เราไม่พบโองการหรือฮะดีษใดเกี่ยวกับเรื่องนี้โดยตรง มีเพียงฮะดีษที่กล่าวว่า “ผู้ใดที่กระทำทุกอย่างด้วยความบริสุทธิใจต่ออัลลอฮ์ถึงสี่สิบวัน อัลลอฮ์จะดลบันดาลให้วิทยปัญญาใหลรินจากหัวใจและปลายลิ้นของเขา”
อย่างไรก็ดี ควรคำนึงถึงสาระสำคัญต่อไปนี้
1. ตราบเท่าที่มนุษย์ยังมีชีวิตอยู่ ภัยคุกคามจากชัยฏอนก็ยังมีอยู่เสมอ จึงไม่ควรจะคิดว่ามีภูมิคุ้มกันที่จะทำให้รอดพ้นการทำบาปได้ตลอดไป
2. อย่าปล่อยให้ตนเองสิ้นหวังจากความเมตตาของอัลลอฮ์ คนเราแม้จะทำบาปมากเท่าใด แต่ประตูแห่งการเตาบะฮ์ยังเปิดกว้างเสมอ จึงต้องมีหวังในพระเมตตาของพระองค์ตลอดเวลา
เพื่อให้ได้คำตอบที่กระจ่าง ควรคำนึงถึงสาระสำคัญต่อไปนี้
1. เราไม่พบโองการหรือฮะดีษใดเกี่ยวกับเรื่องนี้โดยตรง แต่มีฮะดีษมากมายที่กล่าวถึงจำนวนสี่สิบ ซึ่งขอหยิบยกมาเฉพาะที่เห็นว่าน่าจะเกี่ยวกับเรื่องนี้
ก. “บ่าวคนใดที่ตั้งมั่นศรัทธาหรือรำลึกถึงพระองค์เป็นเวลาสี่สิบวัน พระองค์จะทรงทำให้เขาก้าวข้ามกิเลส และเข้าใจภัยคุกคามของดุนยาและวิธีแก้ และทรงบันดาลให้วิทยปัญญาสถิตในใจและพรั่งพรูจากปลายลิ้นของเขาอย่างไม่ต้องสงสัย”[i]
ข. “ผู้ที่เลือกรับประทานเฉพาะอาหารฮะล้าล(และได้มาอย่างสุจริต)เป็นเวลาสี่สิบวัน จิตใจของเขาจะส่องสว่าง”[ii]
ค. “นบีอาดัมเตาบะฮ์สี่สิบวันสี่สิบคืนหลังจากถูกเนรเทศจากสวรรค์ และนบีดาวู้ดก็ปฏิบัติเช่นเดียวกันนี้หลังจากที่ถูกอัลลอฮ์ทดสอบ”[iii]
และฮะดีษอื่นๆอีกมากมายซึ่งทั้งหมดชี้ให้เห็นว่า ระยะเวลาสี่สิบวันมีอานุภาพในการปรับปรุงแก้ไขพฤติกรรมมนุษย์อย่างยิ่ง
2. เป็นที่ทราบกันดีว่าการย้ำทำสิ่งใดซ้ำๆกันจะทำให้จิตใจซึมซับพฤติกรรมนั้น ครูบาทางด้านจริยธรรมอิสลามก็สอนว่า การย้ำทำจะส่งผลให้เกิดความเคยชินและสร้างเป็นลักษณะนิสัย ในทำนองเดียวกัน การงดเว้นพฤติกรรมอันไม่พึงประสงค์บางอย่างในระยะยาว ก็สามารถขจัดรอยด่างพร้อยที่ฝังลึกในจิตใจได้เช่นกัน อันจะทำให้ลืมความเอร็ดอร่อยของบาปกรรม ส่งผลให้เป็นเรื่องยากที่จะย้อนกลับไปกระทำบาปอีก
3. คำนึงเสมอว่า ตราบเท่าที่มนุษย์ยังมีชีวิตอยู่ ภัยคุกคามจากชัยฏอนก็ยังคงอยู่[iv]
กุรอานกล่าวว่า “แน่แท้ จิตใจจะคาดคั้นบงการให้กระทำชั่ว เว้นแต่จิตนั้นจะได้รับความเมตตาจากพระผู้อภิบาล...”[v] ด้วยเหตุนี้เองที่ปูชณียบุคคลอย่างบรรดาอิมาม (อ.) ยังต้องวอนขอต่อพระองค์ว่า “โอ้องค์สักการะของข้าฯ โปรดอย่าปล่อยให้ข้าฯอยู่ตามยถากรรมแม้ชั่วขณะจิต”[vi]
ฉะนั้น จึงไม่อาจจะเพ้อฝันว่าตนเองคลาดแคล้วจากภัยบาปแล้ว
4. อย่าสิ้นหวังในความเมตตาของอัลลอฮ์เด็ดขาด
คนเราแม้จะทำบาปมากเท่าใด แต่ประตูแห่งการเตาบะฮ์ยังเปิดกว้างเสมอ จึงต้องมีหวังในพระเมตตาของพระองค์ตลอดเวลา[vii]
[i] عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا أَخْلَصَ الْعَبْدُ الْإِیمَانَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ یَوْماً أَوْ قَالَ مَا أَجْمَلَ عَبْدٌ ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلَّا زَهَّدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الدُّنْیَا وَ بَصَّرَهُ دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا فَأَثْبَتَ الْحِکْمَةَ فِی قَلْبِهِ وَ أَنْطَقَ بِهَا لِسَانَه อัลกาฟี,เล่ม 2,หน้า 16.
[ii] อัญมณีแห่งความผาสุก,เล่ม 1,หน้า 367
[iii] บิฮารุลอันว้าร,เล่ม 5,หน้า 43
[iv] ชิฮาบุลอัคบ้าร,กุฎออี,ฮะดีษที่ 709
[v] وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحیم ซูเราะฮ์ยูซุฟ,53
[vi] อัลกาฟีย์,เล่ม 2,หน้า 524
[vii] لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُون ซูเราะฮ์ยูซุฟ, 87