Илаһи пејғәмбәрләрин ҝөндәрилмәсиндән һәдәф дүзҝүн јашајыш вә хошбәхтлик јолуну, илаһи ҝөстәришләри инсанлара чатдырмагдыр. Амма бәзи дини мәсәләләр вар ки, о ҹүмләдән, игтисади ислам ганунлары, ҹиһад вә с... һаким гүдрәт олмадан оналары иҹра етмәк мүмкүн дејил. Белә олан һалда әҝәр ҹәмијјәтин идарә едәнләри пејғәмбәрләрин ҝөстәришләринә табе олмасалар, пејғәмбәрләрин өзләринә ваҹибдир ки, илаһи ганунлары иҹра етмәк үчүн вар гүввәләри илә гүдрәт әлә ҝәтирмәк јолунда чалышсынлар. Һәмчинин, әҝәр пејғәмбәрләр дөвләт башында олмаларына бахмајараг, Аллаһ-таалаја пәрәстишлә мәшғул омасалар вә илаһи горхулары олмаса диҝәр һакимләрә һөҹҹәт тамам олмаз вә иддиа едәрдиләр ки, биз өз хәталарымызда ҝүнаһсызыг, чүнки, һәр ким бизим кими јүксәк вәзифәдә олсајды, өзүнү итирәр, иманы әлдән верәр вә зүлмә әл атарды.
Башга тәрәфдән, һакимләр дә башга инсанлар кими илаһи хитабларын гаршысында гәрар тутмушлар. Онлара да өз мәгамларына мүнасиб ади инсанлар кими нүмунәви шәхсијјәтләр лазымдыр ки, онлара бахыб, өз сәһвләри вә хәталарыны дүзәлдә билсинләр. Буна ҝөрә дә Һәзрәт Сүлејман (әлејһиссалам), Талут (әлејһиссалам), Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) кими илаһи пејғәмбәрләрә һакимијјәт вермәклә пејғәмбәрләрин ҝөндәрилмәсинин әсас һәдәфләри ачыгланыр јәни, әмәли тәблиғдә вә инсанларын Аллаһ-таалаја тәрәф дәвәтиндә пејғәмбәрләр һеч бир манеә илә гаршылашмасынлар.
Амма суал бурдадыр ки, бүтүн пејғәмбәрләрин арасында нәјә ҝөрә Сүлејман пејғәмбәрә (әлејһиссалам) белә бир хүсуси һөкумәт вә мәгам верилмишдир? Бу суалын ҹавабында мүхтәлиф ҹаваблар вермәк олар. Амма бу мәгамда бир нечә мүһүм мәсәләјә ишарә едирик:
1.Һәр бир пејғәмбәр өз зәманәсиндә өзүнүн һагг олдуғуну сүбут етмәк үчүн елә бир мөҹүзә ҝөстәрмәлидир ки, тарих боју һеч ким ону ҝөстәрә билмәсин. Бу сәбәбдән о заманын шәраитинә ујғун олараг Аллаһ-таала Һәзрәт Сүлејмана (әлејһиссалам) елә бир һөкумәт вермишдир ки, тарих боју һеч кимә гисмәт олмамышдыр;
2. Хүсуси әһәмијјәтә малик бир һакимијјәтин Һәзрәт Сүлејмана (әлејһиссалам) әта олунмасы әслиндә онун өзүнүн дуасынын нәтиҹәси иди вә һәр һансы бир пејғәмбәр белә бир һаҹәт диләсәјди, Аллаһ-таала она белә бир һакимијјәти әта едәрди.
3. Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) заманында шејтанлар вә шәр гүввәләр гејри тәбии олараг јер үзүндә фитнә-фәсад төрәтмәклә мәшғул олдугларына ҝөрә Һәзрәт Сүлејман (әлејһиссалам) истәјир ки, гејри-ади гүдрәтлә вә онларын өзләринин ҹинсиндән олан мәхлугатлар васитәси илә онлара гаршы мүбаризә апарсын вә һәтта һејванларын дилини билмәклә дә олса, онлара галиб ҝәлиб ҹинләрә һөкм версин вә күләјин истигамәти ихтијарында олсун вә с.. Бүтүн бунларын һамысы тарихдә мисли олмајан бир һөкумәтин Сүлејман пејғәмбәрин (әлејһиссалам) ихтијарында олмасына сәбәб олур.
4. Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) мүлк вә гүдрәти она верилмиш илаһи мөҹүзәләрдән бири иди.
5. Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) мәгам вә гүдрәт даирәси бүтүн пејғәмбәрләрин гүдрәт вә әзәмәтиндән үстүн олуб.
Бу суала ҹаваб вермәздән әввәл мүгәддимә үнваны илә бу мөвзу илә әлагәдар диҝәр бир суалын ҹавабыны вермәк лазымдыр. О суал да будур ки, һамымыз билирик ки, Аллаһ-таала тәрәфиндән пејғәмбәрләрин ҝөндәрилмәсини сәбәб вә һәдәфи һидајәт олунмагдан өтрү лазым олан илаһи кәлам вә сөзләри инсанлара чатдырмаг, онлары төвһидә (Аллаһын јеҝанәлијинә) дәвәт етмәкдир. Белә олан һалда нәјә ҝөрә һәр бир пејғәмбәрин өзүнә мәхсус ганун, шәхсијјәт, мүлк, гүдрәт вә мөҹүзәси олмалы вә ән әсасы нәјә ҝөрә онлара һакимијјәт вә гүдрәт лазымдыр?
Ҹавабында демәк олар ки, бәзи ишләрин вә дини мәсәләләләрин чохунун иҹрасы гүдрәт вә һакимијјәт олмадан һәјата кечирмәк мүмкүн дејилдир. Мәсәлән, ҹиһад вә малијјат вә с... кими ишләр бу гәбилдәндир. Әҝәр һакимләр пејғәмбәрләрин дәвәтләринә мәһәл гојмасалар, онларын еһтирамыны ҝөзләмәсәләр вә дин мәсәләләрин иҹрасында сәһләнкарлаг етсәләр, онларын өзләринә ваҹибдир ки, һакимијјәти өз әлләринә алсынлар вә илаһи һәдәфләрини јер үзүндә иҹра етмәкдән өтрү вар гүввәләриндән истифадә етсинләр.
Икинҹи, Аллаһ-таала тәрәфиндән пејғәмбәрләрә верилән мүлк вә гүдрәт кафирләрин гүдрәтдә олан вахт бәһанәләрини кәсмәкдән өтрүдүр. Чүнки, белә олан һалда онлар сонрадан иддиа едә билмәзләр ки, һәр кәс онларын јериндә олсајды бу гәдәр гүдрәт вә мүлк олан јердә шејтан вәсвәсәләринә ујар вә бунунла да алданыб ҝүнаһ вә зүлм батлаглығында боғулардылар.
Үчүнҹү, пејғәмбәрләрин тәблиғаты тәкҹә ади инсанлардан өтрү јох, бүтүн сәрвәтлиләр вә дөвләтлиләрә дә аиддир. Падшаһлар вә һакимләр дә өз јашајышларында нүмунәви вә адил рәһбәрләрә еһтијаҹлыдырлар ки, бунунла да ҹәмијјәтдә өз һкамијјәтләринин иҹрасында онлары өзләринә өрнәк гәрар версинләр вә дүзҝүн јолдан азмасынлар. Бу сәбәбдән бәзи пејғәмбәрләр өз рисаләтләрини һакимијјәтдә олмагла кечирмиш, гүдрәт вә мүлк саһиби олмушлар. Бунунла да онлар һәм өз зәманәләри вә һәм дә ҝәләҹәк нәсилләр үчүн нүмунә олублар.
Бәс, Аллаһ-таала Һәзрәт Сүлејмана (әлејһиссалам), Талута (әлејһиссалам) вә Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) һакимијјәт вермиш вә бунунла да башгаларыны онларын дүзҝүн јолларына бахыб нүмунә ҝөтүрмәләри үчүн шәраит һазырламышдыр ки, инсан һансы мәгамда олмасына бахмајараг илаһи ирадә сајәсиндә гәрар тутсун[1] вә зәиф варлыг олмасы илә јанашы онун варлығы Аллаһ-тааланын фәзл вә мәрһәмәтинә бағлансын. Бу мәсәлә, Гуранда Һәзрәти Сүлејманын (әлејһиссалам) һекајәтиндә она мүлк верилмәси, дуалары вә дүнјадан ҝетмәси әһвалатларында тамамилә ачыгланмыш вә вурғуланмышдыр.
Инди дә суалын әсл гисмәтинә, јәни, нәјә ҝөрә белә бир әзәмәтли һакимијјәт вә мүлкүн мәһз Һәзрәт Сүлејмана (әлејһиссалам) верилмәсинә ҹаваб вермәк олар:
1.Әҝәр әзәмәтли бир һакимијјәтин вә мүлкүн пејғәмбәрләрдән биринә верилмәси илә Аллаһ-тааланын һәдәфи һәјата кечирсә, онда белә бир мүлк вә һакимијјәтин Аллаһ-таала тәрәфиндән тәзәдән диҝәр бир пејғәмбәрә ејни илә верилмәси тәкрар олар вә мәнтигсиз ҝөрүнәр.
2. Һәзрәт Сүлејман пејғәмбәрә (әлејһиссалам) верилмиш мүлк вә гүдрәт онун өзүнүн васитәси илә Аллаһ-тааладан истәнилдикдән сонра верилмишдир. Дуа васитәси илә Һәзрәт Сүлејман (әлејһиссалам) Аллаһдан истәмишдир: “Илаһи! Мәнә елә бир мүлк вә һакимијјәт вер ки, мәндән әввәл вә сонра һеч кимә верилмәмиш олсун”.[2] Демәли, Сүлејман пејғәмбәрин (әлејһиссалам) белә бир мүнһәсир һакимијјәт вә мүлкүнүн олмасыны әввәлҹәдән онун өзүнүн дуаларында ахтармаг лазымдыр.
3. Илаһи пејғәмбәрләр һеч вахт Аллаһ-тааладан сырф өзләри үчүн бир шеј истәмәзләр, әксинә, бүтүн истәкләри өз мәмуријјәтләрини јеринә јетирмәк јолунда, инсанларын Аллаһ јолуна һидајәт олунмалары јолунда олар. Амма бәзән өз мәмуријјәтләри јолунда бәзи шејтани вә шәр гүввәләрлә, кафирләрлә вә чохлу чәтинликләрлә үзләширләр. Белә бир әсас чәтинликләрдән бири дә Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) јолунда гәрар тутмушдур. Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рәвајәт нәгл олунур ки, “Сүлејман пејғәмбәр (әлејһиссалам) зәманәсиндә шејтанларын төрәтдикләри фитнә-фәсада гәләбә чалмагдан өтрү Аллаһ-тааладан белә бир мүлк вә һакимијјәт истәмишдир.”[3] Дүшмәнләрин фитнә-фәсадларынын гаршысыны алмагдан өтрү онларын өзләринин гүдрәти сәвијјәсиндә бир гүдрәтдән вә планлардан истифадә етмәк лазымдыр. Әлбәттә, бу гүдрәт дүшмәнин гүдрәтиндән дәфәләрлә үстүн олмалыдыр ки, она зәрбә вурмаг мүмкүн олсун вә мөминләрин етигадына вә шәриәтә зәрәр ҝәлмәсин.
Беләликлә, јухарыдакы рәвајәти вә Бәгәрә сурәсинин 102-ҹи ајәсини[4] нәзәрә алмагла белә бир нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) зәманәсиндә шејтан вә шәр гүввәләрин мәхсус јолла инсанларын вә һејванларын руһијјәләринә сеһр вә ҹаду кими әмәлләрлә нүфузу даһа чох јајылыбмыш вә бунунла да онлары өзләринә табе едирмишләр. Бу ҹәһәтдән Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) бүтүн бу гүввәләрлә мүбаризә апармасындан өтрү онларын өзләринә галиб ҝәләҹәк елә гүдрәти олмалы иди ки, онларын һамысына галиб ҝәлә билсин.
Белә гүдрәтин шәртләриндән бири дә будур ки, Һәзрәт Сүлејман (әлејһиссалам) һејванларын дилини билмәли,[5] гәрибә вә гејби елмләрә јијәләнмәли, ҹинләри әсир кими әлә ҝәтирмәкдән өтрү мәхсус дуалары билмәли вә саир бу кими гүдрәтләрлә һакимијјәтдә там шәкилдә галиб вә гүдрәт саһиби олмалы иди.
4. Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) Аллаһ дәрҝаһында истәдији дуадан башга бир мәнаны да дәрк етмәк олар. О да Аллаһ-тааладан мөҹүзә истәмәкдир. Һәр бир пејғәмбәрин өз пејғәмбәрлијини исбат етмәкдән өтрү башгаларынын дәвәтләринин мүгабилиндә Аллаһ-таала тәрәфиндән өзүнәмәхсус үстүнлүјү вә мөҹүзәси олмалыдыр. Диҝәр тәрәфдән һәр бир пејғәмбәрин мөҹүзәси өз зәманәсинин елмләринә вә шәраитинә ујғун олмалыдыр.
Суалын ҹавабынын үчүнҹү гисминдә ачыгланды ки, Һәзрәт Сүлејман пејғәмбәрин (әлејһиссалам) дөврүндә инсанларын гејби елмләрә тәләби даһа чох олубмуш. Хүсуси мәгама вә гүдрәтә чатмагдан өтрү һәмин елмләрдән гејри-шәри јолла истифадә едирләрмиш. Бу һалда Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) мөҹүзәси белә шәраитдә даһа чох гүдрәтли олмалы вә инсанларын јолларыны азмасынын гаршысыны алмагда сон дәлил кими истифадә олунмалы иди. Она ҝөрә дә Һәзрәт Сүлејман (әлејһиссалам) Аллаһ-тааладан мүнһәсир бир һакимијјәт истәјир вә Аллаһ да онун ҹавабында она елә бир гүдрәт верир ки, бүтүн гүдрәтләрә галиб ҝәлмәклә јанашы һәм дә мөҹүзә сајылырды. Белә ки, күләји онун ихтијарында гојур, ҹинләри онун әсири гәрар верир вә һејванларын дилләрини она өјрәдир.
5. Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) чатмыш чохлу сајда рәвајәтләрдә нәгл олунур ки, Һәзрәт бујурур: “Анд олсун Аллаһа ки, бизә Сүлејман пејғәмбәрә (әлејһиссалам) әта олунан, она вә диҝәр пејғәмбәрләрә верилмәјәнләр верилмишдир.”[6]
Бу ҹәһәтдән демәк олар ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) бәһрәләндији гүдрәт вә мүлкдән даһа чох бәһрәләнмиш вә даһа чох гүдрәтә малик олмушдур.
Сонда ону да гејд етмәк лазымдыр ки, Һәзрәт Сүлејманын (әлејһиссалам) әһвалатына даир вә ја гүдрәтинин мәншәји вә о гүдрәтдән истифадәдә ади инсанлар арасында бәзи хүрафи мөвзулар јајылмышдыр. Она ҝөрә дә Һәзрәт Сүлејма пејғәмбәрин (әлејһиссалам) һөкумәти, гүдрәти вә һәјаты һаггында даһа дәгиг мәлумат алмагдан өтрү мөтәбәр тарихи вә дини әдәбијјтлара мүраҹиәт етмәк вә мөвзуну дәгигләшдирмәк лазымдыр.
Истифадә олунмуш әдбијјатлар;
- Әл-Бухари Мәһәммәд ибн Исмајыл, Сәһиһ Бухари, Дарул-фикр нәшијјаты, Бејрут;
- Гумми Әбил-Һәсән Әли ибн Ибраһим, тәфсир Гумми, Дарул-китаб нәшријјаты, Гум, он дөрдүнҹү чап, 1367-ҹи ҝүнәш или;
- Мәкарим Ширази, тәфсир Нүмунә, Дарул-китабил-исламијјә нәшријјаты, ијирми үчүнҹү чап;
- Әлламә Мәҹлиси Мәһәммәд Тәги, Биһарул-Әнвар, Дарул-кутубул-исламијјә, Мәрви чапы, 1361-ҹи ҝүнәш или;
[1] Мәкарим Ширази, Насир, тәфсир Нүмунә, ҹ.19; сәһ.279.
[2] «(Сүлeјмaн дуa eдиб) дeди: "Еј Рəббим! Мəни бaғышлa вə мəнə eлə бир мүлк (сəлтəнəт) вeр ки, мəндəн сoнрa (o ҹүрəсинə) һeч кəс нaил oлa билмəсин.” (Сад сурәси, 35)
[3] Әл-Бухари,Мәһәммәд ибн Исмајыл, Сәһиһ-Бухары, ҹ.2; сәһ.61
[4] “(Јəһудилəр) Сүлeјмaнын сəлтəнəтинə (шaһлығынa) дaир шeјтaнлaрын oxудуглaрынa (сeһр китaблaрa) ујдулaр. Сүлeјмaн (бу китaблaрa ујмaдығы үчүн) кaфир oлмaды, лaкин шeјтaнлaр (билдиклəри) сeһри вə Бaбилдə Һaрут вə Мaрут aдлы ики мəлəјə нaзил oлaнлaры xaлгa өјрəдəрəк кaфир oлдулaр. Һaлбуки (o ики мəлəк): "Биз (Аллaһ тəрəфиндəн ҝөндəрилмиш) имтaһaныг (сынaғыг), сəн ҝəл кaфир oлмa!" - дeмəмиш һeч кəсə сeһр өјрəтмирдилəр. (Бунунлa бeлə јəһудилəр) јeнə дə əр-aрвaд aрaсынa нифaг сaлaн ишлəри oнлaрдaн өјрəнирдилəр. Лaкин oнлaр (сeһрбaзлaр) Аллaһын изни oлмaдaн һeч кəсə зəрəр вeрə билмəзлəр.” ( Бәгәрә сурәси, 102)
[5] Гумми, Әбул-Һәсән, Әли ибн Ибраһим, Тәфсир Гуми, ҹ.2; сәһ.236.
[6] Әлламә Мәҹлиси, Биһарул-Әнвар, ҹ.14; сәһ.86.