418، هجرت، قم، چاپ دوم، 1410ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 1، ص 189، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
[12]. اصفهانی (مجلسی اول)، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، ج 2، ص 31، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 1414ق.