Please Wait
10732
Bu sualın cavabını daha aydın şəkildə başa düşmək üçün aşağıdakı qeydlərə diqqət yetirmək zəruridir.
1. Əvvəla imamların dünyada olan bütün həqiqətlərə qeyb elminin (qeyri maddi elm, Allah tərəfindən bəxş olunan elm) köməyi ilə xəbərdar olub və olmamaları geniş bir mövzudur. Biz deyə bilmərik ki, onların bütün baş verənlərdən qabaqcadan xəbəri olub.
2. Hər bir insan öləcəkdir. Hətta bəz insanlar öz maddi elmləri ilə necə öləcəklərini də təyin edə bilirdilər. Amma onların elmi ölümün qarşısını ala bilmir. Bu barədə bunu deyə bilərik ki:
Birincisi: hər bir insan bir gün ölümə məhkumdur. Hək kəsin bu qaydadan nə qədər xəbərdar olub – olmaması heç nəyi dəyişməz. Yəni heç kəs bu qaydadan müstəsna deyil. Deməli, heç kəsin ölüm barəsində olan məlumatı onun ölümünün vaxtını dəyişməz və təxirə salmaz.
İkincisi: Əgər Allah taalanın o ölümdə razılığı qətidirsə bunun qarşısını heç nə ilə almaq olmaz.
Üçüncüsü: İmamların şəhid olmalarına elmlərinin olması və onların bu keyfiyyətlə şəhid olmalarına razılıq vermələri, Onların məqamlarının daha da ucalmasına xidmət edir.
Nəticə:
Deməli, ən gözəl ölümün (şəhadətin) qarşısını almağa cəhd göstərmək İlahinin razılıına zidd olmaq deməkdir. Bu əməl də imamların bir ömür iddia etdikləri “Allahın razılığı” anlamı ilə uyğun gəlmir. Belə ki, bütün imamlar (ə) Allahın razılığı olmadan bir addım belə atmamışlar. Yəni onların olub-olmamaları Allahın razılığı üçündür.
Sualın cavabına toxunmazdan öncə imamların (ə) elmlərini olduqca xülasə şəkildə araşdırmağı məsləhət görürəm. Əgər bu məsələ bizim üçün aydınlaşsa o zaman sual verə bilərik ki, onların öz ölümlərinə elmləri olub və ya bunun qarşısını niyə almayıblar?
Məsum imamlarımız qeyb aləminə və bütün zaman və məkanlardan xəbərdar olmaları haqqında müxtəlif nəzərlər vardır. Quranın bəyanına əsasən hər bir şeydən kamil surətdə xəbərdar olan yalnız Allah taaladır. [1] Amma bzi şiə alimləri və din mütəxəssisləri Qurani Kərimin bəzi ayələrinə [2] istinad edərək buyururlar ki, “Allah taala kamil elmi peyğəmbərlərin ixtiyarında qoymuşdur”. Həmçinin onların nəzərinə əsasən övliyaullahlar (Allaha yaxın olan bəndələr, Allahın xalis bəndələri) də bu elmdən bəhrələnə bilirlər. Yəni onların da ümumi şəkildə qeyb aləmindən xəbəri olur. O cümlədən bu hökm imamlara da aid edilir. İmam Sadiq (ə) bu barədə buyurur:
“Əgər imam bir şeydən xəbər tutmaq istəsə Allah taala onu xəbərdar edir.” [3]
Bu ayələrə və hədislərə istinad edərək deyə bilərik ki, peyğəmbərlər insanların maddi və mənəvi müəllimləri, yol göstərənləri olduqları üçün gərək bizdən fərqli elmə malik olsunlar, əgər belə olmazsa onlar da öz əzifələrinin öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkəcəkdirlər. Imamlar da peyğəmbərlərdən sonra insanların hidayət və təkamül müəllimləri olduqları üçün bu hökmə aid edilirlər. Deməli imamlar da geniş elmə malikdirlər. O cümlədən qeyb aləminə və öz şəhidliklərinə və sair... elmləri vardır. [4]
Amma hər halda bu məsələni aydınlaşdırmaq üçün aşağıdakı mətləblərə diqqət yetirmək lazımdır:
1. Bütün insanlar bu dünyaya qədəm qoyduqları vaxt bir gün də köçəcəklərini bilirlər.
Yəni hər doğulan bir gün ölümə məhkum olacaqdır. Qurani Kərim buyurur: “Hər bir nəfs (insan) ölümü dadacaqdır.” [5] Amma bəzi insanlardan başqa heç kəs öz ölümünü bilmir. Yəni öləcəklərini bildikləri halda nə vaxt öləcəklərindən xəbərdar deyildir. Bunun da əsas səbəbi budur ki, insanlar hər vaxt ölümün onlara yaxın olduğunu dərk etsinlər və bu səbəbdən də günaha tərəf addımlamasın, tövbəni sabaha saxlamasınlar. Bundan əlavə Allah taalanın nzərində ən gözəl vəfat şəhid olmaqdır. Hətta Qurani Kərimdə onun yolunda canından keçənləri şəhid deyil, əksinə diri adlandırıb. Elə bir diri ki, onun dərgahında ruzi yeyirlər. [6]
2. Bütün imamlarımız qeyb aləmindən xəbərdar olduqları halda, dünyadan şəhidliklə köçdülər.
Gərək bunu ümumi şəkildə qəbul edək ki, insanın elmi onun ölmünün qarşısını almğa qadir deyildir. Yəni həmişə insan müxtəlif yollarla ölümdən qaça bilməz və bu mümkün də deyildir.
3. Əgər Allahın istəyi qəti olsa (qəza-qədər) eç bir şey onu dəyişə bilməz.
Burada Allahın istəyinin heç bir fərqi yoxdur. Bu istək bir ümmət barsində də ola bilər və bir nəfər barəsində də.
Allah taala Qurani Kərimdə bu haqda buyurur: “Sizin əcəliniz yetişən zaman O, bir an nə gecikər və nə də tələsər.” [7]
4. Bütün məsum imamlar (ə) hər bir şeyə qeyb elmi ilə yetişə bilirdilər.
Bununla yanaşı hər hansı bir vəziyyətdə öz qeybi elmlərindən istifadə edirdilər. Əgər Allahın onların bu şəraitdə şəhid olmalarına razı olmadığını görsələr o ölümdən (şəhidlikdən) boyun qaçırır və özlərinə nicat verirdilər. Məsələn: Harun ər-Rəşid İmam Kazimə (ə) zəhərli xurma verəndə imam onu yemədi və dedi: “Hələ vaxtı yetişməyib”. Ya İmam Baqir (ə) buyurub: “Biz filan haimin şərindən amanda qalmaq üçün filan duanı oxuyuruq.” [8]
Bunlardan bizə aydın olur ki, İmamlar (ə) öz canlarını qorumaqdan yana heç bir məsuliyyətsizliyə yol verməmişlər.
Əgər bir şəxs onun Allah yolunda şəhid olacağına yəqinliyi ola və bilsə ki, onun bu yolda tikə-tikə doğranmağına Allah razıdır və O, bu yolu davam edərsə bu onun imanının, məqamının uca olmasından xəbər verən bir haldır. Əgər hər kəs bu məqama yetişərsə deməli insanlığın təkamül nöqtəsini dərk etmişdir. İmam Baqir (ə) buyurmuşdur: “İmamların başına gələn bu müsibətlər Allahın istəyi, imamların razılığı və seçimi ilə baş tutmuşdur. Bütün bunlar Allah taalanın onlar üçün nəzərdə tutduğu məqam və kəramətdən irəli gəlir.” [9] Allahın istədiyi ən gözəl vəfatdan yayınmaq və onun qarşısını almaq Allahın razılığına qarşı çıxmaq deməkdir. Bu da imamların xasiyyətindən olduqca kənar bir məqamdır. Əksinə Allah yolunda şəhid olmaq və onun razılığı ilə dünyadan köçmək onların ən böyük arzusu idi. Hətta onlar (ə) belə bir günün tez gəlməsi üçün anları sayır və dua edirdilər. Məsələn; İmam Hüseyn (ə) başlarına gələn müsibətlərdən xəbərdar olduğu halda onu qarşılamaq üçün Kərbəlaya getdi. Çünki, onun şəhid olması bütün islam dünyasına kömək oldu və Allahın dini yenidən dirildi. Əgər bundan boyun qaçırsaydı harda və necə şəhid olmalı idi ki, belə müsbət təsirə malik olsun?!
Nəticə: imamlar Allahın razılığı olmadan heç bir addım belə atmamaışlar. Həmçinin o vaxtda ki, Allahın razılığı olmamışdır ondan öz canlarını hifz etmişlər.
[1] - Rəd surəsi, ayə 4, Yunis surəsi, ayə 20, Nəhl surəsi, ayə 65.
[2] - Ali- imran surəsi, ayə 179, Cin surəsi, ayə 26- 27.
[3] - Kuleyni, Usul- kafi, cild 1, bab inəl əimmə. Bax: İnsan və qeyb elmindən xəbərdar olmaq. Sual 10104, (sayt 10098) .
[4] - Əlbəttə qeyb aləmindən xəbərdar olmaq hər yerdə kamillik nişanəsi deyildir. Məsələn: İmam Əli (ə) Peyğəmbərin yatağında yatan zaman əgər bilsəydi ki, ona heç nə olmayacaq və bu onun üçün təhlükə deyil, bu halda Peyğəmbərin yerində yatmağını heç bir fəziləti yox idi. Nur təfsiri, Möhsün Qiraəti, cild 4, səh 245.
[5] - Qurani- kərim 185.
[6] - Yenə də ora, 169.
[7] - Yenə də ora, səh 34.
[8] - Məqtəl Hüseyn kitabı, Müqərrəm, səh 57.
[9] - Yenə də ora, səh 61.