مسلماً راهی به این دشواری و مهمی احتیاج به استاد دارد. استاد اوّلیۀ انسان خداوند است؛ زیرا علاوه بر آنکه از طریق فطرت، انسان را به سوی این مسئله راهنمایی کرد، پیامبران(ع) را نیز برای هدایت انسانها فرستاده است. در این مسیر، اگر نعمت استاد پرهیزکار، صالح و وارسته نصیب انسان شد، انسان از او استفاده میکند، اما اگر از چنین نعمتی محروم بود، گام نهادن و حرکت در این مسیر ترک نمیشود، بلکه با عمل به دانستهها، خداوند علم به مجهولات را به انسان عنایت میکند و با انجام واجبات و ترک گناهان، هر روز شاهد علم جدید و رشد بالندگی در این مسیر خواهیم بود.
مسلماً وقتی علوم ظاهری و تجربی؛ مانند طبابت جسم نیاز به استاد داشته باشد، طبابت روح که سختتر و دقیقتر است حتماً به طبیب و استاد احتیاج دارد.
اما این، مسیری است که در پیمودن آن بزرگترین استاد، انسان را راهنمایی میکند. استاد اوّلیۀ برای همۀ انسانها و راهنمای آنان، خداوند است. در قرآن آمده است: "خداوند سرپرست ایمان آورندگان است و آنها را از تاریکیها به سوی نور میکشاند".[1] و "کسانی که در راه ما تلاش کنند، قطعا آنها را به راههای خود هدایت میکنیم".[2]
پس با استعانت و توکل بر او میتوان در این راه گام نهاد، و اگر در این مسیر، خداوند شخصی وارسته، صالح و متقی را در مسیر انسان قرار داد، از او استفاده میکند، اما اگر چنین نعمتی نبود، اینراه تعطیل نمیشود، بلکه با عمل به آنچه میدانیم خداوند علم به مجهولات را به ما عنایت میکند. در حدیث است که "هر که به دانستههایش عمل کند، خداوند علم مجهولات را به او عطا میکند".[3]
در سؤالی از محضر آیت الله بهجت پرسیده شد: آیا این مسیر نیاز به استاد دارد؟ در جواب فرمود: "استاد تو علم تو است، به آنچه میدانی عمل کن، آنچه را نمیدانی کفایت میشود". همچنین در جواب کسی که گفته بود: تصمیم بر سیر و سلوک دارم چه عملی انجام دهم؟ فرمودند: "ترک معصیت برای هزار سال زندگی کافی است".[4]
بنابر این، استاد اوّلیۀ خداوند است و به همین جهت پیامبرانش را برای هدایت خلق فرستاده است. و پس از آنها ائمۀ اطهار(ع) و بعد از آنها انسانهای وارسته، متقی و راه پیموده، سِمَت استادی خواهند داشت. انسان در نبود استاد خاص میتواند با استعانت از خداوند متعال و روح پیامبر اعظم(ص) و ائمۀ اطهار(ع) راه را شروع نموده و ادامه دهد و علم خود را مانند معلمی بداند که او را به نیکیها راهنمایی کرده و از معاصی باز میدارد. و همین ترک معصیت و انجام واجبات، موجب رشد در این مسیر خواهد شد.[5]
[1]. "الله ولی الذین امنوا یخرجهم من الظلمات الی النور". بقره، 257.
[2]. "و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا". عنکبوت، 99.
[3]. شیخ صدوق، محمد بن علی، التوحید، محقق، مصحح، حسینی، سید هاشم، ص 416، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق.
[4]. به سوی محبوب، دستورالعمل ها و راهنمائی های حضرت آیت الله بهجت، ص 58.
[5]. مراحل آغازین خود سازی و تزکیۀ نفس»، 387؛ «مطالعه و سیر و سلوک عرفانی»، 9043؛ « نیاز به استاد عرفان»، 7709.