Әҝәр суалдан һәдәф үмумијјәтлә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында вә ја евиндә бөјүмәјин фәзиләт олмасыны инкар етмәкдирсә, бу әмәл бәјәнилмәз вә гәбул олунан дејилдир. Чүнки, јахшы инсанларла бир јердә олмағын өзү чох бөјүк немәт вә фәзиләтдир. О ки галды аләмләрә рәһмәт олан Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында бөјүјүб боја-баша чатмаг олсун. Бу әмәлин өзү ән бөјүк хошбәхтликдир. Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) сәһабәләри она јахын олмагдан өтрү һәмишә бир-бири илә өтүшәр вә сөзләриндә о Һәзрәтлә јолдашлыг етмәји өзләри үчүн ифтихар һесаб едирдиләр.
Хүсусилә, әһли-сүннә алимләри Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә бир анда олса бирликдә олмағы ән бөјүк сәадәт вә әдаләтли олмағын мејары кими гәләмә верирләр. Амма шиә әгидәсинә ҝөрә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә јолдаш олмаг инсанын фәзиләт әлә ҝәтирмәси јолларындан биридир вә о инсанын фәзиләтли олмасы Һәзрәтдән нә гәдәр фәзиләт вә елм кәсб етмәсиндән асылыдыр.
Әҝәр суалдан мәгсәд бу фәзиләтин имам Әлијә (әлејһиссалам) мәхсус олмајыб, Зејд ибн Һарис кимиләрә дә аид олмасыдырса, онда гејд етмәк лазымдыр ки, суалын ичиндә әввәлҹәдән һөкм верилмиш бир мәсәлә дурур вә о да будур ки, Зејд ибн Һарислә имам Әлинин (әлејһиссалам) Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында тәрбијә алмасы мөвзусуну ејни дәрәҹәдә нәзәрдә тутмагдыр. Чүнки, әввәла, имам Әлинин (әлејһиссалам) Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евиндә тәрбијәт алмасы илк нөвбәдә илаһи ирадә вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) өзүнүн тәклифи вә хаһиши илә ушаг јашларындан олмушдур. Амма Зејд ибн Һарис Хәдиҹәнин (саламуллаһи әләјһа) хидмәтчиси олмуш вә онунла бирликдә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евинә ҝәлмишдир. Икинҹиси, бу ики шәхсијјәтин Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) әлә ҝәтириб гәбул етдикләри тәрбијәнин дәрәҹәләри чох фәрг едир.
Әҝәр суалдан мәгсәд имам Әлинин (әлејһиссалам) бу мөвзуда Зејд ибн Һарислә иштиракыны бәһанә едиб вилајәтини инкар етмәкдирсә, гејд етмәк лазымдыр ки, тарихдә һеч ким имам Әлинин (әлејһиссалам) вилајәт вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) ҹанишинлијинә дәлилини онун Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евиндә тәрбијә алмасы илә әлагәләндирмәмишдир.
Әҝәр суалдан мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында тәрбијә алмағын Әмирәл-мөминин Әлијә (әлејһиссалам) фәзиләт олмамасыны сүбута јетирмәкдирсә, неҹә ки, Зејд ибн Һарис Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында тәрбијә алмасына бахмајараг һеч бир фәзиләт әлә ҝәтирә билмәди, бу иддиа гәбул олунмаздыр.Чүнки, Исламын илк ҝүнләриндә Мәдинә мәсҹинин вә ја Кәбәнин әтрафында евләри олан мүсәлманларла һазыркы заманда бу јерләрдә јерләшән инсанлар арасында мәнәви ҹәһәтдән чох фәргләр вардыр. О заман белә мүбарәк јерләрдә сакин олан мүсәлмана “ҹаруллаһ” (Аллаһ евинин гоншусу) ләгәби верилирди. Инди фикирләшмәк лазымдыр ки, әҝәр кимсә тарихдә бу ев саһибинин әмининин вә ја Пејғәмбәр мәсҹидинин (Мәдинә мәсҹидинин) саһибинин (јәни, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм)) евиндә тәрбијә алмышса һансы мәгам вә фәзиләтә маликдир?! Ҝөрәсән, торпагла (Кәбә еви, ја Мәдинә мәсҹиди илә) јолдаш олмаг бу мәканларын гәлби һесаб олунан Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә јолдашлыг етмәкдән үстүндүрмү?! Хүсусилә, әһли-сүннә алимләри Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә бирҝә олмағы ән үстүн фәзиләт һесаб едир вә әдаләт мејары билирләр. Әксинә, шиә алимләри фәгәт Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә бирҝә олмағы фәзиләт һесаб етмир, бәлкә дә бу јолдашлығы фәзиләт әлә ҝәтирмәкдән өтрү ән јахшы јол сајырлар вә һәр кәс өз габилијјәти гәдәр бу фәзиләтдән әлә ҝәтирә биләр.
Әҝәр суалдан мәгсәд Әмирәл-мөминин имам Әлинин (әлејһиссалам) бу мөвзуда Зејд ибн Һарислә иштиракыны бәһанә едиб онун фәзиләтини инкар етмәкдирсә, гејд етмәк лазымдыр ки, суалда әввәлҹәдән һөкм верилмиш бир мәсәлә нәзәрә ҝәлир. Јәни, ки, бу ики шәхсијјәтин Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) оҹағында тәрбијәсинә ејни призмадан бахылмасыдыр. Она ҝөрә дә бу мөвзуда гыса да олса Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) ҹанишинин кәлмәләрини вә тарихчиләрин бу мәсәләјә нәзәрләрини гејд етмәк јеринә јеринә дүшәрди.
Әмирәл-мөминин Әли (әлејһиссалам) Нәһҹүл-Бәлағәдә өзүнүн ән узун Гасиә адлы хүтбәсиндә ушаглығынын Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә бирҝә кечмәсинә ишарә едәрәк бујурур: “Сиз мәним Һәзрәт Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әлејһи вә алиһ) јанында јахын гоһумлуг (әмиоғлулуг вә күрәкәнлик), јүксәк мәгам вә хүсуси еһтирам сәбәбиндән олан гәдир-гијмәт вә дәрәҹәми билирсиниз (ки, мән о Һәзрәтин јанында белә бөјүк бир һөрмәт вә мәгама малик идим вә мәни хилафәтә тәјин етмишди). О мәни ушаглыгдан өз јанында бөјүдүб. О мәни синәсинә сыхар, јатанда гуҹағына алар, бәдәнини бәдәнимә сүртәр, өз хош әтрини мәнә ијләдәр, (ата өз өвладына етдији кими) ағзыма чејнәнмиш јемәк гојарды. О мәним сөзүмдә јалан, әмәлимдә сәһв вә хәта тапмады.[1] Пејғәмбәр (сәлләллаһу әлејһи вә алиһ) сүддән ајрыландан сонра Аллаһ мәләкләринин ән бөјүјүнү о Һәзрәтә јолдаш етди ки, ҝеҹә-ҝүндүз ону нәҹиблик јолларына вә дүнјанын ҝөзәл хисләтләринә доғру јөнәлтсин.[2] Мән дәвә баласы анасынын далына дүшүб ҝетдији кими онун архасынҹа ҝедирдим.[3] О, һәр ҝүн өз хисләтләриндән бир бајраг вә әламәт уҹалдыр (бирузә верир) вә мәнә она јијәләнмәји әмр едирди. (Пејғәмбәрлијә тәјин едилмәмишдән габаг) һәр ил (бир ај инсанлардан узаглашараг ибадәт вә бәндәликлә мәшғул олмаг үчүн Мәккә јахынлығындакы дағлардан бири олан) Һирада мәскунлашарды. Һәмин мүддәтдә мән ону ҝөрәрдим вә ону мәндән гејриси ҝөрмәзди.”[4]
Диҝәр чохлу һәдисләр вар ки, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Әлијә (әлејһиссалам) јахынлығы ачыглајырлар. О ҹүмләдән, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Тәбук дөјүшүндән сонра Әлијә (әлејһиссалам) бујурур: “Сән, мәним јанымда Һарунун Мусаја олан нисбәти кимисән амма, мәндән сонра пејғәмбәр јохдур вә сән мәним ҹанишиним вә вәсимсән!”[5]
Башга тәрәфдән һәдисләрдә вар ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) имам Әлини (әлејһиссалам) ушаг вахты өз јанында сахламагдан өтрү сечдикдә бујрур: “Һәгигәтән, мән о кәси сечдим ки, Аллаһ-таала ону мәним үчүн сечмишди!”[6]
Бүтүн бунларын һамысы Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Әмирәл-мөминин Әлијә (әлејһиссалам) хүсуси әлагәләринә вә мәһәббәтләринә ишарәдир. Һалбуки, Зејд ибн Һарис тәсадүфән Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евинә ҝәлмишдир. Зејд ибн Һариси, Әбәр чөл оғрулары әсир етмиш вә Әказ базарында Һәким ибн Һәзамәјә сатмышдылар. О да Зејди өз бибиси Хәдиҹәјә (саламуллаһи әләјһа) хидмәтчи кими алмышдыр. Һәзрәт Хәдиҹә (саламуллаһи әләјһа) исә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) илә аилә һәјаты гурдугдан сонра Зејди о Һәзрәтә бағышламышдыр.
Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јанында олан мүддәтдә Зејд, Пејғәмбәрә (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) һәддән артыг мәһәббәтлә вурулмуш вә сонда Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) ону гул олмагдан азад етдикдән сонра о өзү Һәзрәтин јанында галмағы истәмиш вә өз аиләсинин јанына гајытмамышдыр. Бундан сонра Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) ону өзүнә оғуллуға сечмиш вә өз јанында сахламышдыр.
Бир мүддәтдән сонра Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Әбдүл-Мүтәллибин нәвәси Зејнәбдән Зејд үчүн елчилик едир вә онлары евләндирир. Сонрадан бәзи сәбәбләрә ҝөрә о ҹүмләдән, Зејдин түнд хасијјәтинә ҝөрә бу аилә һәјаты баш тутумур вә сонда онлар ајрылырлар.[7] Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Зејдә өз аиләсини горумасы һаггында төвсијәләри дә бу ајрылығын гаршысына ала билмир.[8]
Нәтиҹәдә гејд етмәк олар ки, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) имам Әлијә (әлејһиссалам) вә Зејдә нәзәри һеч вахт ејни һәддә олмамыш вә онларын һәр бириси, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евиндән өзләринә мәхсус фәзиләтләр кәсб етмишләр.
Имам Әли (әлејһиссалам) илаһи ирадә вә әввәлҹәдән тәјин олунмуш бир гәза-гәдәрлә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) јананда тәрбијә алмыш вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) рәфтарындан нүмунә ҝөтүрмәклә бөјүјүб камала чатмышдыр. Белә бир фәзиләт, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) сәһабәләриндән һеч бирисинә нәсиб олмамышдыр.
Әҝәр суалдан мәгсәд имам Әлинин (әлејһиссалам) бу мөвзуда Зејд ибн Һарислә иштиракыны бәһанә едиб вилајәтини инкар етмәкдирсә, гејд етмәк лазымдыр ки, тарихдә һеч ким имам Әлинин (әлејһиссалам) вилајәт вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) ҹанишинлијинә дәлилини онун Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) евиндә тәрбијә алмасы илә әлагәләндирмәмишдир.
Истифадә олунмуш әдәбијјат;
- Нәһҹүл-Бәлағә, тәрҹүмә, Дарујуш Шаһин, Ҹавидан чапы вә нәшријјаты, алтынҹы чап, 1357-ҹи шәмси или;
- Нәһҹүл-Бәлағә, Сүбһи Салеһ, бириҹи чап, Бејрут, Лобнан, 1387-ҹи гәмәри или;
- Еһтитаһ, Тәбәрси, тәһгиг Сејјид Мәһәммәд Багир Хорасани, Даруннеман нәшријјаты, Нәҹәф, 1386-ҹы һиҹри гәмәри или;
- Әт-Тәһсин, Сејјид ибн Тавус, Дарул-китаб нәшријјаты, Гум, 1413-ҹү һиҹри гәмәри или;
- Фәзаилус-саадат, Мир Мәһәммәд Әшрәф Амули, Ширкәт Маариф, 1380-ҹи һиҹри гәмәри или;
- Субһани Ҹәфәр, Ислам Пејғәмбәринин һәјат тарихиндән парчалар, Мәшәр нәшријјаты, 1375-ҹи ҝүнәш или;
- Мәгатилут-талибин, Әбул-Фәрәҹ Исфаһани, Мәктәбәтул-Һејдаријјә нәшријјаты, Нәҹәф-әшрәф.
[1] Чүнки Имамијјә алимләринин јекдил нәзәринә әсасән о Һәзрәт, Һәзрәт Зәһра вә онларын он бир өвладынын һамысы (онларын һамысына Аллаһын саламы олсун) мә’сумдурлар вә онлардан нә гәсдән, нә дә сәһвән, нә бөјүк, нә дә кичик ҝүнаһ баш вермәз.
[2] Рәвајәтләрдән мәлум олур ки, һәмин мәләк Ҹәбраил вә Микаилдан да бөјүк олан Руһулгудсдур. О, һәмишә Һәзрәт Пејғәмбәрлә бир јердә олуб вә ондан сонра да пак Имамлар әлејһимус-саламларладыр.
[3] Мән ҝеҹә-ҝүндүз, ашкар вә ҝизлиндә о Һәзрәтлә бир јердә олурдум вә һеч вахт ондан ајрылмырдым. Ибн Әбил Һәдид өз шәрһиндә јазыр: Фәзл ибн Аббас дејир: Атамдан сорушдум ки: Һәзрәт Пејғәмбәр (сәлләллаһу әлејһи вә алиһ) оғланларындан һансыны даһа чох истәјирди? Деди: Әли ибн Әбу Талиби. Дедим: Мән сәндән онун оғулларыны сорушурам. Деди: Ону оғланларынын һамысындан чох истәјирди. Әли әлејһис-саламын ушаглыгдан бир ҝүн белә о Һәзрәтдән ајрылмасыны ҝөрмәмишәм, Хәдиҹә үчүн сәфәрә ҝетдији вахт истисна олмагла! Мән оғлуна Пејғәмбәрин Әлијә меһрибанлығындан артыг меһрибан олан ата вә һәмчинин атасына Әлинин Пејғәмбәрә табечилијиндән артыг табе олан оғул ҝөрмәмишәм.
[4] Шаһин Дарјуш,Нәһҹүл-Бәлағәнин тәрҹүмәси, сәһ.602; Нәһҹүл-Бәлағә, Сүбһи Салеһ, 192-ҹи хүтбә.
[5] Тәбәрси, Еһтиҹаҹ, ҹ.1; сәһ.210; Сејјид ибн Тавус, Әт-Тәһсин, икинҹи бөлмә, 25-ҹи баб; Әшрәф Амули, Мир Мәһәммәд, Фәзаилус-садат, сәһ.284; Китаб Сүлејм ибн Гејс Һәлаи, сәһ.392 вә 431.
[6] Исфаһани, Әбул-Фәрәҹ, Мәгатилут-талибин, сәһ.15.
[7] Мөвзу: Гуранда пејғәмбәрләрин исмәти, суал 112; (сајтда 998), 129 (сајтда 1069).
[8] Субһани, Ҹәфәр, Ислам Пејғәмбәринин һәјат тарихиндән парчалар, сәһ.321.