در نظام جمهوری اسلامی ایران "بسیج" یک فرهنگ ارزشمند است و اهداف تشکیل آن بسیار گسترده و در ابعاد مختلفی؛ همچون نظامی، فرهنگی، اجتماعی و... است. براین اساس، امام خمینی (ره) در پنجم آذرماه سال 1358، فرمان تاریخی تشکیل بسیج را صادر فرمودند. از آن زمان تا کنون افراد و گروه های زیادی از مردم وارد بسیج شدند و قابلیت های زیادی به دست آوردند، تجربیات فراوانی اندوختند، قدم های بلندی برداشتند و خدمات ارزنده ای به کشور، انقلاب و اسلام نمودند. لذا حضور نیروهای قدیمی بسیج در کنار نسل جوان نتایج ارزشمندی در بر دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1. استفاده هرچه بیشتر از تجربیات ارزشمند آنان
2. آموزش نیرو های جوان و پر استعداد
3.ارتقای کیفی فعالیت ها و وظایف محوله
4 قدر دانی و قدرشناسی از افراد پیش کسوت
5. امیدوار شدن نیرو های جوان به قدردانی از آنان در سن بالا
همواره نهادهایی که در یک حکومت شکل می‌گیرد، متناسب با هویت و اهداف آن بوده و بسیج هم در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دقیقاً بر همین اساس به وجود آمده است؛ زیرا هویت این نظام و اهداف آن، هر دو اسلامی است.
اسلام دینی است که برای مردم حساب ویژه ای باز کرده است و اجرای عدالت را بدون خواست و حرکت مردم ممکن نمی داند.[1] بنابر این، در نظام جمهوری اسلامی که یک نظام اسلامی و متکی به مردم است و مردم‌سالاری آن برخاسته از دینی بودن آن است، طبیعی است که نهادی همچون «بسیج» نیز در آن شکل بگیرد.
در واقع، احترام و کرامتی که نظام جمهوری اسلامی برای مردم قائل است، مضاعف و در سطحی متعالی است؛ زیرا این نظام برای خدا و کرامتی که خدا برای مردم قائل شده، به آنان احترام می‌گذارد و به حساب‌شان می‌آورد؛ و این بسیار تفاوت دارد با نظام‌هایی که صرفاً به مردم خود نیاز دارند و می‌کوشند به مردم بها دهند (نظام‌هایی که اصلاً بها نمی‌دهند، دیگر جای ذکر ندارند!)
به هر روی، هویت نظام ما «اسلامی» است، پس «مردمی» نیز هست.
اهداف تشکیل بسیج در نظام جمهوری اسلامی ایران
در نظام جمهوری اسلامی ایران بسیج یک فرهنگ ارزشمند است و اهداف، تشکیل آن بسیار گسترده و در ابعاد مختلفی؛ همچون نظامی، فرهنگی اجتماعی و... است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
الف. اهداف نظامی در جهت گسترش مشارکت مردمی در دفاع و امنیت: اگر یک نظام، مردمی شد، قطعاً علاوه بر نهادهای نظامی آن کشور؛ همچون ارتش و سپاه (در جمهوری اسلامی ایران)، باید برای تأمین دفاع و امنیت پایدار و مستحکم در آن، بدنه نظام، یعنی مردم را نیز یکی از ارکان اصلی قرار دهیم. مشارکت مردمی در امنیت و دفاع کشور (کشوری که دشمنانی در سطح جهانی دارد) امری حیاتی و بسیار جدی است. در واقع، حفظ امنیت فراگیر و پایدار در یک نظام مردمی به وسیله خود مردم امکان‌پذیر خواهد بود. تشکیل بسیج، به این مهم تحقق می‌بخشد.
ب. اهداف اجتماعی و تقویت وحدت و همبستگی ملی: هرچند اعتقادات پاک و زلال مردم مسلمان ایران، زمینه بسیار مهم و مناسبی برای تقویت و همبستگی ملی به شمار می‌رود، اما نفس تشکیل بسیج، وحدت و همبستگی ملی را تقویت می کند؛ زیرا بسیج در حقیقت پیوستن قطرات پراکنده به یکدیگر و ایجاد رودی خروشان و فزونی بخشیدن به اقتدار و وحدت مردم در سطح ملی است و بستر لازم و آماده‌ای برای به وجود آمدن موجی به بزرگی ملت و اتحاد و همبستگی آنان درقبال آرمان‌های انقلاب است.
ج. اهداف فرهنگی: بسیج نیرویی است که به منظور حفظ و بقای دستاوردهای انقلاب به وجود آمده است؛ و چون انقلاب براساس تحول فرهنگی مردم مسلمان ایران شکل گرفته، پس باید اذعان کرد که بسیج حافظ و نگهبان فرهنگ ناب اسلام است و تفکر بسیجی جز تقویت بنیه فرهنگی اسلام و انقلاب، هویت و مأموریت دیگری ندارد. امام خمینی (ره) خود، در توصیف بسیج از فضیلت‌ها و ویژگی‌های بلندی نام می‌برد که پایه‌های اصلی فرهنگ اسلام ناب را تشکل می‌دهند[2]
براین اساس، امام امت در پنجم آذرماه سال 1358، فرمان تاریخی تشکیل بسیج را صادر فرمودند. از آن زمان تا کنون افراد و گروه های زیادی از مردم وارد بسیج شدند و قابلیت های زیادی به دست آوردند، تجربیات فراوانی اندوختند، قدم های بلندی برداشتند و خدمات ارزنده ای به کشور، انقلاب و اسلام نمودند و در این راه عده زیادی از نیرو های مخلص بسیج به درجه شهادت رسیدند و عده دیگری به سن کهولت رسیده یا می رسند.
براین اساس، حضور نیروهای قدیمی بسیج در کنار نسل جوان نتایج ارزشمندی در بر دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1. استفاده هرچه بیشتر تجربیات ارزشمند آنان که به قیمت بسیار گرانی به دست آمده است.
2. آموزش نیرو های جوان و پر استعداد. اشتغال نیرو های جوان و پر استعداد در کنار نیروهای مجرب و با سابقه بهترین راه آموزش (آموزش عملی) آنان است.
3. ارتقای کیفی فعالیت ها و وظایف محوله؛ زیرا پیشرفت در هر زمینه ای نتیجه استفاده از تجربیات پیش کسوتان و صاحبان تجربه است.
4. قدردانی و قدرشناسی از افراد پیش کسوت، بالاترین قدردانی آن است که افراد احساس کنند وجود، حضور و نظریات آنان مؤثر است.
4. امیدوار شدن نیرو های جوان به قدر دانی از آنان در سن بالا.
[1] حدید ،25، "لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاس".
[2] بر گرفته از :نگاهی به اهداف تشکیل بسیج.