Пејғәмбәр (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вә мәсум Имамлара (әлејһимуссалам) еһтирам, мүраҹиәт, тәвәссүл вә һаҹәт истәмәк бу нијјәтлә олса ки, онлар Аллаһ-таала илә јанашы киминсә һаҹәтләрини верә биләр вә Аллаһ-тааланын пак затындан еһтијаҹсыз олуб мүстәгилдирләр, онда белә нијјәт вә тәфәккүр ширк сајылыр. Бу да Аллаһ-тааланын бүтүн ишләрдә јеҝанә олмасы (јәни, Аллаһ-тааланын ишләрдә һеч бир варлыға мөһтаҹ олмамасы вә бүтүн варлыгларын өз ишләриндә Она мөһтаҹ олмасы), бүтүн ишләрдә јеҝанә тәдбир төкән вә Рәбб олуб, Ондан гејри бүтүн варлыгларын о ҹүмләдән, мәләк, пејғәмбәр вә саир тәбии амилләрин јалныз илаһи мәмурлар олмасы фикри илә ујғун ҝәлмир вә буна дини бахымдан Аллаһын ишләриндә (төвһиди әфали) вә ја Рәббин төвһидлијиндә (төвһиди рүбубијјәт) ширк дејилир. Амма, бүтүн бу мүраҹиәт, тәвәссүл вә еһтирамлар нечә ҹәһәтдән олса манеәси јохдур:
а) Илаһи әмрләрә итаәт;
б) Онларын бизим бојнумуздакы әсл јарадылыш (тәквиндә) вә шәри ҹәһәтдән васитә фејзи борҹуну вермәкдән өтрү.
г) Тәвәссүл О бөјүкләри өзүмүзә нүмунә вә мејар билмәклә, мәхсус көмәкләрини нәзәрә алмагла, онлары Аллаһ-тааланын көмәјиндән мүстәгил билмәмәклә јанашы олмалыдыр. Белә тәвәссүл, Аллаһ-тааланын ишләриндә, јарадылышда вә һаҹәтләри вермәкдә јеҝанәлији илә һеч бир зиддијјәти олмаз. Чүнки, Аллаһ-таала тәрәфиндән бәндәләрә верилмиш фәалијјәт вә тәдбирләр әслиндә аләмин Пәрвәрдиҝарынын рүбубијјәти вә һаҹәтләри вермәсинин һөкмү алтында гәрар тутур вә бәндәләр һеч бир ишдә мүстәгил дејилләр. Бу да ширк һесаб олунмур.
Беләликлә, Аллаһдан гејрисиндән һаҹәт истәмәкдә ширкин мејары инсанын нијјәтидир. Әҝәр тәвәссүл олунан шәхси Аллаһ-тааладан еһтијаҹсыз билиб, она илаһијјәт, ја рүбубијјәт мәгамы верилсә, белә тәвәссүл едәнинин әгидәси ширк сајылыр. Амма, әҝәр Аллаһа итаәт вә о бөјүкләрин Аллаһ-тааланын дәрҝаһында еһтирамларыны горумаг нијјәти илә олса, јәни, һаҹәт истәјән нијјәтиндә тутса ки, онун һаҹәти Аллаһ-тааланын изни илә тәвәссүл олунана верилир, белә тәвәссүлүн манеәси јохдур. Белә әмәл ширк олмамагла јанашы, бәлкә дә илаһи ҝөстәришә әмәл олундуғуна ҝөрә инсана саваб да верилир.
Инсан ики ҹәһәтли варлыгдыр. Јәни, мүгәддәс руһдан вә мадди ҹисмдән ибарәтдир вә инсан башдан-баша фәгр вә еһтијаҹ ичиндәдир. Сағлам галмасы вә һәр ики ҹәһәтдән еһтијаҹларыны өдәмәкдән өтрү һеч бир ифрат вә тәфритә вармадан чалышмалыдыр. Бунунла да һәјатда јашајыб илаһи хәлифәлик мәгамына чатмаг вә тәрәгги едәрәк һәгиги сәадәт гүлләсинә јетишмәлидир.
Инсанын јарадылышында мүәјјән һәдәфи олан һикмәт саһиби Аллаһ-таала инсанын бүтүн еһтијаҹларындан хәбәрдар олмагла јанашы, илк јарадылышда, јахуд, инсаны јарадан вахтда онун еһтијаҹларыны өдәјәҹәк шејләри дә һазыр етмишдир. Илаһи истәк дә беләдир ки, инсан өзүнүн руһи, ҹисми, сағламлыг вә сәадәтләри јолунда еһтиајҹларыны ондан өтрү һазырланмыш тәбии јолларла әлә ҝәтирсин. Јохса, инсаны әввәлдән руһи вә ҹисми ҹәһәтдән камил вә еһтијаҹсыз хәлг етмәјә Аллаһ-тааланын гүдрәти вар. Неҹә ки, јер вә ҝөјләрин јаранышы беләдир. Инсаны да әввәлдән руһи ҹәһәтдән камил јаратмаг оларды ки, ибадәт вә итаәт ҹәһәтдән мүгәддәс аләмә дахил олмагдан өтрү һеч бир чатышмамазлығы олмасын. Мәләкләрин јаранышы буна ашкар мисалдыр. Лакин, инсанын диҝәр варлыглара үстүнлүјү дә ондадыр ки, ҹисми вә руһи еһтиајҹлары олан һалда мәләкләрдән үстүн мәгама галхсын. Бу мухтар инсан өз ҹисми еһтиајҹларыны өдәјиб сағлам галмагдан өтрү јер вә ҝөјләрдә олан сонсуз илаһи немәтләрдән истифадә етмәлидир. Һәмчинин, руһи еһтијаҹларыны өдәјиб ону мәләкләр аләминә бағламагдан өтрү шәриәт немәтиндән истифадә етмәлидир.
Инсанын ҹисми еһтијаҹларыны өдәмәкдә ҝеҹә ҝүндүз кәвини (даими вә дәјишмәз) амилләрдән истифадәсиндә һеч бир шәкк-шүбһә јохдур. Чүнки, инсан доғулдуғу ҝүндән бу амилләрлә бағлы олмушдур. Һалбуки, һеч бир диндара ирад тутулмамышдыр ки, инсанын өз ҹисми еһтијаҹларыны өдәмәкдән өтрү истифадә етдији бүтүн бу кәвини (сабит) амилләр вә сәбәбләр (бирбаша Аллаһ тәрәфиндән олмамасындан өтрү) бир нөв ширк вә ја Аллаһын мүлкүндә Ондан иҹазәсиз истифадә сајылыр.
Һикмәт саһиби Аллаһ-таала инсанын руһи еһтијаҹларыны өдәмәкдән өтрү дә шәриәт вә дин аләминдә Өз сүфрәсини ҝениш ачмышдыр: инсанларын өз арасындан сечдији пејғәмбәр вә онларын ҹаишинләри (әлејһимуссалам) васитәси илә сағлам әгидә, ибадәт, әхлаг вә тәрбијә гидаларыны онларын ихтијарында гојмушдур. Бу ҹәһәтдән онларын һамысына шәри фејз васитәси ады вермәк олар. Һалбуки, илаһи пејғәмбәрләр дә бүтүн бу шәриәт һүдуд вә тәклифләрини риајәт етмәклә онлардан бәһрәләнмәлидирләр. Бу јолла өз руһи еһтијаҹларыны өдәмиш олур вә мәнәви вә мәләкләр аләминә һәрәкәт етмәклә мәгам газанырлар. Ҝеҹә-ҝүндүз мүәјјән вахтларда (ҝүндәлик ибадәт вә саир васитәси илә) о мүгәддәс аләмлә әлагәдә олурлар. Бу арада бәзиләри әксәријјәтдән габаға дүшмүш вә илаһи шәриәт сүфрәсиндән бәһрәләнмәклә чох јүксәк сәвијјәдә вә мөһкәм шәкилдә бу аләмә јетишмишләр. Санки, тәбиәт аләминдән ајрылмыш вә мәләкләр аләминә говушмушлар. Јенә дә белә инсанларын арасындан кимләрсә даһа өнә кечмиш вә јер үзүндә Илаһи хәлифә мәгамына чатмышлар. Онлар, Аллаһ-таалынын ишчиләринә чеврилмиш вә бәзән тәквини (сабит) аләмдә илаһи фејзләрдә васитә кими ролуну ојнајырлар. Јәни, о аләмә доғру һәрәкәтдән дала галмыш вә бу јолда зәиф һәрәкәт едән шәхсләр арасында васитә ролуну ојнајырлар. Она ҝөрә дә белә ҝеридә галанлар, мәна аләминдәки васитәләрдән истифадә етмәклә өз руһи еһтијаҹларыны өдәјирләр.
Бу мәгамда, бу әзәмәтли шәхсләр тәвәссүл вә онлардан һаҹәт истәмәк Аллаһын бүтүн ишләрдә јеҝанә олмасыны вә рүбубијјәтиндә (јеҝанә Пәрвәрдиҝар олмасында) шүбһә гаршыја чыхардыр. Лакин, гејд етдик ки, мадди васитәләрдән истифадә етмәклә ҹисмани еһтијаҹлары өдәмәк ширк дејил; чүнки, Аллаһ-таала бүтүн бу немәтләри Өзү јаратмыш вә бәшәрин ихтијарында гојмуш[1] вә онларын (шәриәт јолуна ријаәт етмәклә) тәквини истифадәсинә иҹазә вермишдир. Ваһид Аллаһы гәбул едән инсан гәбул едир ки, ихтијарында олан бүтүн бу немәтләр Аллаһ-таала тәрәфиндән јарадылмыш вә һәдијјә олараг онун ихтијарында гојулмушдур вә бу немәтләрин һеч биринин өз-өзлүјүндә мүстәгиллији јохдур. Пејғәмбәр (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) вә Имамлардан (әлејһимуссалам) мүхтәлиф чәтинликләрин һәллиндә һаҹәт истәмәк вә онлара тәвәссүл етмәјин дә Аллаһ-тааланын бүтүн ишләрдә јеҝанә олмасы (төвһиди әфали), јеҝанә Пәрвәрдиҝар олмасы (төвһид рүбубијјәт), һаҹәтләри верән олмасы илә һеч бир зидијјәти јохдур; она ҝөрә ки, бу тәвәссүлләр вә һаҹәтләри истәмәк о әзизләри мүстәгил шәкилдә Аллаһ-таалынын јанында фәрз етмәк демәк дејилдир. Бәлкә дә аҝаһ инсан о әзизләрин вә бөјүкләрин ишләрини Аллаһ-тааланын ишләринин чәрчивәсиндә ҝөрүр, онларын варлыгларыны да диҝәр варлыглар кими Аллаһ-таалаја там шәкилдә еһтијаҹлы билир. Һаҹәтләринин гәбул олунмасында онлары јалныз илаһи фејз вә васитә билмәклә јанашы онлары өз ишләриндә һеч вахт мүстәгил һесаб етмирләр. Бу ҹәһәтдән, онларын һаҹәт вермәләри Аллаһ-тааланын ишләринин чәрчивәсиндә вә Онун изни илә олмасы етигады һеч вахт ширкә ҝәтириб чыхармыр.[2] Амма, нәјә ҝөрә Аллаһ-таала бизи онлара мүраҹиәт етмәји әмр едир? Онлардан бир фејз васитәси кими бәһрә алыб, мәләкут аләминә јахынлашмаг үчүн истифадә етмәјимизә иҹазә верилмәсинин бир нечә сәбәби вардыр:
1.Бу шәхсләр, бәндәләрә “илаһи фејз васитәләри” вә диҝәр аләмин мөвҹудатларына илаһи рәһмәт кими хәлг олунмушлар. Белә ки, әҝәр бу мүгәддәс варлыглар олмасајды, јер вә ҝөјләр вә онларын арасында олан варлыглар диггәт мәркәзиндә олмазды. Бу ҹәһәтдән Һәдиси Гүдсдә охујуруг: “Әҝәр сән пејғәмбәр олмасајдын, һеч вахт фәләкләри јаратмаздым. Әҝәр Әли олмасајды, сәни јаратмаздым. Әҝәр Фатимә олмасајды, сизин һәр икинизи јаратмаздым. Чүнки, сиз үч нәфәрин вүҹуду бир-бирини тамамлајыб, јарадылыша сәбәб олду.”[3]
Беләликлә, фејз вә сәхавәт дәрјасына јетишмәкдән өтрү она өз мәҹрасындан дахил олмаг лазымдыр ки, Һаггын хүсуси мәрһәмәт вә көмәјиндән мәһрум олмајаг. Она ҝөрә дә “Нүдбә” дуасында охујуруг: “Аллаһ-тааланын астанасы һардадыр ки, ордан дахил олаг?”
2. Илаһи дәрҝаһа јахын олан бу пак инсанлар өзләрини илаһи сифәтләрлә зинәтләндирдикләринә ҝөрә онлара нәзәр вә диггәт бир нөв Аллаһ-таалаја диггәтдир. Чүнки, чәтинликләрдә дә олса, онларла үнс тапмаг инсанын јадына Аллаһы вә илаһи ајәләри салыр. Бу ҹәһәтдән “Нүдбә” дуасында охујуруг: “О илаһи сифәт һардадыр ки, өвлијалар она нәзәр едәр!”
3. Илаһи дәрҝаһа јахын олдугларына ҝөрә фејз васитәләридир. Онларын дуалары рәдд олмур вә гәбул олур. Шәфаәтләри дә Аллаһ дәрҝаһында гәбулдур. Нүдбә дуасынын давамында охујуруг: “Һардадыр о чарәсиз ки, һәр вахт дуа еләсә гәбул олар?” Кәрим олдугларына ҝөрә һеч бир дуа едәни ҹавабсыз гојмурлар. Әҝәр дуа едәнин мәсләһәтинә олса ону әлибош гајтармырлар. Бу әмәл, мүасир заманымызда да о бөјүкләрин зәвварлары тәрәфиндән дәфәләрлә тәҹрүбәдән кечирилмиш бир ишдир. Она ҝөрә дә онлара хитабән дејилир: “Адәтиниз јахшылыг, јолунуз кәрамәт, шәниниз һагг, сәдагәт вә меһрибанчылыгдыр.”[4]
4. Камал мәрһәләләрини там шәкилдә кечмәјән инсанларын гејб аләми илә бирбаша әлагәси мүмкүн дејил. Она ҝөрә дә бу васитә вә јоллардан бәһрәләнмәк лазымдыр. О ҹәһәтдән Аллаһ-таала ҝөстәриш верир: “Еј имaн ҝəтирəнлəр! Аллaһдaн гoрxун, Oнa (Oнун рəһмəтинə вə лүтфүнə гoвушмaг үчүн) вəсилə (јoл) axтaрын.”[5] Чохлу рәвајәтләрдә вар Әһли-Бејт (әлејһимуссалам) јер үзүндә “ вәсилә” вә “мөһкәм илаһи иман” үнваны илә танытдырылыр вә һәр бир мөмин онлары таныјыб бәһрәләнмәјә дәвәт олунур.[6] Јенә дә Нүдбә дуасында охујуруг: “ Јерлә ҝөјләрин бирләшмәсинә сәбәб олан вәсилә һардадыр?”
5. Онлара мүраҹиәт, тәвәссүл вә онлары танымаг, һаҹәтләрин гәбул олмасы әслиндә о бөјүкләрә мәһәббәт вә достлуға сәбәб олур вә бу мәһәббәт дә фәрдин илаһи һидајәт вә тәрбијәсинә сәбәб олур. Һалбуки, о бөјүкләрин пак мәгамларынын белә дуа вә онлара мүраҹиәтә һеч бир еһтиајҹлары јохдур. Чүнки, онлар илаһи мәрһәмәтлә артыг өз мәгсәдләринә чатыблар.
6. Инсанларын өвлијауллаһлара мүраҹиәти әслиндә Аллаһ-таала тәрәфиндән онлара зәһмәтләри мүгабилиндә верилән дәјәрдир. Неҹә ки Гуран Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) хитабән бујурур: “(Јa Рəсулум!) Ҝeҹəнин бир вaxты дуруб, aнҹaг сəнə xaс oлaн əлaвə (тəһəҹҹүд) нaмaзы гыл. Oлa билсин ки, Рəббин сəни (Гијaмəт ҝүнү һaмы тəрəфиндəн) бəјəнилиб тə’рифлəнəн бир мəгaмa (axирəтдə əн бөјүк шəфaəт мəгaмынa) наил етсин! “[7]
7. Пак мәгама малик өвлијалара мүраҹиәт етмәк диҝәрләр инсанлары онларын јолларыны ҝетмәјә тәшфиг едир, диҝәр тәрәфдән исә илаһи сејр јолуну ҝедәнләрин, заһидләрин, абидләрин вә нәфсләринин ислаһы илә мәшғул оланларын вә саирләрин бу јолда тәкәббүр вә гүрурларынын гаршысыны алыр вә өзләри үчүн дүкан ачыб ријакарҹасына әмәл етмәләриндән чәкиндирир.
8. Камил инсанын мәгамы мәләкдән дәфәләрлә јүксәкдир. Чүнки:
1) Мәләк дүнја вә ахирәтдә салеһ бәндәнин хидмәтиндә олар; 2) Мәләјин әмәлләри иҹбари олуб, онун үчүн һеч бир үстүнлүк сајылмыр; 3) Мераҹ ҝеҹәсиндә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Ҹәбраил Әминдән дә јүксәјә ҝедир. Һалбуки, мәләкләр чох ишләрин тәдбир (Аллаһын изни илә) төкәнләридир. Әбәттә, өзләрини ислаһ етмәклә камала чатдыран инсанларын белә бир мәгама лајиг ҝөрүлмәси һеч дә тәҹҹүблү дејил.
9. Даһиләрин вә һикмәт саһибләринин адәтләриндән бири будур ки, бәзи ишләрини әлалтындакы ишчиләринә тапшырыб онларын өһдәсинә гојарлар. Бунунла, һәм мүраиҹәт едәнләр тәрбијә олунур, һәм дә кечмиш әмәлләринә вә зәһмәтләринә ҝөрә мүкафатланырлар. Беләликлә, диҝәрләри дә о әзәмәтли шәхсләрин мәгамларыны таныјырлар вә онларла раһат шәкилдә әлагә вә үнсијјәт јарадырлар. Әлбәттә, мүраҹәт едәнләр билирләр ки, бу васитәләрин һеч вахт әсас башчы илә бир сәвијјәдә вә мүстәгил олмаг имканлары јохдур вә јалныз, онун иҹазәси вә ирадәси илә бир иш ҝөрә биләрләр.
Сөзүн әсли будур ки, гејб аләминә вармаг, илаһи ҝөстәришләри әлә ҝәтирмәк, тәрбијә вә тәрәггијә чатмаг, дүнја вә Ахирәт һаҹәтләринә јетишмәк, мәнәви вә ҹисми еһтијаҹларымызы таныјыб она ҹаваб вермәкдән өтрү Мәсумлара (әлејһиуссаллам) мүраҹиәт, тәвәссүл вә мәһәббәт ҝөстәрмәк лазымдыр. Онлара тәвәссүл мөһкәм Илаһи васитәјә вә Пәрвәрдиҝарын дәрҝаһына әл атмагдыр. Елә васитәләр ки, өз варлыгларыны тамамилә Аллаһ-таалаја бағлы ҝөрүр, бүтүн ишләрини исә там шәкилдә һаҹәтләри верән Аллаһ-тааланын ишләри чәрчивәсиндә билирләр. Әлбәттә, белә васитәләрә мүраҹиәт ширк һесаб олунмур. Чүнки, бүтүн һаҹәтләри мүстәгил шәкилдә верән јалныз, Аллаһ-тааладыр.
Даһа чох мүталиә үчүн бах:
1. Мусәви Исфаһани, Сејјид Мәһәммәд Тәги, Микјал Мәкарим, 1-2-ҹи ҹилд, тәрҹүмә Сејјид Мәһди Һаири Гәзвини,
2. Мисбаһ Јәзди, Мәһәммәд Тәги, Амузеш әгаид, (Теолоҝија дәрси) 1-3-ҹү ҹилд.
3. Мисбаһ Јәзди, Мәһәммәд Тәги, Маариф Гуран, 1-3-ҹи ҹилд.
4. Ширвани, Әли, Маариф ислами дар асар шәһид Мүтәһһәри, (Шәһид Мүтәһһәринин әсәрләриндә Ислам маарифи) (маариф мүәллимләри), сәһ-90, 110, 250, 251
Һәмчинин, калами мөвзуда олан китаблара, шәфаәт, әмәли төвһид вә имамәт бәһсләринә мүраҹиә олунсун.
[1] Ҹасијә сурәи, 12-13, Лоғман сурәси, 20 вә саир..
[2] Мөвзулар: Илаһи истәк вә инсанын һаҹәти, 95-ҹи суал; инсанын ихтијары, 51 вә 217-ҹи суаллар; мүмкүнүл вүҹудун ваҹибул вүҹудун јанында тәсәввүр олунмасы, 80-ҹи суал.
[3] Бәрнас Сумиә Сараји, Мәһди, Шәби Гәдир чист? (Гәдр ҝеҹәси нәдир?) Көвсәри Гәдир нәшријјаты, 2-ҹи ҹилд, сәһ-71-81. (Һәдсин изаһы: Гејд олунана һәдисдә үч әзәмәтли шәхсијјәтин бир-биринә бағлылығы вә Аллаһ-таала дәрҝаһында нә гәдәр әһәмијјәтә вә мәгама малик олмалары ајдын шәкилдә нәзәрә чарпыр. Аллаһ-таала, инсаны бәндәчилик мәгамына чатдырмагла камала чатмаға дәвәт едир вә Гуранда бујурур: “Мән ҹинләри вә инсанлары јалныз, Мәнә ибадәт етмәк үчүн јаратдым!” (Заријат сурәси, 56) Јәни, инсан тәкҹә заһири ибадәтлә јох, бүтүн батини нәфсә бағлылыгларындан азад олмагла вә тәкҹә Аллаһ-таалаја бәндәчиликлә камала чата биләр. Бу һәдәфә јетишмәк исә јалныз, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) һидајәти јәни, ҝәтирдији дин, әмәл, сөз вә гунунлары илә һәјата кечә биләр. Она ҝөрә дә һәдис Гүдсүнүн әввәлиндә Аллаһ-таала бујурур: “Ја Мәһәммәд! Әҝәр сән олмасајдын аләми хәлг етмәздим!”
Һәдисин ардында, Аллаһ-таала әмирәл-мөминин Әлинин (әлејһиссалам) вә Фатимәнин (саламуллаһи әләјһа) адыны гејд едир. Әввәла, диггәт етмәк лазымдыр ки, һәдисдә әмирәл-мөминин Әлинин (әлејһиссалам) вә Фатимәнин (саламуллаһи әләјһа) мүбарәк адларынын Ислам Пејғәмбәринин (са) мүбарәк адындан сонра ҝәтирилмәси о мәнада дејил ки, онларын мәгамлары Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) әзәмәтли мәгамындан үстүндүр. Әксинә, онларын өзләринин играрына ҝөрә һәр икиси, Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) вә Онун һәдәфинин јолунда фәдадырлар. Неҹә ки, әмирәл-мөминин Әли (әлејһиссалам) һәдисләрдән бириндә бујурур: “Мән Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) гулларынын гулујам!” (Кулејни, Усул-Кафи, 1-ҹи ҹилд, сәһ-89, бабул-ковну вәл-мәкан). Мәсәлә будур ки, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јаранышынын сон вә әсл һәдәфи инсанларын һидајәтидир вә әҝәр О Һәзрәтин мүгәддәс вүҹудундан сонра “вилајәт вә имамәт” мәсәләси олмазса, (әслиндә) бу һидајәт давам етмәз. Она ҝөрә дә һәдисин давамында Аллаһ-таала бујурур: “Әҝәр Әли олмасајды, сәни хәлг етмәздим!”.
[4] Зијарәти Ҹамеји Кәбир.
5] Маидә сурәси, 35, Али Имран сурәси, 103, Исра сурәси, 57.
[6] Һаири, сејјид Мәһди, Тәрҹүмә, Микјал Мәкарим, 1-ҹи ҹилд, сәһ-625-629,
[7] Исра сурәси, 79.