کد سایت
fa88164
کد بایگانی
104924
نمایه
مشتقات ماده «بنو» در قرآن
طبقه بندی موضوعی
تفسیر
خلاصه پرسش
چه مشتقاتی از «ابن» به معنای پسر یا فرزند در قرآن وجود دارد؟
پرسش
در آیه 36 سوره مبارکه عبس؛ «بنیه» به معنای «پسرش» است، یا «پسرانش»؟
پاسخ اجمالی
از جمله کلماتی که در قرآن به کار رفته، واژه «ابن» و مشتقات آن است که همگی از ریشه «بنو» میباشند. این کلمات به مقدار زیادی در قرآن تکرار شده است. کلماتی که از این ریشه در قرآن ذکر شده عبارتاند از:
1. «ابن»: به معنای «پسر» است که گاهی مضاف به ضمیر شده و به صورت «ابنه» و «ابنها» به کار گرفته شده است. در بسیاری از موارد نیز الف ابتدای این کلمه حذف شده و به صورت «بن» استعمال میشود؛ مانند: «عیسى بن مریم».
2. «ابناء»: این کلمه جمع مکسّر «ابن» و به معنای «پسران» است و گاه میتواند به معنای فرزندان – صرف نظر از جنسیت آنها – نیز مورد استفاده قرار گیرد. [1]
3. «بنون»: این واژه جمع سالم «ابن» و به همان معنای «أبناء» است. حالت نصبی و جرّی آن نیز «بنین» میباشد که هر دو شکل آن در قرآن آمده: «أَ لِرَبِّکَ الْبَناتُ وَ لَهُمُ الْبَنُونَ»[2] و «أَنْ کانَ ذا مالٍ وَ بَنینَ».[3]
نون «بنون» و «بنین» در حالت اضافه حذف شده و به عنوان نمونه گفته میشود: «بنو اسرائیل»، «بنی آدم». این حذف در اضافه به ضمیر نیز وجود دارد. به عنوان نمونه در آیه شریفه «وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنیه»؛[4] کلمه «بنین» چون مضاف است، نونش حذف شده و «پسرانش»،[5] یا «فرزندانش»[6] معنای آن خواهد بود.
4. «ابنت»:[7] به معنای دختر نیز از ریشه «بنو» بوده و در قرآن نیز مورد استفاده قرار گرفته است: «وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ».[8] مثنای این کلمه نیز یک بار آمده: «إِنِّی أُریدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَى ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ».[9]
5. «بنات»: جمع مؤنث سالم از کلمه بنت است و به معنای دختران. این مشتق نیز در قرآن وجود دارد، آنجا که حضرت لوط خطاب به قومش میفرماید: «هؤُلاءِ بَناتی».[10]
1. «ابن»: به معنای «پسر» است که گاهی مضاف به ضمیر شده و به صورت «ابنه» و «ابنها» به کار گرفته شده است. در بسیاری از موارد نیز الف ابتدای این کلمه حذف شده و به صورت «بن» استعمال میشود؛ مانند: «عیسى بن مریم».
2. «ابناء»: این کلمه جمع مکسّر «ابن» و به معنای «پسران» است و گاه میتواند به معنای فرزندان – صرف نظر از جنسیت آنها – نیز مورد استفاده قرار گیرد. [1]
3. «بنون»: این واژه جمع سالم «ابن» و به همان معنای «أبناء» است. حالت نصبی و جرّی آن نیز «بنین» میباشد که هر دو شکل آن در قرآن آمده: «أَ لِرَبِّکَ الْبَناتُ وَ لَهُمُ الْبَنُونَ»[2] و «أَنْ کانَ ذا مالٍ وَ بَنینَ».[3]
نون «بنون» و «بنین» در حالت اضافه حذف شده و به عنوان نمونه گفته میشود: «بنو اسرائیل»، «بنی آدم». این حذف در اضافه به ضمیر نیز وجود دارد. به عنوان نمونه در آیه شریفه «وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنیه»؛[4] کلمه «بنین» چون مضاف است، نونش حذف شده و «پسرانش»،[5] یا «فرزندانش»[6] معنای آن خواهد بود.
4. «ابنت»:[7] به معنای دختر نیز از ریشه «بنو» بوده و در قرآن نیز مورد استفاده قرار گرفته است: «وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ».[8] مثنای این کلمه نیز یک بار آمده: «إِنِّی أُریدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَى ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ».[9]
5. «بنات»: جمع مؤنث سالم از کلمه بنت است و به معنای دختران. این مشتق نیز در قرآن وجود دارد، آنجا که حضرت لوط خطاب به قومش میفرماید: «هؤُلاءِ بَناتی».[10]
[1]. به عنوان نمونه، انعام، 20.
[2]. صافات، 149.
[3]. قلم، 14.
[4]. عبس، 36.
[5]. ر. ک: طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 277، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا؛ طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 668، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[6]. طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 398، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 26، ص 157، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[7]. اگر در مواردی به جای «ابنت» و «ابنة»، «بنت» استعمال میشود به جهت آن است که همزه حذف شده است؛ ر. ک: بابتى، عزیزه فوال، المعجم المفصل فی النحو العربی، ج 1، ص 19، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بیتا.
[8]. تحریم، 12.
[9]. قصص، 27.
[10]. هود، 78؛ حجر، 71.