در بسیاری از روایات شهادت به عنوان معیار ارزش معرفی شده است و در بیان ارزش و عظمت بعضی از حالات، کارها و اشخاص این تعبیر آمده است که اگر انسان در چنین حالتی یا در حال اشتغال به چنین عملی به مرگ طبیعی از دنیا برود، ارزش و پاداش شهید را دارد بعضی از این حالات و افعال عبارتند از:ایمان ، طلب و در خواست شهادت در راه خدا ، انتظار فرج قائم آل محمد(ص).
بالاترین ارزش و مقام برای انسان شهادت در راه خدا است؛ زیرا انسان با شهادت به جایگاهی بسیار بلند در نزد خدا می رسد. قرآن کریم در این باره می فرماید: "گمان نبرید کسانی که در راه خدا کشته شده اند مردگان اند، آنان زنده اند و در نزد خدا روزی می خورند".[1] در بسیاری از روایات شهادت به عنوان معیار ارزش معرفی شده است و در بیان ارزش و عظمت بعضی از حالات، کارها و اشخاص این تعبیر آمده است که اگر انسان در چنین حالتی یا در حال اشتغال به چنین عملی به مرگ طبیعی از دنیا برود، ارزش و پاداش شهید را دارد. در این جا بعضی از این حالات و افعال را متذکر می شویم:
1. ایمان: امام محمد باقر (ع) فرمود: "ر مؤمنی شهید است، اگر چه در رختخواب خود (مرگ طبیعی) از دنیا برود...".[2]در این حدیث اهمیت و ارزش ایمان واقعی بیان شده است، تا جایی که اگر کسی با ایمان کامل و واقعی در رخت خواب خود از دنیا برود، اجر و پاداشی برابر با اجر شهیدی را دارد که در میدان نبرد در برابر دشمنان خدا به شهادت رسید.
2. طلب و در خواست شهادت در راه خدا:[3] مراد این است که کسی که آمادگی و آرزوی شهادت در راه خدا را داشته باشد و شهادت را از خدا طلب کند حتی اگر در رختخواب از دنیا برود خداوند مقام و اجر و پاداش شهید به او می دهد.
3. انتظار فرج قائم آل محمد(ص). طبق بعضی از احادیث هر کس به امام دوازهم و قیام او ایمان و یقین داشته باشد و منتظر فرج آن حضرت باشد و در این حالت در بستر خود از دنیا برود، شهید از دنیا رفته است.[4]
[1] آل عمران، 139،"وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ".
[2] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 52، ص 144، ح 64، دارالوفاء بیروت، 1404ه- ق. "[الأمالی للشیخ الطوسی] أَحْمَدُ بْنُ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ رِزْقٍ الْغُمْشَانِیِّ عَنْ یَحْیَى بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ کُلُّ مُؤْمِنٍ شَهِیدٌ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ وَ هُوَ کَمَنْ مَاتَ فِی عَسْکَرِ الْقَائِمِ ع ثُمَّ قَالَ أَ یَحْبِسُ نَفْسَهُ عَلَى اللَّهِ ثُمَّ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ".
[3] همان، ج 67، ص 201، ح 4، "وَ بِإِسْنَادٍ آخَرَ عَنْهُ ص قَالَ مَنْ سَأَلَ اللَّهَ الشَّهَادَةَ بِصِدْقٍ بَلَّغَهُ اللَّهُ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ".
[4] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 8، ص146، ح 120، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ه-ش، 8ح، "یَحْیَى الْحَلَبِیُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ رَأَیْتَ الرَّادَّ عَلَیَّ هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ کَالرَّادِّ عَلَیْکُمْ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ مَنْ رَدَّ عَلَیْکَ هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ کَالرَّادِّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلَى اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْمَیِّتَ مِنْکُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ شَهِیدٌ قَالَ قُلْتُ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ قَالَ إِی وَ اللَّهِ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَیٌّ عِنْدَ رَبِّهِ یُرْزَقُ".