برای تحلیل و بررسی این پرسش، ابتدا باید اصل پوشیدن لباس توسط انسان ها را امری مورد قبول دانسته و سپس به زمینه­های وجوب حجاب در دین اسلام پرداخته و در نهایت، به این قسمت بپردازیم که آیا رنگ خاصی در پوشش اسلامی تعیین شده یا خیر؟

می­دانیم که انسان ها با دیگر موجودات زنده تفاوت های بسیاری دارند و بر همین اساس، انسان به عنوان اشرف مخلوقات شناخته شده است.

یکی از این اختلافات، پوششی است که انسان برای خود انتخاب می­نماید، خصوصیتی که سایر موجودات از آن بی­بهره هستند!

در همین راستا، امام صادق(ع) در تفسیر آیه­ای که لباس را به عنوان نعمتی از جانب خداوند برشمرده است[1]، می­فرمایند: پوشش ظاهری، نعمتی است که خداوند آنرا تنها به انسان ها هدیه نموده، تا با آن خود را بپوشانند و افراد با ایمان، آن را وسیله­ای قرار می­دهند تا با کمک آن، دستورات خداوند را انجام دهند. بهترین پوشش شما، لباسی است که شما را از یاد خداوند باز نداشته، بلکه موجب توجه به پروردگار و شکرگزاری و فرمانبرداری از او شود! پوشش باید به گونه­ای باشد که موجب خودبزرگ بینی و نشان دادن خود به دیگران و فخرفروشی و چشم و هم چشمی نگردد که تمام اینها موجب آفات دین بوده و موجب سنگدلی انسان ها خواهد شد و ....[2]

با نگاهی به جوامع بشری درمی­یابیم که تمام آنها، پوششی برای خود انتخاب نموده و صرف نظر از نوع پوشش، از حالت برهنگی کامل خارج شده­اند که می­توان این امر را دلیلی بر نیاز غریزی انسان ها به پوشش دانست. به همین دلیل فرض را بر آن می­گذاریم که شک و شبهه­ای در مورد اصل پوشش وجود نداشته و اگر ابهامی نیز وجود دارد، در ارتباط با نوع و مقدار آن می­باشد.  و بر همین اساس است که رعایت پوشش، به عنوان قاعده­ای اخلاقی در بیشتر جوامع به رسمیت شناخته شده است.

اما کشورهای اسلامی؛ که کشور ما ایران نیز بخشی از آن است؛ باید در تهیۀ مقررات خود، تابع دستورات دین الاهی اسلام باشند.

حال باید بررسی نمود که عقیدۀ اسلام در مورد پوشش چیست؟

در بخشی از قرآن کریم می­بینیم که چون لباس، نعمتی الاهی؛ چه برای مردان و چه برای زنان؛ در نظرگرفته شده، عریان و بی­لباس شدن آدم و حوا، به عنوان مجازاتی در ردیف اخراجشان از بهشت بیان شده است[3]!

این نکته را نیز باید از یاد نبریم که هر دستوری که از جانب خداوند بیان می­شود، در راستای رشد و تعالی انسان ها و سلامت جامعۀ آنان بوده و فرمان های مرتبط با پوشش نیز استثنایی از این قاعدۀ کلی نیست.

اگر خداوند، پوشیدن لباس حریر و زینت نمودن با طلا را برای مردان حرام  نموده، یا اگر در مورد پوشش بانوان دستورات خاصی ارائه فرموده و یا اگر لباسی که مردان و زنان را انگشت نما می­نماید، برای هر دو گروه حرام نموده است[4]، یقینا این فرامین، جهت منافع دنیوی و اخروی آنان بوده و نباید در مقابل آن مقاومت نمود!

از طرفی، باید توجه نماییم که با حکمت الاهی، جایگاه بانوان در جهان آفرینش بگونه­ای طراحی گردیده که آنها در بسیاری از موارد، تفاوت های چشمگیری با مردان دارند. به عنوان نمونه، هیچ گاه نمی­توان احساسات مادرانه را با احساسات پدرانه مقایسه نمود و جهان امروز هم با تمام شعارهایی که در زمینۀ تساوی کامل مردان و زنان ارائه می­نماید، نتوانسته این تفاوت فطری را انکار نماید و در جای خود ثابت شده که چنین تفاوتی، به معنای تبعیض نبوده، بلکه در راستای تقسیم وظایف بوده و این دو جنسیت، مکمل هم می­باشند[5] و تمام آنها به مقدار عملکرد خود، شایستۀ پاداش هستند[6]. بیان تمام این مقدمات برای آن بود که حجاب را حکمی تبعیض­آمیز و به ضرر بانوان ندانیم، بلکه باید آنرا دستوری جهت سلامت زندگی اجتماعی ارزیابی نماییم. دلیل چنین برداشتی از حکم حجاب را می­توان در شأن نزول آیۀ حجاب[7] جستجو نمود که بخشی از آنرا بیان می­نماییم:

بانوانی برای اقامۀ نماز جماعت به امامت پیامبر(ص)به مسجد النبی می­آمدند، اما هنگام نماز مغرب و عشا که هوا تاریک بود، برخی جوانان ناباب در مسیر حرکت آنها ایستاده و برایشان ایجاد مزاحمت می­نمودند[8]، و اگر در پی شکایت آن بانوان محترم، به جوانان مزاحم اعتراضی می­شد، می­گفتند که ما گمان می­گردیم که این خانم ها حساسیتی نسبت به رفتار ما ندارند که بر این اساس، خداوند آیاتی در مورد حجاب نازل فرموده و به بانوان خطاب فرمود که شما بدین طریق می­توانید اعلام نمایید که از ایجاد مزاحمت متنفر بوده و بهانه را از دست بهانه­جویان بگیرید[9].

با دقت در مضمون این آیه و آیات مشابه، نکاتی به دست می­آید که شاید دیدگاه ما را در مورد موضوع حجاب تغییر دهد:

1 - با توجه به این که در طراحی سیستم خلقت به شیوه­ای عمل شده که به طور معمول، مردان به جانب زنان رفته و همان گونه که در تمام دنیا معمول است، در بیشتر موارد، این آقایان هستند که به بانوان پیشنهاد ازدواج و زندگی مشترک می­دهند و طبیعی است که مردانی نیز وجود داشته باشند که در این مسیر، نزاکت لازم را نداشته و برای بانوان ایجاد مزاحمت نمایند و از طرفی؛ چون این امکان وجود ندارد که با تمام این مزاحمان، برخورد قانونی نمود، لذا سزاوار است تدابیری اندیشیده شود که زمینه­های ایجاد مزاحمت از میان رفته و امنیت اجتماعی بانوان تأمین گردد.

آیۀ حجاب نیز در همین راستا بوده و بدیهی است که با توجه به مقتضای آن، بانوان باید با خودداری از هر رفتاری که موجب جرأت مزاحمان می­گردد، خود را از آزار آنان برهانند و پوششی که با عرف جامعه همخوانی نداشته باشد، گامی بر خلاف این جهت خواهد بود که باید از آن خودداری ورزید.

2 - بر خلاف آن چه گاهی بیان می­شود، پوشش اسلامی برای ناشناخته ماندن بانوان نیست، بلکه حجاب ؛به تصریح قرآن[10]؛ دقیقا بر عکس و برای شناخته شدن بانوان است که بدینوسیله، افراد لاابالی تشخیص دهند که آنان عفیف بوده و از مزاحمت برای آنان خودداری نمایند و بانوان عفیف بتوانند؛ در نهایت امنیت؛ به زندگی اجتماعی خود ادامه دهند. احکام دیگری همانند خودآرایی ننمودن و بدون ضرورت از خانه خارج نشدن و با ناز و عشوه سخن نگفتن و...[11]، نیز تماما در همین راستا ارزیابی می­شوند. بر این اساس می­بینیم که همسران و دختران پیامبر(ص)، افراد ناشناخته­ای نبوده، بلکه در تاریخ، بسیار می­بینیم که اصحاب پیامبر(ص) به گفتگوی عادی با آنان پرداخته­اند تا جایی که جابر بن عبد الله برای تبریک تولد امام حسین(ع)، به حضور فاطمۀ زهرا(س) شرفیاب شده[12]و یا این که سلمان فارسی، زمام مرکبی را به دست می­گیرند که دختر گرامی پیامبر(ص) در شب زفاف، سوار بر آن مرکب به خانۀ همسرشان؛ علی(ع)؛ روانه بودند[13] و ....

بنابر این بانوان می­توانند؛ همزمان با رعایت پوشش اسلامی و عفت در گفتار و رفتار؛ در جامعۀ خود به عنوان فردی موفق و سرمشقی برای دیگران شناخته شوند.

3 – گاهی نیز این تردید برای برخی بانوان پدید می­آید که چرا ما باید خود را محدود نموده و دشواری­هایی را تحمل نماییم، تا مردان به وسوسه­های شیطانی دچار نگردند؟! ما هر طور که میل داریم، رفتار می­نماییم! مردان نگاه نکنند!

باید گفت که این شبهه نیز ناشی از برداشت نادرست ما از احکام اسلامی و به ویژه حکم حجاب است، زیرا دست کم دو دلیل وجود دارد که چنین نگرشی نسبت به حجاب صحیح نیست:

اول: این که همان گونه که خداوند، دستوراتی در مورد حجاب برای بانوان صادر فرموده، در مقابل به آقایان هم فرمان داده تا مراقب چشمان خود بوده و پاکدامنی را رعایت نمایند[14]و مقداری از پوشش برای مردان نیز واجب است و اگر این پوشش کمتر از میزان تعیین شده برای بانوان باشد، در عوض تکالیف دشوارتری همانند تأمین مخارج زندگی و جهاد بر عهدۀ آنان نهاده شده که بانوان از این گونه دشواری­ها معاف می­باشند.

دوم: اینکه دلیل اصلی حجاب، امنیت بانوان است، نه منحرف نشدن آقایان! زیرا همان گونه که می­دانیم، بعد از نزول آیۀ حجاب، بانوان غیر مسلمانی در مدینه وجود داشتند که ملزم به رعایت حجاب نبودند و از آن مهم­تر، این که پوشش کنیزان مسلمان و غیر مسلمان در حد سایر بانوان نبوده و آنان می­توانستند سر و روی خود را نپوشانند تا حدی که گاهی برای تمایز آنان با بانوان آزاد، مجبور به عدم رعایت حجاب می­شدند[15]! از طرفی مسلم است که میان چنین بانوان غیر مسلمان و یا کنیز، زنان زیبارویی نیز وجود داشته­اند که می­توانستند نظر مردان را به خود جلب نمایند! و اگر حکم حجاب تنها برای جلوگیری مردان از انحراف وضع شده بود، با چنین واقعیاتی سازگاری نداشت .

4 - رعایت حجاب و پوشش اسلامی، اگر با اختیار و میل اشخاص باشد، موجب پاداش الاهی خواهد بود و حجابی که تنها با اجبار و ترس رعایت گردد، چنین پاداشی را به دنبال نخواهد داشت، اما باید بدانیم که از طرفی، حجاب اسلامی و رعایت متانت از مواردی است که از احکام ضروری و بدیهی اسلام برای بانوان مسلمان بوده، و از جانبی دیگر، تمام مؤمنان نیز موظفند؛ در حد توان خود و بدون برهم زدن نظم عمومی؛ همکیشان خود را به رعایت دستورات اسلام دعوت نمایند.

بر این اساس، توصیه­های مهربانانه­ای که در این راستا انجام می­شود؛ همانند سفارش فرزندان به اقامۀ نماز و یا روزه گرفتن بوده و نباید آن را دخالت افراد بیگانه در امور شخصی انسان دانست و در مقابل آن موضع­گیری نمود. جالب است که اسلام دعوت به رعایت حجاب را تنها برای اشخاصی توصیه می­نماید که معتقد به دستورات این دین بوده و با قبول تقاضای آمران به معروف، اقدام به اصلاح پوشش خود می­نمایند و گرنه؛ به تصریح روایات؛ برخی بانوان غیر مسلمان و یا بادیه نشینی که در مقابل چنین دعوتی، موضع­گیری می­نمایند، مشمول این دعوت نبوده و حتی نگاه کردن به آنان نیز ایرادی نخواهد داشت[16]، زیرا وقتی آنان برای خود حرمتی نمی­شناسند، دلیلی ندارد که دیگران این حرمت را رعایت نمایند!

مقدار پوششی که بانوان ملزم به رعایت آن می­باشند، در رساله­های مراجع وجود دارد که می­توان به آن مراجعه نمود با توجه به این نکته که نمی­توان ادعای مسلمانی نمود، ولی دستورات مسلم اسلام را زیر پا گذاشت.

اما در مورد رنگ لباس ، اگر چه قرآن و روایات معتبر، به لزوم رنگ خاصی در پوشش اسلامی اشاره نفرموده­اند، ولی با توجه به فلسفۀ حجاب و این که پوشش باید بگونه­ای باشد که جلب توجه ننماید و از طرفی استفاده از برخی رنگها در لباس، سبب جلب توجه و در پی آن، از بین رفتن فایدۀ حجاب می­گردد، بسیاری از دانشمندان دینی، فتوی به استفاده ننمودن از چنین رنگهایی داده­اند که در این مورد می­توانید به مطالب ارائه شده همین سایت مراجعه فرمایید.[17] اما در نگاهی کلی می­توان نتیجه گرفت که مستند این فتاوی، لزوم رعایت عرف جامعه در استفاده از پوششی خاص می­باشد.

شاید این پرسش برایتان به وجود آید که چرا در برخی کشورهای مسلمان؛ همانند اندونزی و مالزی؛ بانوان محجبه­ای وجود دارند که با این که رنگ لباسشان روشن است، ولی پوشش کامل خود را رعایت نموده و این حجابشان موجب توجه دیگران نیز نمی­شود؟ و چرا ما در ایران نمی­توانیم چنین پوششی داشته باشیم؟!

پاسخ چنین پرسشی می­تواند این باشد که آن رنگ های سفید و یا روشن به قدری در آن جامعه استفاده شده که به صورت عرف درآمده و به دلیل استفاده فراوانی که از این نوع پوشش می­شود، دیگر نمی­تواند موجب انگشت ­نما شدن افراد گردد و اگر چنین وضعیتی نیز در کشور ما وجود داشت، مشکلی در پوشش با آن رنگ ها ایجاد نمی­شد، اما با توجه به وضعیت موجود و این که عرف جامعه دینی ما، استفاده از لباس های دیگری را می­پسندد، ما می­توانیم یکی از دو راه را انتخاب نماییم :

یا باید عرف جامعۀ ایران را به گونه­ای تغییر دهیم که حجاب با لباس های سفید و روشن نیز همانند برخی کشورهای یاد شده، به عنوان شاخصه­ای از زنان متدین به شمار آید و در پی آن، چنین لباس هایی موجب جلب نگاه­های مسموم نشود و یا این که خود را با عرف موجود در کشورمان انطباق داده و از پوشش معمول در میان بانوان دیندار استفاده نماییم.

نظر به این که انتخاب گزینۀ اول؛ علاوه بر آنکه موجب سوء استفاده برخی افرادی خواهد شد که اساسا به دین اسلام و دستورات آن اعتقادی ندارند؛ به احتمال زیاد ممکن است که به نتیجۀ مطلوب نرسیده و بدون آن که حجاب جدیدی با لباس های رنگ روشن در جامعه پدید آید، همان حجاب سابق و عرفی جامعۀ ایرانی نیز تضعیف گردد!. به همین دلیل، گزینۀ دوم و حفظ پوشش اسلامی با همان شیوۀ موجود، می­تواند انتخاب بهتری بوده، بدون این که مشکلی جدی در رشد و پیشرفت بانوان ایرانی برجای گذارد.

اما اگر روزی فرا رسد و رنگ لباس نتواند عاملی تأثیرگذار در جلب توجه دیگران باشد، می­توان استفاده از آنها را بلا مانع دانست.

از این نکته نیز نباید غفلت نمود که هر چند نقش رنگ­ها در شادابی انسان قابل انکار نیست ولی می­توان از تفاوت رنگ­ها در محیط داخل منزل استفاده نمود، و بهره­بردن از رنگ های سنگین و تیره در پوشش بیرون از منزل، لزوما به معنای شاداب نبودن نیست و گرنه می­بایست تمام مردان و زنانی که از چنین رنگ هایی استفاده می­نمایند، افرادی غم زده و ناامید از زندگی باشند، در حالی که با اندک بررسی درمی­یابیم که چنین امری واقعیت ندارد.

و در نهایت باید بدانیم که مشکلات ناشی از تذکر برخی اشخاص دلسوز و یا نیروهای انتظامی، غیر قابل تحمل­تر از مشکلاتی نیست که بر اثر مزاحمت­های خیابانی ناشی از رعایت ننمودن عرف عمومی در نوع پوشش و رنگ آن به وجود می­آید. البته آمران به معروف نیز باید همانند پیشوایان معصوم خود، رفتار مناسب را از یاد نبرده تا مصداق این گفتار امام صادق(ع) باشند که نه تنها با زبان(بلکه با کردار خود)مردم را به دین دعوت نمایید[18].