İslam Allahın en kâmil ve en son dini olma unvanıyla bütün insanların hidayetini ve dünyayı idare etmeyi üstlendiğini hak olarak iddia etmekte ve insanın sosyal ve bireysel olmak üzere tüm boyutlarını kapsayacak programlara sahiptir. Bu programları farklı perspektiflerden kısımlandırılması mümkündür. Bir perspektiften İslam’ın kapsadığı programları bireysel ve sosyal olmak üzere iki kısma ayırmak mümkündür:
a) İnançsal veya usul-i din: bu türden olan programlar insanın düşünsel ve inançsal fikrini oluşturan temellerle irtibatlı olan inançların bütünüdür. Bu temeller ilahi tevhit, ilahi adl, nübüvvet, imamet ve mead gibi konularla alakalı meseleleri kapsıyor.
b) Pratik ve eylemsel düsturlar (veya furu-i din veya ahkâm): bu türden olan programlar insanın günlük olarak pratik hayatında karşılaştığı amellerin yapılması gerekecek / yapılmalı ve gerekmeyecek /yapılmamalı ile ilgili programlardır. Bunlarda beş kısımdır. (vacip, müstahap, mubah, mekruh ve haram).
c) Etik ve ahlaki meseleler: bu türden olan programlar insan ruhunu salim ve sıhhatli eğitmek ve adalet, sahavet, mertlik ve izzet gibi güzel hasletleri insanın ruhunda kökleştirmek ve haset, cimrilik, nifak ve … gibi kötü hasletleri de söküp atma yöntemini açıklayan konuları kapsıyor.[1]
Ama insanın sosyal hayatıyla ilgili İslam’ın programları farklı sistemlerde kategorize edilmektedir. Burada bir kaçına işaret ediyoruz:
1- İslam’ın eğitim ve öğretim sistemi (çocuk eğitimi, ev, okul, üniversite…)
2- İslam’da aile düzeni (eş seçimi, evlilik, eş sahipliği ve …)
3- İslam’ın siyasi sistemi (hükümetin teşkili, seçimler, maliye işleri ve …)
4- İslam’ın iktisadi sistemi (sermaye, üretim, alış veriş, kira ve …)
5- İslam’ın yargı sistemi (emr-i bilmaruf, nahyi anil münker, had ve tazirlerin uygulanması kısas ve …)
6- İslam’ın savunma sistemi (ordunun teşkili, savaş, sulh ve …)
7- Genel ve sosyal ibadetler sistemi (Cuma namazı, cemaat namazı, hac ve …)
Bu sistemlerin her birisine ait kısımlar söz konusudur ki bunların bütünü kendine has yerlerde beyan edilmiştir.