کد سایت
fa51389
کد بایگانی
62033
نمایه
خداوند زردآلو را زردآلو نمیکند
طبقه بندی موضوعی
صفات واجب,آراء شناسی,کلیات
خلاصه پرسش
آیا این جمله از ابن سینا است؟ «خداوند زردآلو را زردآلو نمیکند بلکه آن‌را ایجاد میکند».
پرسش
این جملۀ ابن سینا که «خداوند زردآلو را زردآلو نمیکند بلکه آن‌را ایجاد میکند»، در کدام اثر او آمده و مقصود از آن چیست؟ لطفاً شماره صفحه و اطلاعات طبع را هم مرقوم نمایید.
پاسخ اجمالی
۱. این جمله منسوب به شیخ الرئیس است و بسیاری نیز از او نقل کرده‌اند. هر چند در کتاب‌های وی -آن مقدار که در دسترس ماست- چنین عبارتی یافت نمی‌شود. اما شاید این جمله را در مجلس درسی به صورت شفاهی بیان کرده باشد.
۲. مقصود از این جمله این است که ذات و ذاتیات یک چیز قابل جعل تألیفی نیست؛ بلکه ذات و ذاتیات به جعل بسیط ایجاد می‌شوند؛ یعنی این‌گونه نیست که ابتدا چیزی خلق شود، سپس ذات یا ذاتیات خلق شود؛ به بیان استاد شهید مطهری این‌گونه نیست که «یک چیز را که در ذات خودش مىتوانست گلابى باشد، مىتوانست زردآلو هم باشد،[خداوند] آن‌را زردآلو کرد و گلابى نکرد».[1] بلکه خداوند آنچه به موجودات عطا میکند وجود است؛ ماهیت(ذات و ذاتیات) از وجود انتزاع می‌شوند؛ به بیان برخی از حکیمان: «از واجب الوجود آنچه صادر شده است وجود هر معلول است یعنى در هر معلول فقط وجود او صادر و منتسب به علت است، نه ماهیت. پس از [این جمله که]کل ممکن زوج ترکیبى، توهم نشود که دو چیز از واجب تعالى مجعول است چنانکه از شیخ رئیس این عبارت معروف است: ما جعل الله المشمشة مشمشة بل أوجدها، یعنى خداوند زردآلو را زردآلو نکرده است بلکه آن را ایجاد نموده، و در حقیقت ماهیت از لوازم نقصان معلول است مثل آنکه نور منعکس از نور اول از وى ضعیفتر است آنچه منعکس گردیده همان نور است و ضعف از لوازم خود اوست».[2]
۲. مقصود از این جمله این است که ذات و ذاتیات یک چیز قابل جعل تألیفی نیست؛ بلکه ذات و ذاتیات به جعل بسیط ایجاد می‌شوند؛ یعنی این‌گونه نیست که ابتدا چیزی خلق شود، سپس ذات یا ذاتیات خلق شود؛ به بیان استاد شهید مطهری این‌گونه نیست که «یک چیز را که در ذات خودش مىتوانست گلابى باشد، مىتوانست زردآلو هم باشد،[خداوند] آن‌را زردآلو کرد و گلابى نکرد».[1] بلکه خداوند آنچه به موجودات عطا میکند وجود است؛ ماهیت(ذات و ذاتیات) از وجود انتزاع می‌شوند؛ به بیان برخی از حکیمان: «از واجب الوجود آنچه صادر شده است وجود هر معلول است یعنى در هر معلول فقط وجود او صادر و منتسب به علت است، نه ماهیت. پس از [این جمله که]کل ممکن زوج ترکیبى، توهم نشود که دو چیز از واجب تعالى مجعول است چنانکه از شیخ رئیس این عبارت معروف است: ما جعل الله المشمشة مشمشة بل أوجدها، یعنى خداوند زردآلو را زردآلو نکرده است بلکه آن را ایجاد نموده، و در حقیقت ماهیت از لوازم نقصان معلول است مثل آنکه نور منعکس از نور اول از وى ضعیفتر است آنچه منعکس گردیده همان نور است و ضعف از لوازم خود اوست».[2]