İslam dini Allah tərəfindən olan ən son və kamil bir dindir ki, onun əziz Peyğəmbəri həzrət Mustafa (s)- in vasitəsiylə insanların hidayəti üçün göndərilmişdir. Bir dindir ki, əvvəlki Peyğəmbərlər onun və Peyğəmbərin gələcəyindən xəbər vermişdirlər. Quran ki, İslam Peyğəmbərinin cavidan möcüzəsidir, buyurur: Əvvəlki Peyğəmbərlər, İslam Peyğəmbərinin zühur edəcəyindən xəbər vermişdirlər və hətta kitab əhli İslam Peyğəmbərinin (s) zühurunun intizarını çəkirdilər.[1] Xüsusiylədə həzrəti İsanı ibn Məryəmin dilindən buyurur: ki, O İslam Peyğəmbərinin zühur edəcəyindən xəbər vermiş və o həzrətin adını Əhməd (s) olaraq tanıtdırmışdır.[2]

İslam da digər İlahi dinlər kimi üç hissə əqidə, əxlaq və hökümlərdən təşkil olmuşdur. Yalnız fərq bundan ibarətdir ki, başqa dinlərə nisbət bunların hamısında ən kamilidir: Çünki İslam yeganə bir dindir ki, Allah tərəfindən həzrət Adəm (ə)- dan həzrət Məhəmməd (ə-) a qədər bütün Peyğəmbərlərə nazil etmiş və bütün suhufi İbrahimdə (ə) və Davudun (ə) Zəburunda, Musanın (ə) Tövratında və İsanın (ə) İncilində gəlmişdir, kamil və tamam şəkildə həzrət Məhəmmədin (s) Quranında qeyd olunmuşdur[3] və təhrifdən amanda qalmışdır.

Əqidə ibarətdir: Allah Taalanın birliyinə inam və ədalət (Allahın adil olması) nübüvvət (Allah tərəfindən insanların hidayəti üçün Peyğəmbərlərin göndərilməsi) İmamət və məad (qiyamət gününə inam) qəbul etmək.

Əqidə hissəsində hər bir müsəlmana lazımdır, Allahın yeganəliyinə şəhadət verdikdən əlavə həzrət Məhəmmədin (s) Peyğəmbərliyini də qəbul etsin. Amma belə olmadıqda müsəlman sayılmır, əlbəttə şəhadətin lazım nöqtəsi, digər Peyğəmbərlərə də iman gətirib, qiyamət gününü qəbul edərək, İslamın sonuncu din olmasını, mələkləri, Peyğəmbərin doğru və düzgün olduğunu sabit edən dəlilər ki, dinin lazım olan nöqtələrindən sayılır, bunlardan hər birinə iman gətirməmək insanın İslam əhatəsindən xaric (kənar) olmasıdır. İslam dini ağıl və fitrət dini olduğu üçün, əqidə də təqlid etməyi qəbul etmir və insanlardan istəyir ki, tədqiq və dəlilər əsasında öz dinini təyin etsin.[4]

Amma əhkam bölməsində demək lazımdır: Mükəlləf (həddi buluğa çatan) hər bir şəxs gördüyü iş vacib, haram, müstəhəb, məkruh və mübah dairəsindən kənar deyil.

Bu hökümlər ki, İslam insanlar üçün qərar vermişdir, dinin furuları (budaqları) adlandırılmışdır ki, namaz, oruc, həcc, zəkat, xums, cihad, əmr be məruf və nəhy əz münkər Təvəlla və Təbərra- dan ibarətdir.

Bu hökümlərə əməl edib onlarda payidar olmaq insan xoşbəxtliyini öz öhdəsinə götürür.[5]

İnsan ağılı buna əmr edir ki, dinin hökümlərində nəzər sahibi və mütəxəssis olmaq lazımdır və nəticədə öz nəzəriyyəsinə əməl etməli və yaxud başqa bir şıxs ki, bu mövzuda nəzər sahibidir (müctəhid) ona müraciət etsin.[6]

Əxlaq bölümündə də yuxarıdakı iki bölümdə işarə olduğu kimi: İslam insanlıq vəzifəsinə ən yaxın olan göstərişləri tanıtdırır. İslamda əxlaqın əhəmiyyət və qiyməti o qədər yüksəkdir ki, İslam Peyğəmbəri, öz Peyğəmbərliyinin hədəfini, gözəl əxlaqın kamilliyə çatdırması kimi elan etmişdir.

İslamn üstün xüsusiyyətlərini və fəzilətlərini burada açıqlamaq mümkün olmadığı üçün, yalnız İslamın insanlara həyat bağışlayan bir neçə xüsusiyyətlərinə qısa olaraq işarə edirik. Misal üçün: İslam insanlara və İlahi bəndələrinə qarşı mehriban bir dindir. Bütün insanlar və heyvanlar üçün hüquqlarını qoruyur. Hətta bir serçənin ölüsünə ürək yandırıb rəhm etməyi qiyamət günü Allahın rəhmətinə səbəb olmasını bildirir.[7]

İslam dini heyvanlara zülm etməyi qadağan edir və susuz ağacları sulamağı, susuz bir möminə su vermək kimi dəyərləndirir.[8]

Kitab əhli və hətta kafirlərlə üz- üzə gəldikdə, ədalətə riayət etməyi tövsiyə edir,[9] o cür ki, Əli (ə) əmr edir Nəsrani kişinin malını beytul maldan təmin etsinlər.[10]

İslamın lüğət mənasının əsli iki kəlmədə sələm və səlam yəni sülh və rahatlıq deməkdir.

Quran bunu təyid edərək ki, İslam sülh və rahatlıq dinidir. Buyurur: "Ey o şəxslər ki, iman gətirmisiniz hamınız sülh və rahatlıqda qərar tapın və şeytanın dediklərindən itaət etməyin ki, o sizin aşkar düşməninizdir".[11] Quran nəzərində bəşərin sülh və rahatlığını yalnız Allaha iman gətirməklə bərpa olur. baxmayaraq ki, insanlar dil, nicat, mədəniyyət, tayfa və coğrafiya sahəsində fərqlidirlər amma yalnız Allaha iman gətirirlər. İslamın ədaləti tələb etməsi o qədər yüksəkdir ki, bir başa kitab əhlini birliyə dəvət edib ürək oxşayan sözləriylə buyurur: "Ey bizim Peyğəmbərimiz kitab əhlinə (Yəhudi və Nəsrani) de tövhidi qəbul etsinlər ki, bir qəlb və bir dildən o tək Allahı pərəstiş edib ona şərik qoşmayaq.[12]

O vaxt ki, müsəlmanlar Mədinəyə hicrət etdilər və qələbə bayrağı onların başları üstündə ucaldı, müxaliflər sülh etməyi Peyğəmbərə təklif etdilər, həzrət də onları qəbul etdi. Bu sülhün canlı şahidi Yəhudilər idi ki, hicrətin birinci ilində baş vermişdi. İslam sülh və mehriban yaşamağı sevən bir dindir və bu haqda çoxlu göstərişlər verir.[13]

İslamın elm və savada verdiyi əhəmiyyət, heç bir dinlərdə müşahidə olunmur. Bir məqamda ki, elm öyrənməyi hər bir müsəlmana lazım,[14] alimin yuxusunu, nadanın ibadətindən yüksək[15] və alimin qələmini şəhidlərin qanından fəzilətli bilir.[16] Bu göstərişlər və misallar ona işarə edir ki, müsəlmanlar qısa bir zamanda elm qalasını ələ keçirsinlər. İslam mədəniyyəti və maarifi nəticəsində Cabir ibni Həyyan (kiçya elminin atası) Zəkəriyya Razi (spirti kəşf edən) Əbu Əli Sina (öz dövrünün böyük təbibi və filosofu) İbni Heysəm. Xacə Tusi və ... kimi tayı bərabəri olmayan alimlər yetişdirmiş və cəmiyyətə təhvil vermişdir, əlbəttə bunu da unutmayaq ki, qərb alimlərinin bu alimləri tərifləməsi və ehtiram etmələri də inkar edilməzdir.[17]

İslam nəzərində kişiylə qadının yaranmasında heç bir fərq yoxdur və kişinin qadına nisbətdə heç bir üstünlük təşkil edən fəziləti nəzərdə tutulmamışdır. İslam dini ən gözəl şəkildə qadının məqamını qoruyub saxlayır. Qurani- kərim Həzrət Məryəmin Allahın ən yaxın və məxsus bəndələrindən tanıtdırır,[18] Frironun arvadı müsəlmanlar üçün nümunə və ülgü olaraq tanıtdırır[19] və həzrət Musanın (ə) anasının vəhy (ilham) üçün layiq görür.[20]

İslam dini qdını kişi üçün rahatlıq mənbəyi hesab edir.[21] Əhli- beyt maarifində qadını qəhrəman yox reyhan bildirir.[22] Çoxlu xeyir bərəkət ondadır[23] və ananın məqamı atadan yüksəkdir.[24]

İslam nəzərində heç bir qövm və nicat başqa bir qövm və nicata üstünlüyü yoxdur. Allaha təqva yeganə üstünlük yolu insanlar üçün sayılır.[25] Hər bir şəxs öz əməllərinin məsuliyyətini yaşayır və heç bir kəs digərlərinin günahına cavabdeh deyildir.[26] Allah Taala günahdan tövbə edənləri sevir və qapıları onun üzünə açaraq onu qəbul edir.[27]

Allahın rəhmətindən naümid olmağı bəyinilməz və imanın zəif olmasının nişanəsi kimi bildirir.[28] Müsəlmanları bir- birinin qardaşı bilir.[29] Möminlərə töhmət, qeybət, məsğərə və iftira vermağı düzgün olmadığını bildirir.[30] Müəllimin məqamını daha fəzilətli tanıtdırır.[31] Təmizliyi imanın əlamətindən bildirir[32] və...

Amma İslam dininin davamçıları bir hesaba görə iki hissəyə şiə və sünni məzhəbinə bölünmüşdür ki, ətraflı tədqiqat nəticəsində, Quran ayələrinə və İslam Peyğəmbərindən əlimizə çatan hədislərdən və yaxud ağıl və alimlərin fikirlərinə diqqət etdikdə şiənin haqq olmasını daha yaxşı dərk etmək olar. Şiənin əqidəsi budur ki: Mümkün deyil Peyğəmbər (s) vəfat etsin və özündən sonra heç canişin təyin etməsin və müsəlmanların rəhbərliyini və onların işlərinin həll olmasını rəhbərsiz qoysun.[33] Şiənin əqidəsində İslam Peyğəmbəri məsum olduğu kimi, onun canişinləri də hər növ səhv və günahlardan məsum olmalıdır ki, o həzrətdən sonra müsəlmanların rəhbərliyini öz öhdəsinə götürsün. Başqa cür desək, Şiənin nəzəri budur ki, İslam Peyğəmbəri özündən sonrakı dövürlərdə İlahi dinin qorunması üçün Allahın əmriylə öz canaşinlərini təyin etmişdir. Şiə nəzərində o həzrətin özündən sonrakı canişinləri 12 nəfərdir ki, onların birincisi Əli ibni Əbu Talibdir (ə) ki, Əhli- sünnətdən bir dəstəsi də (mötəzilələr) o həzrətin digər səhabələrdən fəzilətli olduğunu qəbul edirlər.[34]

Həzrət Əli (ə)- dan sonra 10 nəfər İmamət məqamına seçilərək şəhid oldular. Amma hicri qəməri ilinin 260- cı ilində, sonuncu İmam, Allahın höccəti, yəni Həzrət Məhdi (ə. c). Bəşər aləminin nicat verəni yer üzündə İmamət məqamına seçildi ki, Allahın məsləhətiylə qeyb aləmində həyata davam edir. Zühur etdiyi zaman dünyanı ədalətlə dolduracaqdır.[35] Şiə öz iddiasını isbat etmək üçün Quran ayəsi və Peyğəmbərdən onlara çatan hədislərdən istifadə edirlər.[36]

Əhli- beytin məqam və fəzilətlərini bir həddə Peyğəmbərin kəlamlarında və Quran ayələrində müşahidə etmək olar ki, onları inkar etmək mümkün deyildir və bəzi əhli- sünnət qardaşlarımız da bunu etiraf edərək qəbul edirlər.

Şiənin dünyaya olan yeganə şürarı budur ki, "Allahı tanıyın"[37] İslamın əqidə, əhkam və əxlaqı yüksək bir dərəcədə insan fitrətiylə üst- üstə düşür və İslamın tək istəyi bəşərin dünya və axirətdə səadətə çatmasıdır.

Əlavə məlumat üçün müraciət olunsun göstəricilər:

1. Müsəlmanların ilk etiqadları, sual 888.

2. Şiənin üstünlüyünü bildirən dəlillər, sual 13072. (site:13108)

3. İslam və Müsəlmanın mənası və Quran, sual 829. ğ

4. Şiənin xüsusiyyət və nişanələri sual 13075. (site:13123)