کد سایت
fa4176
کد بایگانی
3898
نمایه
اثبات علمی شق القمر
طبقه بندی موضوعی
تفسیر,قرآن و دیگر معجزات,شق القمر
خلاصه پرسش
بر اساس کدام مستندات علمی، قضیه «شَقّ القمر» اثبات شده است؟
پرسش
اخیراً براساس چه مستندات علمی جدیدی، قضیه شق القمر اثبات شد؟ کاوشگرهای فضایی چه کشف جدیدی از ماه کردند و چه اخباری را منتشر کردند که در جهت اثبات علمی این قضیه بوده است؟
پاسخ اجمالی
ما معتقدیم خداوندی که سازنده و آفریننده تمام مخلوقات است، به راحتی می‌تواند بخشی از جهان آفرینش را تغییر داده و سپس آنگونه دقیق به به حالت اولش برگرداند که هیچ آفریده‌ای نتواند به این تغییر پی ببرد. از این رو اگر انسان‌ها نتوانند اثری از برخی رخدادهای اعجازآمیز بیابند، اینگونه نیست که از لحاظ عقلی و منطقی بتوان به صورت قطعی، بروز آن رخداد را نفی کرد.
در همین راستا، گرچه در مورد آیه اول سوره قمر، چند تفسیر ارائه شده است، اما بسیاری از مفسران معتقدند که شأن نزول این آیه در مورد رخداد اعجاز آمیز شق القمر بوده است.
پاسخ تفصیلی
بعد از نکته‌ای که در پاسخ اجمالی بدان اشاره شد، به نکاتی دیگر اشاره می‌کنیم.
1. شق القمر معجزه پیامبر اسلام(ص)
در اولین سوره قمر، آیه‌ای است که بیشتر مفسران آن را ناظر به معجزه «شق القمر» می‌دانند:
1. شق القمر معجزه پیامبر اسلام(ص)
در اولین سوره قمر، آیه‌ای است که بیشتر مفسران آن را ناظر به معجزه «شق القمر» می‌دانند:
«اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ».[1]
در این آیه از دو حادثه مهم سخن به میان آمده: یکى نزدیک‌شدن قیامت که بزرگ‌ترین دگرگونى را در عالم آفرینش به همراه دارد و دیگری معجزه «شق القمر» که هم دلیلى است بر قدرت خداوند بزرگ بر هر چیز و هم نشانه‌اى است از صدق دعوت پیامبر گرامیش.[2]
برخی مفسران به قرائنی در آیه اشاره کرده‌اند که نشانگر نزول این آیه در مورد اعجاز یاد شده است، از جمله ذکر این موضوع به صورت «فعل ماضى» که نشان می‌دهد «شق القمر» واقع شده است، همان‌گونه که نزدیکى رستاخیز با ظهور آخرین پیامبر خدا نیز تحقق یافته است.
افزون بر اینها روایات فراوانى در منابع شیعه و اهل سنت وجود دارد که رخداد اعجازآمیز شق القمر را تأیید می‌نماید.[3]
برخی مفسران به قرائنی در آیه اشاره کرده‌اند که نشانگر نزول این آیه در مورد اعجاز یاد شده است، از جمله ذکر این موضوع به صورت «فعل ماضى» که نشان می‌دهد «شق القمر» واقع شده است، همان‌گونه که نزدیکى رستاخیز با ظهور آخرین پیامبر خدا نیز تحقق یافته است.
افزون بر اینها روایات فراوانى در منابع شیعه و اهل سنت وجود دارد که رخداد اعجازآمیز شق القمر را تأیید می‌نماید.[3]
نکته جالب در مورد این‌که شق القمر معجزه پیامبر اسلام(ص) است این است که در بعضى روایات می‌خوانیم علت پیشنهاد «شق القمر» از سوی کفار قریش به پیامبر(ص) این بود که می‌گفتند سحر در امور زمینى اثر می‌گذارد، ما می‌خواهیم مطمئن شویم که معجزات محمد(ص) سحر نیست.[4]
2. شق القمر از نظر علوم روز
در این‌جا ابتدا متذکر می‌شویم؛ وقوع انشقاق و شکاف در اجرام آسمانی از نظر اکتشافات علمی دانشمندان فلکى نه تنها محال نیست، بلکه بارها نمونه‌هاى آن مشاهده شده، هر چند در هر کدام عوامل خاصى مؤثر بوده است.
به تعبیر دیگر؛ کراراً در دستگاه منظومه شمسى و سایر کرات آسمانى انشقاق‌ها و انفجارهایى روى داده است که براى نمونه باید یادآور شویم که تمام کُرات منظومه شمسى در آغاز جزء خورشید بوده است و بعداً از آن جدا شده، و هر یک در مدار خود به گردش در آمده است. این نظریه از سوى همه دانشمندان پذیرفته شده است.[5] به هر حال مسئله انفجار و انشقاق در کُرات آسمانى امرى بی‌سابقه نیست، و هرگز از نظر علم محال نمی‌باشد تا گفته شود اعجاز به محال تعلق نمی‌گیرد.
اما در مورد وقوع انشقاق و شکاف و سپس التیام در کره ماه؛ می‌گوییم: بازگشت انشقاق به حالت معمولى بر اثر نیروى جاذبه‌اى که میان دو قطعه وجود دارد کاملاً امکان‌پذیر است. گرچه در هیئت قدیم که بر محور عقیده «بطلمیوس» و افلاک نُه‌گانه پوست پیازیش، دور می‌زد، چنان این افلاک بلورین به هم پیوسته بودند که خرق و التیام آنها از نظر جمعى محال بود، از این‌رو پیروان این عقیده هم معراج جسمانى را منکر بودند، و هم شق القمر را، چرا که موجب شکافته شدن و سپس التیام در افلاک بود، ولى امروز که فرضیه هیئت بطلمیوسى به دست افسانه‌ها و اسطوره‌هاى خیالى سپرده شده، و اثرى از آن افلاک نُه‌گانه باقى نمانده، زمینه‌اى براى این سخنان باقى نیست.[6]
در پایان تذکر دو نکته نیز ضروری است:
1. باید توجه داشت اثبات حقایق دین اسلام که به نوعی فرا طبیعی است، توسط علوم طبیعی کار آسانی نیست؛ به خصوص این‌که این علوم در جایی پیشرفت کردند که از حقایق دین اسلام دور بوده است.
2. مسئله‌ای که از نظر عقلی امری ممکن و دلیلی بر محال بودن آن وجود ندارد و از نظر دلایل نقلی قطعی است نیازی به اثبات علمی آن نیست گرچه اثبات علمی آن برای اطمینان و تقویت ایمان مفید خواهد بود.
2. شق القمر از نظر علوم روز
در این‌جا ابتدا متذکر می‌شویم؛ وقوع انشقاق و شکاف در اجرام آسمانی از نظر اکتشافات علمی دانشمندان فلکى نه تنها محال نیست، بلکه بارها نمونه‌هاى آن مشاهده شده، هر چند در هر کدام عوامل خاصى مؤثر بوده است.
به تعبیر دیگر؛ کراراً در دستگاه منظومه شمسى و سایر کرات آسمانى انشقاق‌ها و انفجارهایى روى داده است که براى نمونه باید یادآور شویم که تمام کُرات منظومه شمسى در آغاز جزء خورشید بوده است و بعداً از آن جدا شده، و هر یک در مدار خود به گردش در آمده است. این نظریه از سوى همه دانشمندان پذیرفته شده است.[5] به هر حال مسئله انفجار و انشقاق در کُرات آسمانى امرى بی‌سابقه نیست، و هرگز از نظر علم محال نمی‌باشد تا گفته شود اعجاز به محال تعلق نمی‌گیرد.
اما در مورد وقوع انشقاق و شکاف و سپس التیام در کره ماه؛ می‌گوییم: بازگشت انشقاق به حالت معمولى بر اثر نیروى جاذبه‌اى که میان دو قطعه وجود دارد کاملاً امکان‌پذیر است. گرچه در هیئت قدیم که بر محور عقیده «بطلمیوس» و افلاک نُه‌گانه پوست پیازیش، دور می‌زد، چنان این افلاک بلورین به هم پیوسته بودند که خرق و التیام آنها از نظر جمعى محال بود، از این‌رو پیروان این عقیده هم معراج جسمانى را منکر بودند، و هم شق القمر را، چرا که موجب شکافته شدن و سپس التیام در افلاک بود، ولى امروز که فرضیه هیئت بطلمیوسى به دست افسانه‌ها و اسطوره‌هاى خیالى سپرده شده، و اثرى از آن افلاک نُه‌گانه باقى نمانده، زمینه‌اى براى این سخنان باقى نیست.[6]
در پایان تذکر دو نکته نیز ضروری است:
1. باید توجه داشت اثبات حقایق دین اسلام که به نوعی فرا طبیعی است، توسط علوم طبیعی کار آسانی نیست؛ به خصوص این‌که این علوم در جایی پیشرفت کردند که از حقایق دین اسلام دور بوده است.
2. مسئله‌ای که از نظر عقلی امری ممکن و دلیلی بر محال بودن آن وجود ندارد و از نظر دلایل نقلی قطعی است نیازی به اثبات علمی آن نیست گرچه اثبات علمی آن برای اطمینان و تقویت ایمان مفید خواهد بود.
[1]. قمر، 1: «قیامت نزدیک شد و ماه از هم شکافت».
[2]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 7 – 8، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[3]. درباره آگاهی از این روایات که از افراد مختلف و اسناد متعدد نقل شده: ر. ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 6، ص 132 – 134، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج 2، ص 340 – 341، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق؛ قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، قصص الانبیاء(ع)، ص 294 – 295، مشهد، مرکز پژوهش های اسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 281 – 282، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 17، ص 355، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[5]. البته درباره عامل این جدایى بین لاپلاس و دانشمندانی که بعد از او آمدند بحث و گفتگو است که؛ آیا عامل این جدایى «نیروى گریز از مرکز» در منطقه استوایى خورشید بوده یا وقوع جزر و مدهاى شدیدى در سطح خورشید بر اثر عبور یک ستاره عظیم از نزدیکى آن؟
[6]. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 23، ص 12 – 19.