کد سایت
id23864
کد بایگانی
59039
نمایه
گمان نیک؛ از آثار عبادت خداوند
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث,فضایل اخلاقی
خلاصه پرسش
«خوش گمانی از پرستش نیکو است». این روایت پیامبر(ص) به چه معنا است؟
پرسش
مراد از جمله «إنّ حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ حُسْنِ الْعِبَادَةِ» چیست؟
پاسخ اجمالی
عبادت خداوند آثار و فوائد دنیوی و اخروی فراوانی دارد. از آیات و روایات به دست میآید که برای عبادات دو نوع اثر وجود دارد:
یکی اثر خاص ناشی از یک عبادت خاص؛ مانند نماز که آثار ویژه خود - مانند بازداشتن از گناه - را دارد. خداوند میفرماید: «و نماز را برپا دار، که نماز [انسان را] از زشتیها و گناه بازمیدارد».[1]
اثر دیگری که برای عبادات وجود دارد به اصل عبادت و بندگی برمیگردد، نه به عبادتی خاص!
رسول خدا(ص) میفرماید: «گمان نیک، از عبادت نیک سرچشمه میگیرد»؛[2] یعنی کسی که اهل بندگی خداوند باشد و روح عبادت را چشیده باشد، نسبت به خداوند و یا بندگان مؤمن او، بدگمان نمیباشد.[3]
بر این اساس، این حدیث و روایات مشابه، ناظر بدان هستند که فردی که خالصانه به عبادت خدا میپردازد، عبادت نیکش این نتیجه را برای او به دنبال خواهد داشت که به خدا و مؤمنان خوشگمان باشد.
همچنین تفسیر دیگری نیز از این حدیث ارائه شده به این بیان که؛ گمان نیک نسبت به خدا و مسلمانان، خود از جمله عبادتهای نیکی است که انسان را به خدا نزدیک میکند.[4]
شاید هر دو تفسیر صحیح باشد؛ زیرا همانطور که عبادت نیکو، موجب خوشگمانی میشود، خوشگمانی نیز موجب نیکوتر شدن پرستش خواهد شد. در همین زمینه امام صادق(ع) میفرماید: «خداوند متعال به حضرت داوود(ع) وحى فرستاد؛ نعمتهاى ظاهرى و باطنى مرا به یاد بندگان من بیاور؛ زیرا آنها هرگاه نعمتهاى مرا به یاد آورند از من جز نیکى نخواهند دید، و آینده را مثل گذشته خواهند داشت.
گمان نیک آنها را وادار میکند تا عبادتشان نیکو شده و نیتها را خالص کنند. مغرور کسى است که در گناهان فرو رفته، ولى آرزوى مغفرت و رحمت میکند. کسى که خوشگمان است از خدا هم اطاعت میکند، از او امید ثواب دارد و از عقابش میترسد».[5]
یکی اثر خاص ناشی از یک عبادت خاص؛ مانند نماز که آثار ویژه خود - مانند بازداشتن از گناه - را دارد. خداوند میفرماید: «و نماز را برپا دار، که نماز [انسان را] از زشتیها و گناه بازمیدارد».[1]
اثر دیگری که برای عبادات وجود دارد به اصل عبادت و بندگی برمیگردد، نه به عبادتی خاص!
رسول خدا(ص) میفرماید: «گمان نیک، از عبادت نیک سرچشمه میگیرد»؛[2] یعنی کسی که اهل بندگی خداوند باشد و روح عبادت را چشیده باشد، نسبت به خداوند و یا بندگان مؤمن او، بدگمان نمیباشد.[3]
بر این اساس، این حدیث و روایات مشابه، ناظر بدان هستند که فردی که خالصانه به عبادت خدا میپردازد، عبادت نیکش این نتیجه را برای او به دنبال خواهد داشت که به خدا و مؤمنان خوشگمان باشد.
همچنین تفسیر دیگری نیز از این حدیث ارائه شده به این بیان که؛ گمان نیک نسبت به خدا و مسلمانان، خود از جمله عبادتهای نیکی است که انسان را به خدا نزدیک میکند.[4]
شاید هر دو تفسیر صحیح باشد؛ زیرا همانطور که عبادت نیکو، موجب خوشگمانی میشود، خوشگمانی نیز موجب نیکوتر شدن پرستش خواهد شد. در همین زمینه امام صادق(ع) میفرماید: «خداوند متعال به حضرت داوود(ع) وحى فرستاد؛ نعمتهاى ظاهرى و باطنى مرا به یاد بندگان من بیاور؛ زیرا آنها هرگاه نعمتهاى مرا به یاد آورند از من جز نیکى نخواهند دید، و آینده را مثل گذشته خواهند داشت.
گمان نیک آنها را وادار میکند تا عبادتشان نیکو شده و نیتها را خالص کنند. مغرور کسى است که در گناهان فرو رفته، ولى آرزوى مغفرت و رحمت میکند. کسى که خوشگمان است از خدا هم اطاعت میکند، از او امید ثواب دارد و از عقابش میترسد».[5]
[1]. عنکبوت، 45.
[2]. قضاعی، محمد بن سلامة، شرح فارسی شهاب الأخبار(کلمات قصار پیامبر خاتم)، ص 357، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1361ش؛ سجستانی، أبو داود سلیمان بن أشعث، سنن ابی داود، ج 4، ص 298، بیروت، المکتبة العصریة، صیدا، بیتا.
[3]. ر.ک: شرح فارسی شهاب الأخبار(کلمات قصار پیامبر خاتم)، ص 357؛ مناوی، زین الدین محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفین، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج 2، ص 446، مصر، المکتبة التجاریة الکبرى، چاپ اول، 1356ق.
[4]. صدیقی، محمد أشرف بن أمیر، عون المعبود (شرح سنن أبی داود، و معه حاشیة ابن القیم: تهذیب سنن أبی داود و إیضاح علله و مشکلاته)، ج 13، ص 230، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1415ق.
[5]. منسوب به امام صادق(ع)، مصباح الشریعة، ص 174، بیروت، اعلمى، چاپ اول، 1400ق.