یکی از مسائل مهم اخلاقی مورد توجه اسلام، رعایت حقوق پدر و مادر است که انسان می تواند در سایه آن به کمالات معنوی برسد، با توجه به این مطلب شما حتی اگر شرطی با همسرتان نگذاشته بودید، نسبت به والدین خود وظایفی دارید که باید به آنها عمل کنید.
در مرحله اول اگر بتوانید با منطق و دوستانه همسرتان را قانع کنید خیلی بهتر است و اگر خدای ناخواسته حرمت ها بین شما شکسته شده باشد، با توجه به این که همسرتان نسبت فامیلی قبلی هم با شما دارد، راه حل اولیه استفاده از میانجی گری بزرگان از فامیل برای رفع مشکلات است.
توجه به این نکته لازم است که وظیفه نگهداری و رسیدگی به پدر و مادر با شما است و شما نمی توانید از لحاظ شرعی همسرتان را وادار به این کار کنید، همان طور که او نمی تواند مانع شما از خدمت به آنها شود.
برای حل این مشکل باید به صورت عادلانه کار را بین برادران و خواهران خود تقسیم کنید تا از فشار بیش از حد به همسرتان جلوگیری شود.
در دستورات دینی به مسئله حقوق افراد نسبت به یک دیگر توجه زیادی شده است که رعایت این حقوق سبب می شود که زندگی شیرین و اختلافات در آن کم شود.
یکی از مهم ترین علل اختلافات خانوادگی در میان مردم، عدم آشنایی آنان به حقوقی است که نسبت به هم دارند و همین مسئله سبب شده است که در مواردی توقعاتی از هم داشته باشند که در صورت انجام نگرفتن، باعث ایجاد کدورت بین آنان شود و مشکلات فراوان برایشان پدید آورد، گرچه برخی از این حقوق از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ مثل رعایت حقوق والدین از ناحیه فرزندان، اما این امر نباید به گونه ای باشد که حقوق دیگر افراد را نادیده بگیریم.
در قرآن کریم وقتی وظیفه شیردهی مادر به فرزند را بیان می کند، می فرماید: «هیچ کس را تکلیف جز به اندازه طاقت نکنند، نه مادر باید در نگهبانى فرزند به زحمت و زیان افتد و نه پدر بیش از حدّ متعارف براى کودک متضرر شود».[1] اگرچه این آیات در مورد خاص نازل شده است، اما در تمام مناسبات بین انسان ها جاری است.
وظایفی که ما نسبت به اطرافیان خود داریم دو گونه است. بخشی از آنها را نمی توان ترک کرد که تعبیر به واجبات می شود. اما بخش دیگر آن، از امور اخلاقی محسوب می شود که گرچه انجام آن واجب نیست، اما در گرم شدن کانون خانواده و سعادت فرزندان و اطرافیان بسیار مؤثر است.
در پاسخ به پرسش شما توجه به چند مطلب ضروری است:
الف. در ارتباط با اهمیت حقوق والدین سخن فراوان گفته شده است و افراد کمی هستند که اطلاع کافی از این مسئله نداشته باشند، اما آنچه ممکن است باعث اختلاف شود؛ این است که همسر شما چنین تصوری برایش به وجود آمده که توجه بیش از حد شما به پدر و مادرتان شما را از ایشان و حقوقی که بر شما دارند، غافل کرده و همین امر باعث حساسیت و لجبازی شده است.
نکته ای که در این مسئله نباید از آن غفلت کرد؛ این است که احترام زن و شوهر به همدیگر، در سلامت، افزایش محبّت و تحکیم خانواده، تأثیر به سزایى دارد. دایره این احترام، شاملِ ارج نهادن به شخصیت یک دیگر، احترام به نظریات، افکار و سلیقه هم دیگر شده، و تمام جوانب زندگى آنها را تحت تأثیر نیکوى خود قرار خواهد داد.
مرد باید به همسر خود احترام گذاشته، از اهانت، ناسزاگویى، سبک کردن و خُرد کردن شخصیت او بپرهیزد و هرگونه انتقادى را با رعایت احترام و ادب مطرح کرده، از فریاد زدن، ابراز خشونت و تحقیر او در نهان و آشکار خوددارى کند. رسول خدا (ص) مىفرماید: برادرم جبرئیل به من خبر مىداد و همواره سفارش زنان را به من مىکرد، تا آنجا که گمان کردم جایز نیست شوهر به زنش اف بگوید، اى محمد (ص)! در مورد زنان تقواى الاهى پیشه کنید ... با آنان مهربان باشید و رضایت خاطر آنها را فراهم کنید، تا در کنار شما باشند، آنان را بر کارى مجبور نکنید، برایشان خشم نگیرید و اموالى که به آنان دادهاید- جز با رضایت و اجازه آنها- پس نگیرید.[2]
زنى که از همسر خود بىاحترامى دیده و همواره مورد اهانت او قرار مىگیرد، شخصیتش لطمه دیده و نشاط و شکوفایى خود را از دست مىدهد و به تدریج باور مى کند که نزد همسرش ارزشى ندارد و با چنین روحیه درهم شکستهاى نمىتواند شریک خوبی در زندگی باشد.
امام صادق (ع) در مورد احترام به زن توصیه کرده، مىفرماید: هر کس زن بگیرد باید به او احترام بگذارد. همانا زن هر کدام از شماها دلبر و معشوق شماست، بنابراین هر کس زن مىگیرد نباید او را ضایع سازد.[3]
این مسئله از طرف زن نیز باید رعایت شود و نسبت به همسرش احترام کند؛ همان حضرت در این باره مىفرماید: بسیار سعادت مند است زنى که به شوهرش احترام گذارد، او را آزار ندهد و همواره از او اطاعت کند.[4]
شما علاقه و محبت خود را به ایشان بیان کنید؛ زیرا این امر تأثیر بسزایی در همیاری ایشان با شما دارد در روایتی رسول خدا (ص) می فرماید: اگر مردى به همسرش بگوید: ترا دوست دارم این سخن هرگز از یاد زن نمىرود.[5] و معمولا در مسائل خانوادگی ارتباط دوستانه، عاطفی، همراه با گفت و گوی منطقی زودتر شما را به نتیجه می رساند؛ به ایشان یاد آور شوید که نتیجه رعایت حقوق والدین به خود ما بر می گردد و آیندگان نیز با ما بر اساس رفتار ما عمل خواهند کرد برای نمونه به این روایت توجه نمائید:
امام صادق (ع) می فرماید: در تورات نوشته است: ای انسان هر گونه که می خواهى باش، چنان که باشى جزا بینى.[6]
ب. مطلب دیگری که توجه به آن لازم است؛ این است که در بعضی از خانواده ها دخالت های اطرافیان سبب بروز اختلاف بین زن و شوهرها می شود، به این معنا که بزرگ ترها به خود اجازه می دهند که در تمام مسائل کوچک و بزرگ فرزندان دخالت کنند، برای حل این مشکل ضمن رعایت ادب و حرمت آنان، از حقوق دیگر اعضای خانواده نباید غافل بود؛ متاسفانه در بعضی خانواده ها فرهنگ زن سالاری، مردسالاری، مادر سالاری و... حاکم است که در فرهنگ اسلام مردود است و باید با حوصله و تحمل، حق مداری را سر لوحه اعمالمان قرار دهیم و با بستگانمان منصفانه بر خورد کنیم.
ج. با توجه به این که شما برادران و خواهر دیگر هم دارید، برای این که این گمان تقویت نشود که در وظیفه نگهداری از پدر و مادرتان، تبعیض بین همسرتان و دیگر اعضای خانواده وجود دارد، بهتر است کارها تقسیم شود که هم از فشار زیاد بر شما و همسرتان کاسته شود و هم اگر سوء تفاهمی از این نظر برای همسرتان ایجاد شده بر طرف گردد.
نمایه های مرتبط:
وظایف فرزندان در برابر والدین، 3432 (سایت: 4161).
وظیفه مرد در موارد اختلاف بین مادر و همسر، 3769 (سایت: 3965).
[1] بقره، 233.
[2] نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج 14 ص 251، ح 2، مؤسسة آل البیت، قم، 1408 ق.
[3] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج73، ص 85، ح 6، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق.
[4] مستدرک الوسائل، ج 14، ص 247.
[5] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 569، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 ش.
[6] همان، ج 2، ص 138، ح 4.