ฮะดีษที่อ้างอิงมานั้น เป็นฮะดีษจากอิมามศอดิก(อ.)มิไช่อิมามฮุเซน(อ.) ฮะดีษกล่าวว่า "เราสืบเชื้อสายกุเรช และเหล่าชีอะฮ์ของเราล้วนเป็นอรับแท้ ส่วนผองศัตรูของเราล้วนเป็น"อะญัม"(ชนชาติอื่น) ไม่ว่าจะพิจารณาในแง่สายรายงานหรือเนื้อหา จะพบว่าฮะดีษนี้ปราศจากความน่าเชื่อถือใดๆทั้งสิ้น ทั้งนี้เพราะสายรายงานของฮะดีษนี้มีนักรายงานฮะดีษที่ไม่น่าเชื่อถือ(เฎาะอี้ฟ)ปรากฏอยู่ ส่วนเนื้อหาทั่วไปของฮะดีษนี้นอกจากขัดต่อสติปัญญาแล้ว ยังขัดต่อโองการกุรอาน ฮะดีษมากมายที่ถือว่าอีหม่านและตักวาเท่านั้นที่เป็นมาตรวัดคุณค่ามนุษย์ หาไช่ชาติพันธุ์ไม่ ทั้งนี้ท่านนบีได้ให้หลักเกณฑ์ไว้ว่า "หากฮะดีษที่รายงานจากเราขัดต่อประกาศิตของกุรอาน ก็จงขว้างใส่กำแพงเสีย(ไม่ต้องสนใจ)"
อย่างไรก็ดี เราปฏิเสธที่จะรับฮะดีษดังกล่าวในกรณีที่ตีความตามความหมายทั่วไปเท่านั้น แต่น่าสังเกตุว่าคำว่า"อรับ"และ"อะญัม"หาได้หมายถึงชาติพันธุ์เท่านั้น แต่ในทางภาษาศาสตร์แล้ว สองคำนี้สามารถสื่อถึงคุณลักษณะบางอย่างได้
สองคำนี้สามารถใช้กับสมาชิกเผ่าพันธุ์เดียวกันก็ได้ อาทิเช่น คำว่าอรับสามารถตีความได้ว่าหมายถึงการ"มีชาติตระกูล" และอะญัมอาจหมายถึง"คนไร้ชาติตระกูล" ในกรณีนี้ สมมติว่าฮะดีษผ่านการตรวจสอบสายรายงานมาได้ ก็ถือว่าไม่มีปัญหาในแง่เนื้อหา ทั้งนี้ก็เพราะเรามีฮะดีษมากมายที่ยกย่องชาติพันธุ์ที่ไม่ไช่อรับเนื่องจากมีอีหม่าน อะมั้ลที่ดีงาม และความอดทน
ในหนังสือสะฟีนะตุ้ลบิฮ้ารประพันธ์โดยเชคอะหมัด กุมี หน้า163 ซึ่งเป็นหมวดว่าด้วยคำว่า "อะญัม"นั้น มีฮะดีษมากมายที่รวบรวมมาจากหนังสือชุดบิฮารุลอันว้าร ในหมวดนี้ไม่พบฮะดีษจากอิมามฮุเซน แต่มีฮะดีษจากท่านอบูอับดิลลาฮ์ซึ่งหมายถึงอิมามศอดิกที่รายงานผ่าน ฎุร็อยส์ บิน อับดุลมะลิกว่า "เรามีเชื้อสายกุเรช และชีอะฮ์ของเราล้วนเป็นอรับ แต่ศัตรูของเราล้วนเป็นอะญัม"[1]
ในการพิจารณาฮะดีษทำนองนี้ จำเป็นต้องคำนึงถึงสิ่งต่อไปนี้
1. อันดับแรกต้องพิจารณาความน่าเชื่อถือของนักรายงานฮะดีษทุกคนที่ปรากฏในสายรายงานเสียก่อน ในสายรายงานนี้มี สัลมะฮ์ บิน ค็อฏฏ้อบ ซึ่งผู้เชี่ยวชาญวิชาริญ้าลถือว่าเขาเป็นนักรายงานที่เฎาะอี้ฟ(ไม่น่าเชื่อถือ)[2] อีกทั้งสายรายงานขาดความต่อเนื่องระหว่างนักรายงาน แสดงว่ามีนักรายงานบางคนตกหล่นไป ทำให้ฮะดีษนี้ขาดความน่าเชื่อถือโดยปริยาย
2. อันดับต่อมาคือการพิจารณาเปรียบเทียบเนื้อหาฮะดีษกับประกาศิตของกุรอาน ฮะดีษ
เนื้อหาทั่วไป[3]ของฮะดีษข้างต้น ขัดต่อประกาศิตของกุรอาน[4] ขุมฮะดีษ[5] และสติปัญญา ที่บ่งชี้ว่าตักวาเท่านั้นที่เป็นมาตรวัดคุณค่าของมนุษย์ ตลอดจนปฏิเสธการเหยียดชาติพันธุ์ ทั้งนี้ ท่านนบี(ซ.ล.)และบรรดาอิมาม(อ.)กำชับไว้ว่า หากพบเจอฮะดีษที่ขัดต่อประกาศิตกุรอานและซุนนะฮ์ แสดงว่าฮะดีษนั้นไม่น่าเชื่อถือ[6]
3. ข้อโต้แย้งดังกล่าวมีผลต่อกรณีที่ยึดถือความหมายทั่วไปของคำว่าอรับและอะญัม แต่ต้องทราบว่าสองคำนี้มิได้สื่อถึงการแบ่งแยกชาติพันธุ์เพียงอย่างเดียว หากแต่สามารถสื่อถึงคุณสมบัติสองประการที่อาจมีอยู่ในเผ่าพันธุ์เดียวกัน นั่นคือ คำว่าอรับอาจสื่อถึงการมีชาติตระกูล ส่วนคำว่าอะญัมอาจสื่อถึงสิ่งจอมปลอม หากยึดถือความหมายดังนี้ก็น่าจะยอมรับได้ในกรณีที่สายรายงานเศาะฮี้ห์
ขยายความ: การจะเข้าใจความหมายของแต่ละคำ จะต้องย้อนไปพิจารณาถึงสภาพแวดล้อมที่มีผลต่อความหมายของคำในแต่ละยุคสมัย เนื่องจากโดยทั่วไป ภาษาจะเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ในกรณีฮะดีษข้างต้น คำว่าอรับและอะญัมซึ่งแต่เดิมมักแปลว่าชนชาติที่พูดภาษาอรับและชนชาติอื่นๆ สามารถจะให้ความหมายอื่นๆได้เช่นกัน อาทิเช่น คำว่า "อะอ์ร็อบ" แปลว่าการเปล่งคำพูดอย่างอาจหาญชัดเจน หรือคำว่า อัลอะร็อบ แปลว่าความร่าเริงก็ได้[7] ในขณะที่คำว่า "อะอ์ญัม"หมายถึงผู้ที่พูดจาคลุมเครือทุกคนรวมถึงชาวอรับเองด้วย ส่วนคำว่า "อัญมาอ์" แปลว่าปศุสัตว์ทั่วไปที่ไม่เข้าใจภาษา[8] มีผู้ถามอิมามว่าอะญัมแปลว่าอะไร อิมามตอบว่า "หมายถึงแกะ วัว นกพิราบ ฯลฯ"[9]
ด้วยเหตุนี้จึงจำเป็นต้องพิจารณาความหมายที่เหมาะสมที่สุดสำหรับคำว่าอรับและอะญัมที่ปรากฏในฮะดีษนี้ ทำให้ต้องพิจารณาร่วมกับฮะดีษอื่นๆที่เอ่ยถึงสองคำนี้ รวมถึงคำที่มีความหมายใกล้เคียง
เมื่อพิจารณาฮะดีษต่างๆทำนองนี้[10]จะพบว่า คำว่าอรับในที่นี้หมายถึงความมั่นคง ชัดเจน มีที่มาที่ไป ส่วนอะญัมแปลว่าความไร้แก่นสาร ปราศจากความคิด ซึ่งล้วนแล้วแต่สอดรับกับความหมายเชิงพจนานุกรมทั้งสิ้น
การสอดรับกันของความหมายแท้กับความหมายเชิงอุปมาของสองคำนี้เกิดขึ้นเนื่องจากในอดีตมีการให้ความสำคัญต่อการพิสูจน์ความเป็นเชื้อชาติอรับอย่างสุดโต่ง ทำให้ฐานะภาพของอรับแท้ค่อนข้างสูงกว่าผู้อื่นในสายตาของชาวอรับ ด้วยเหตุนี้บรรดาอิมามจึงต้องการแก้ไขภาพมายาดังกล่าวโดยสอนว่าการยึดถือแนวทางที่เที่ยงตรงเท่านั้นที่สื่อถึงการมีชาติตระกูลที่ดี ด้วยเหตุนี้บรรดาอิมามและเหล่าชีอะฮ์(สาวก)ของท่านจึงเป็นอรับและมีชาติตระกูลทั้งสิ้น
ฉะนั้น ฮะดีษที่ว่า "เราคืออรับ และชีอะฮ์ของเราก็คือพวกเรา"[11] และฮะดีษที่ว่า "ผู้ใดถือกำเนิดเป็นมุสลิมก็ถือเป็นอรับทั้งสิ้น"[12] จึงสื่อถึงความหมายดังกล่าว
และจากการที่เผ่ากุเรชถือเป็นเผ่าที่มีชาติตระกูลดีที่สุดในสายตาชาวอรับ จึงได้รับการเปรียบเปรยในฮะดีษว่าหมายถึงการมีความมั่นคงและถูกต้อง ซึ่งจะแปลฮะดีษนั้นได้ว่า "เราเป็นกลุ่มบุคคลที่มีความบริสุทธิ์ที่สุด และเหล่าชีอะฮ์ของเราก็มีลักษณะเด่นดังกล่าวเช่นกัน แต่ศัตรูของเราล้วนเป็นผู้ที่ไร้แก่นสารทั้งสิ้น"
4. มีฮะดีษมากมายที่ยกย่องเชิดชูชาติพันธุ์อื่นๆที่ไม่ไช่อรับ ทั้งนี้เพราะพวกเขามีอีหม่าน ตักวา และความซื่อสัตย์สุจริต อาทิเช่นฮะดีษต่อไปนี้:
อิมามบากิร(อ.)เคยเล่าว่าผู้สนับสนุนอิมามมะฮ์ดีส่วนหนึ่งมิไช่ชาวอรับ[13]
รายงานจากอิมามอลี(อ.)ว่า" ในอนาคตจะมีชนชาติอื่นตระเตรียมสถานที่ในมัสญิดกูฟะฮ์เพื่อสอนกุรอานแก่ประชาชนตามที่เคยประทานลงมา"[14]
รายงานจากอิมามอลี(อ.)ที่กล่าวถึงชาวเปอร์เซียว่า พวกท่าน(อรับ)ต่อสู้กับพวกเขาเพื่อการประทานลงมาของกุรอาน แต่ก่อนวันโลกาวินาศ พวกเขาจะต่อสู้กับพวกท่านเพื่อให้ยอมรับในเนื้อหาของกุรอาน (หมายถึงพวกท่านจะละทิ้งเนื้อหากุรอาน ในขณะที่พวกเขายังยึดถืออย่างเคร่งครัด)[15]
[1] แหล่งที่มาของฮะดีษนี้คือหนังสือ มะอานี อัลอัคบ้าร,หน้า404
[2] มุอ์ญะมุรริญ้าล,ซัยยิดอบุ้ลกอซิม อัลคูอี้,เล่ม 4,หน้า 9
[3] (ซึ่งความหมายเดิมของอรับก็คือเผ่ากุเรช และอะญัมก็หมายถึงเผ่าอื่นๆที่มีชื่อเสียง)
[4] อัลหุญุร้อต,13 :
یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ
[5] มะอ์ดินิ้ลญะวาฮิร, หน้า 21 :
قال سیدنا رسول الله (ص) أیها الناس إن ربکم واحد و إن أباکم واحد لا فضل لعربی على عجمی و لا لعجمی على عربی و لا لأحمر على أسود و لا لأسود على أحمر إلا بالتقوى قال الله تعالى إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُم
[6] อัลกาฟี,เล่ม 1,หน้า 69 :
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ عَلَى کُلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ عَلَى کُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ
[7] ดู: ลิซานุ้ลอรับ,เล่ม 1,หน้า 589
[8] อ้างแล้ว,เล่ม 12,หน้า 384
[9] มัจมะอุ้ลบะห์ร็อยน์,เล่ม 6,หน้า 112
[10] มะอานี อัลอัคบ้าร,หน้า 404
[11] อ้างแล้ว
[12] อ้างแล้ว
[13] สะฟีนะตุ้ลบิฮ้าร,เล่ม 2,หน้า 164
[14] อ้างแล้ว
[15] กุ้รบุ้ลอัสน้าด,หน้า 52 และ บิฮารุลอันว้าร,เล่ม 64,หน้า 174