Ətraflı axtarış
Baxanların
7136
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/18
Sualın xülasəsi
Qurani- kərim baxımından özünü düşünmənin mənası nədir?
Sual
Qurani- kərim baxımından özünü düşünmənin mənası nədir? Daha çox şərh edin.
Qısa cavab

Özünü tanıma Quranda, fitri və daxili istedadları diriltmək və tərbiyələndirmək vasitəsi ilə öz həqiqətini yenidən ələ gətirmə mənasınadır. Bu həqiqət onun vücudunda gizlənibdir. Öz həqiqətini ələ gətirəndən sonra növbə, İlahi adlar sifətlər və varlıq aləminin həqiqətlərinin qəlbi dərk olunmasına yetişir.

Özünü tanımanın fitri, dünyəvi və irfani kimi müxtəlif şöbələri və mərtəbələri vardır. Onun kamil mərtəbəsi irfani özünü tanımadır. Bu mərtəbə, insan ilə onun həqiqi mahiyyəti və gerçəkliyinin rabitəsinə peyvənd edilmişdir. Bu mahiyyət isə insanın Allahın xəlifəsi olmasıdır.

Ətreaflı cavab

Özünü tanıma Quranda, fitri və daxili istedadları diriltmək və tərbiyələndirmək vasitəsilə öz həqiqətini yenidən ələ gətirmə mənasındadır. Bu həqiqət onun vücudunda gizlənibdir. Öz həqiqətini ələ gətirəndən sonra növbə, İlahi adlar, sifətlər və varlıq aləminin həqiqətlərinin qəlbi dərk olunmasına yetişir. Bəs mahiyyət və insanın zati cövhəri onun özünü düşünməsidir.[1]

İnsan buna fitrətən məhəbbət və eşq göstərir.

Bu cəhətdən özünü düşünmənin müxtəlif şöbələri və mərtəbələri vardır[2] və onun kamil insan ilə onun həqiqi mahiyyəti və gerçəkliyinin mahiyyətinə peyvənd edilmişdir.

Bu yazıda onların ən mühümmünə qısa şəkildə işarə olunur:

1). Fitri özünü düşünmə

Bu düşünmə, hüsuli,[3] bəlkə bir ayıqlıq və hüzuri (əyani) eləmir. Hüzuri özünü düşünmə, yəni varam və bu varlıq aləminə, öz daxili istedadlarına agaham. Bu, əsil və həqiqi düşünmə və onun şəxsiyyətinin mahiyyətidir.[4]

Əlbəttə, bu fenomendə adətən müstəqil şəkildə "mənə" əl tapmaq olmaz, bəlkə əvvəlcə daxili qüvvələr və fəaliyyətlər dərk olunur, ondan sonra "mən", hüzuri düşünməni ələ gətirmək üçün dərk olunur.[5]

Qurani- kərim rüşeymin ana bətnində keçirdiyi yaranış mərhələrinin axırıncısına (həqiqətdə bəşərin yaranış mərhələsinin ən mühümdür)[6] işarə edəndən sonra buyurur: " ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ"[7] "ondan sonra ona yeni yaranış verdik". Bilməməzlik maddəsinin özünü düşünmənin ruhi cövhərinə çevrilməsinə işarədir.[8] Başqa bəyanla: Onu elm, qüdrət, həyat sahibi etdi və ona zati cövhər əta etdi. Buna "mən" deyilir.[9]

2). Dünyəvi özünü düşünmə

Dünyəvi özünü düşünmə, yəni dünya ilə əlaqədə özünə agahlıq. Yəni: Haradan gəlmişəm? Haradayam? Haraya gedirəm? Bu özünü düşünmədə insan kəşf edir ki, cahan (dünya) adlı bir bütövlükdən bir hissədir; bilir ki, müstəqil deyil, bəlkə asılıdır; yəni, öz vasitəsinə gəlməyib, yaşamır və bu dünyadan öz vasitəsinə getmir. İstəyir özünü bu bütövlükdə təyin edə.[10] İmam Əlinin (ə) mənalı sözü özünü düşünmənin bu növünə işarədir: "Allah rəhm eləsin... o kəsə ki, bilir haradan gəlib? Haradadır? Haraya gedir?"[11]

İnsanın başlanğıcı və qayıdışı barədə Qurani- kərimdə çoxlu ayələr vardır. Bu ayələr insanı, dünya və axirət yaşayışının həqiqətinə nisbət düşünmə və ayıqlığa dəvət edir; məsələn:

"Biz, Allah tərəfindənik və ona tərəf qayıdırıq.[12]

"Sizi palçıqdan yaradan, sonra da (sizin üçün) bir əcəl (özüm vaxtı) müəyyən edən olur. (Allahın) yanında məlum bir əcəl də (bütün ölülərin diriləcəyi qiyamət günü) vardır. (Bütün bunlardan) sonra siz yenə də şübhə edirsiniz".[13]

"Sizi (yoxdan) yaradan, sonra sizə ruzi verən, sizi öldürən və daha sonra (qiyamət günü) dirildəcək məhz Allahdır".[14]

3). İrfani özünü düşünmə

İrfani yaxud arifanə özünü düşünmə, yəni Allah ilə əlaqədə özünə agahlıq. Bu əlaqə, bir- birinin əvəzində (evində) olan iki mövcusun əlaqəsi növündən deyil, bəlkə əsasla hissənin, bir olan həqiqət (Allah) ilə məcazın, mütləq (tam) ilə qeydlənmişin əlaqəsi növündəndir. Arifin dərdi, daxili dərddir və fitri ehtiyacdan aşkar olar.[15]

Arifin baxışınca ruh və can, həqiqi "mən" dəlil və ona agahlıq özünü düşünmə deyil, bəlkə ruh və can "mən" dən biz təcəssümdür. Həqiqi mən, Allahdır. Elə ki, insan özündən fani oldu, aşkarlıqları məğlub etdi (bir- birinə vurdu) və onları görmədi, ruh və candan əsər qalmaz və insan həqiqi özünü düşünməyə yetişmiş olar.[16]

Əgər insan özünün fitri və dünyəvi düşünməsini tərbiyələndirə və əsil olana (Allahın xəlifəliyi) diqqət edə arifanə özünü düşünməyə qədəm qoyub, bu arifanə əlaqəni dərk edib, Allahın ona və onun Allaha olan eşq və məhəbbətini öz qəlbində hiss edər: " یحبّهم و یحبّونه"[17] (Allah onları və onlar da Allahı sevərlər).

Arifanə özünü tanıma, fitri və dünyəvi özünü tanımanın yetişdirdiyidir.

Allahın Quranda buyurduğuna əsasən özünü tanıma ilə ziddiyyəyti və ona mane olan şey "özünü unutma"- dır. Özünü unutmanın əsəri ayədə belə bəyan olunur. "O kəslər kimi olmayın ki, Allahı unutdular və Allah da onları "özünü unutmaya" düçar etdi, onlar fasiqdirlər".[18]

İnsan Allahı unudan zaman, onun zati sifətlərinin müstəqil əlaqəsi olan ali İlahi sifətləri və onun gözəl adlarını da unutmuş olur. Əgər insan özünü düşünmənin fikrinə olmaya və onu özündə dirildib yaşatmaya, Allahı unudub və hər bir günaha əl atıbdır. Eyni zamanda bəndəlikdən kənarlaşar.[19]

 


[1] - Mütəhhəri, Mürtəza, Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 304 və 308, Sədra nəşriyyatı.

[2] - Müraciət et: Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 308 və 326.

[3] - Psixoloqlar adətən özünü düşünmə barəsində bəhs edən zaman özünü düşünmənin zehni və hüsuli elm cəhətindən olan mənasına diqqət edirlər. Bu isə qeyd olunan mənanın ziddinədir. (Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 309).

[4] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 308. Dəyişiklik və xülasə ilə.

[5] - Müraciət et: Cəfəri, Məhəmməd Təqi, Nəhcül- bəlağənin tərcümə və təfsiri, cild 6 səh 262 və cild 26, səh 61 və 62, Fərhənge İslami nəşriyyatının dəftərliyi, Tehran, yeddinci çap, 1376 hicri şəmsi.

[6] - Məkarim Şirazi, Nasir, Nümunə təfsiri, cild 14, səh 208, Darul- kotobil- İslamiyyə, Tehran, birinci çap, 1374 hicri şəmsi.

[7] - Möminun surəsi, ayə 14.

[8] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 309.

[9] - Təbatəbai, Seyid Məhəmməd Hüseyn, l- mizan fi təfsiril- Quran, cild 15, səh 20, İslami nəşriyyatının dəftərliyi, Qum, beşinci çap, 1417 hicri qəməri.

[10] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 310.

[11] - " رحم اللّه امرأ أعد لنفسه، و استعد لرمسه، و عرف من أين و في أين و الى أين" (Muğniyə, Məhəmməd Cavad, fi zilali nəhcil- bəlağə, cild 1, səh 22, Darul- elmi lil- məlayin, Beyrut, üçüncü çap, 1358 hicri şəmsi; Qaini Xorasani, Seyid Məhəmməd Təqi, Miftahus- səadət fi şərhi Nəhcul- bəlağə, cild 5, səh 128, Məktəbətul- Mustəfəvi, Tehran, tarixsiz).

[12] - Bəqərə surəsi, ayə 156.

[13] - Ənam surəsi, ayə 2.

[14] - Rum surəsi, ayə 40.

[15] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 319 və 320.

[16] - Əsərlərin məcmuəsi, cild 2, səh 321.

[17] - Maidə surəsi, ayə 54.

[18] - Həşr surəsi, ayə 19.

[19] - Müraciət et: Əl- mizan fi təfsiril- Quran, cild 19, səh 219 və 220.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Doğrudur ki, şiə alimləri deyirlər: Peyğəmbər Ayişənin altı yaşında olanda onunla zifaf etmək istəyirdi?
    8818 تاريخ کلام 2012/10/04
    Bizim ixtiyarımızda olan hədis və tarix bənbələrinə əsasən bu cür məsələylə qarşılaşmamışıq bəlkə bizim rəvayətlərdə gəlmişdir ki, həddi buluğdan əvvəl olan zifaf haramdır[1] və Peyğəmbərin (s) Ayişəylə zifafı barəsində olan rəvayətlərimizdə Ayişənin on yaşı olduğunu bildirir.[2] Bundan əlavə bu ...
  • Bəhaiyyət və onların tarixi barəsində izah verin?
    6577 Qədim kəlam 2010/11/10
    Bəhaiyyət firqəsinin yaradanı, Mirzə Hüseyn Əli Nuridir. Əli Məhəmməd babın zühurundan sonra, Molla Hüseyn Bəşrəviyyənin təbliği nəticəsində babi oldu və onun iddialarına iman gətirdi. Babın ölümündən və babın yerinə seçilən qardaşı "Sübhi əzəl"ə itaətsizlikdən sonra, iddia etdi ki, o babın zühur vədəsi verdiyi şəxsdir. (mən yəzhərəhullah). Belə iddialar hər gün ...
  • Oruc tutmağın insana nə kimi tərbiyəvi təsirləri vardır?
    7064 Əməli əxlaq 2012/04/09
    Oruc tutmaq nəfsi saflaşdırmaq və rəzalət sifətləri özündən uzaqlaşdırmaq üçün bir növ məşq, insanın öz nəfsinə hakim kəsilməsi və nəfsani istəklərlə mübarizə üçün münasib bir yoldur. Oruc tutmağın ictimai və fərdi yönlərdə fiziki faydalarından əlavə, mənəviyyatı qurmaqda çoxlu tərbiyəvi təsir və faydaları da vardır. O ...
  • Zehn və zəkanın maddi və mənəvi güclənməsi üçün olan yolları ayə və rəvayətlərdən açıqlayın.
    13102 Əməli əxlaq 2011/07/02
    Bəzi işlər ki, hafizə və düşüncənin güclənməsində təsir qoyur bir çox dəstəyə bölünür: A: Mənəvi işlər: 1.             Allahı yad etmək (şəri vəzifələrə əməl etmək və ibadfətləri yerinə yetirmək xüsusiylə də namazı ilk vaxtında qılmaq). ...
  • Şeytanın nəfsi-əmmarə ilə fərqi nədir?
    12956 Əməli əxlaq 2011/09/07
    İnsanın həqiqi mahiyyəti – onu nəfs adlandırırlar – müxtəlif qat və şaxələrdən ibarətdir. Qurani-Kərimdə onun üç mərtəbəsinə (əmmarə, ləvvamə və mütməinnə) işarə olunmuşdir.Nəfsi-əmmarənin mənası budur ki, heyvani meyllər insana hakim olur. O elə bir halətidir ki, nəfs həmişə insana pisliklər və şəhvanı istəklərinin tələbini yeinə yetirmək fərmanı verir.Şeytana ...
  • Şirk nədir?
    14185 Qədim kəlam 2011/05/05
    "Şirk" lüğətdə nisbət (pay) qərar vermək və Quran terminində isə şirkdən məqsəd, şərik, oxşar və Allah- Taalaya onun kimi başqa bir varlığı qərar verməkdir və bunun qarşılığında isə "Hənəfiyyət"- dir. "Hənif" yəni bərabərliyə meyilli olmaq, odur ki, tövhid yolunun davamçıları şirkdən üz çevirərək, əsl mənbəyə üz tutmuşdurlar və bunlara hənif ...
  • Qadın məhkəmədə hakim ola bilərmi?
    6955 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/06/18
    Din alimləri və mütəxəssisləri bu mövzuda bir araya gəlməmişdirlər. Yəni bu mövzu barəsində müxtəlif nəzərlər irəli sürmüşlər. bunu da qeyd edək ki, bu məsələ İslam dininin zəruri və fundamental inancları sırasında deyildir. Qadının hakim olması ilə müxalif olan kəslər icmaya və hədislərə əsaslanırlar. Amma bu ...
  • Zürarənin şəxsiyyəti və mövqeyi İmamların yanında necə idi?
    6884 تاريخ بزرگان 2012/02/15
    Zürarə İmamların yanında böyük mövqe və dərəcəsi olan səhabələrdəndir. O icma- əshabından biri yayılır ki, İmamlar (ə) -ın əshabı onun düz danışmağını hamısı qəbul edir. Onun pislənməsində rəvayətlər olsa da, amma rəvayətləri bir yerə cəm edib və son nəticəni alanda, onun İmamlar (ə)- ın əshabının ən böyüklərindən biri ...
  • İmam Xumeyninin (rəh) nəzərində xoşbəxtlik və bədbəxtliyin mənbəyi nədir?
    6273 Əməli əxlaq 2012/10/03
    İmam Xumeyni (rəh) İslamşunas və arif bir şəxs olaraq, insanlar və cəmiyyətlərin xoşbəxtliklərinin hamısının mənbəyini, onların Allaha diqqət edib və Onun əmrlərini icra etmək üçün çalışmaqda bilir. Bunun qarşısında, bədbəxtliklərin başlanğıcını onların Allahpərəstlik əvəzinə özünə pərəstişə üz tutub axirət əvəzinə dünyanı ilk hədəf seçmələri zamandır. Əkbəttə, O, ...
  • Bankdan götürülən ribanın hökmü nədir? İslam ölkələri və qeyri İslam ölkələrinin banklarından sələmə götürməyin fərqi varmı?
    9443 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/05
    Qeyri İslami ölkələrdə bank əməliyyatları barəsində böyük inqilab rəhbəri həzrət Ayətullah Xamineyinin fətvası belədir. A). Sələmə vermək haramdır, yəni bankdan borc adı ilə pul alıb və sonradan daha çox məbləğ ödəmək şərtilə, haramdır. Amma o həddə. Amma insan haram iş görməmək üçün, əlavə məbləği ödəməməyi qəsd edə bilər. hərçənd ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163806 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158905 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118685 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111809 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105428 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92524 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54091 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49234 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44874 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44327 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...