แต่หากเป็นอย่างที่ว่ากันว่าเก้าในสิบส่วนของอิบาดะฮ์คือการหาเลี้ยงชีพ แล้วบรรดาอุละมาอ์จะทำอย่างไร?
เพื่อให้ได้ข้อสรุปที่ชัดเจนยิ่งขึ้น ควรคำนึงถึงสาระสำคัญต่อไปนี้
1. อิบาดะฮ์หมายถึงการจำนนต่ออัลลอฮ์และปฏิบัติตามคำบัญชาของพระองค์[i] แม้ว่านมาซจะถือเป็นอิบาดะฮ์ขั้นสูง แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าอิบาดะฮ์จะต้องเป็นนมาซหรือดุอาเสมอไป ฉะนั้น ผู้ที่ปฏิบัติตามคำสั่งของพระองค์ล้วนกำลังทำอิบาดะฮ์อยู่ทั้งสิ้น
2. การแสวงหาริซกีฮะล้าล หมายถึงการเพียรพยายามหาเลี้ยงชีพอย่างสอดคล้องกับบทบัญญัติศาสนา แน่นอนว่าไม่จำเป็นจะต้องเป็นงานที่ใช้แรงงานเพียงอย่างเดียว แต่รวมถึงงานที่ใช้ทักษะความคิดเช่นงานของวิศวกร แพทย์ ฯลฯ ด้วย ซึ่งหากเป็นไปตามกฏและบทบัญญัติศาสนา ก็ถือว่ากำลังแสวงหาริซกีฮะล้าลทั้งสิ้น
3. หากไม่ไช่การประชดประชัน ถ้าเป็นอย่างที่คุณบอกว่าทำงานตั้งแต่ตีสี่ครึ่งถึงเที่ยงคืน ซึ่งรวมได้กว่ายี่สิบชม. ไม่เพียงแต่คุณจะไม่ได้ทำอิบาดะฮ์วาญิบแล้ว คุณยังพลาดปัจจัยในชีวิตประจำวันเช่น การพักผ่อน กีฬา การอบรมบุตร ประคองชีวิตคู่ ฯลฯ และความไม่สมดุลนี้จะก่อให้เกิดผลเสียร้ายแรงต่อตัวคุณเอง คู่ครอง และบุตรอย่างไม่อาจเยียวยาได้
ขอแนะนำให้คุณลดความคาดหวังในชีวิตลงบ้าง โดยเลือกทำงานปกติทั่วไป(เฉลี่ยวันละ 8-10 ชม.) เพื่อให้มีเวลาพอที่จะสนองความต้องการในชีวิตบ้าง ดังที่บรรดาอิมาม(อ.)สอนว่า “จงแบ่งเวลาชีวิตเป็นสามส่วน ส่วนหนึ่งสำหรับหาเลี้ยงชีพ ส่วนหนึ่งสำหรับไขว่คว้าอาคิเราะฮ์ และอีกส่วนหนึ่งสำหรับการพักผ่อนหย่อนใจที่ไม่ขัดหลักศาสนา”[ii]
แต่หากคุณจำเป็นต้องทำงานอย่างที่เล่ามาจริงๆ ก็ให้คุณเหนียตกุรบะฮ์(แสวงหาความใกล้ชิดอัลลอฮ์)ในฐานะที่กำลังหาเลี้ยงชีพซึ่งถือเป็นอิบาดะฮ์ และปฏิบัติหน้าที่วาญิบอื่นๆให้ครบถ้วน อินชาอัลลอฮ์ พระองค์จะทรงมอบผลบุญเสมือนอิบาดะฮ์ทั่วไปแก่คุณ
4. หน้าที่ของอุละมาอ์คือการศึกษาหาความรู้อย่างเต็มที่ไม่ว่ากลางวันหรือกลางคืน อย่างไรก็ดี ด้วยการแบ่งเวลาอย่างละเอียด ทำให้ท่านเหล่านั้นสามารถแบ่งเวลาเพื่อทำอิบาดะฮ์มุสตะฮับ โดยเฉพาะนมาซตะฮัจญุดได้
คุณคงจะทราบดีว่าการศึกษาศาสนาไม่ไช่เรื่องง่ายอย่างที่คิด เพราะเหตุนี้เองที่คนส่วนน้อยในสังคมเท่านั้นที่จะยอมแบกรับภาระการศึกษาศาสนา ทำให้จำนวนอุละมาอ์มีไม่มากนักในสังคม
คงเพราะเหตุนี้กระมังที่อิสลามถือว่าไม่มีกิจกรรมใดจะมีผลบุญไปกว่าการแสวงหาความรู้[iii] เป็นเหตุให้ภารกิจของอุละมาอ์มีค่ายิ่งกว่าภารกิจของบรรดาชะฮีด[iv]
[i] อัลกาฟี,เล่ม 1,หน้า 439
[ii] มะการิมุ้ลอัคล้าก,หน้า 472
[iii] عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: "أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَکُّرِ فِی اللَّهِ وَ فِی قُدْرَتِهِ
أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) یَقُولُ: لَیْسَ الْعِبَادَةُ کَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَکُّرُ فِی أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل" ดู: อัลกาฟี,เล่ม 2,หน้า 55
[iv] ดู: มันลายะฮ์ฎุรุฮุ้ลฟะกี้ฮ์,เล่ม 4,หน้า 398