Ətraflı axtarış
Baxanların
6948
İnternetə qoyma tarixi: 2010/07/18
Sualın xülasəsi
Нәјә ҝөрә гадынын ган баһасы (дијә) кишинин ган баһасынын јарысы гәдәрдир?
Sual
Нәјә ҝөрә гадынын ган баһасы (дијә) кишинин ган баһасынын јарысы гәдәрдир?
Qısa cavab

   Тарихи вә дини мөзулара әсасән, “ган баһасы” игтисади бир мәсәлә олуб, зијанын арадан галдырылмасындан өтрү тәјин олунмушдур. Башга тәрәфдән, Ислам нөгтеји-нәзәриндән һәдәфиндә олан ҹәмијјәтдә мүһүм игтисади мәсулијјәтләр кишинин өһдәсинә гојулмушдур. Јәни, әҝәр кишинин игтисади вәзифәләринә күлли бир нәзәрлә диггәт етсәк мәлум олар ки, гадын бу саһәдә кишинин өһдәсиндә олан вәзифәләрдән азаддыр. Гадынын ҹәмијјәтдә ән мүһүм вәзифәси аиләдә ганун вә нәзм јаратмагдыр. Диҝәр ҹәһәтдән кишинин дә ҹәмијјәтдә ән мүһүм вәзифәси аиләнин игтисади вәзијјәтини тәмин етмәкдир.   

  Һәмин мөвзуја диггәт етмәклә зеһнимиз там шәкилдә гәбул едир ки, Ислам ҹәмијјәтдә игтисади ишләри елә тәнзимләмәли вә мөһкәмләтмәлидир ки, кишиләрин даһа чох игтисади фаәлијјәтинин мөһкәмләнмәсинә сәбәб олсун. О мөвзулардан бири дә ган баһасыдыр. Мүгәддәс Ислам дини игтисади ишләрдә кишинин әсас олмасыны, башга тәрәфдән ган баһасынын инсан бәдәнинә аид олмасы вә кишинин бәдәнинин гадын бәдәнинә нисбәтдә игтисади ишләрдә даһа гүдрәтли  олмасыны нәзәр алараг кишинин ган баһасыны даһа чох гәрар вермишдир. Бу мәна, Исламда кишинин шән вә мәгамынын гадындан үстүн олмасыны исбат етмир. Ән азы она ҝөрә ки, әҝәр ган баһасы дәјәр вә кәрамәт әсасында олсајды, даһи бир киши мүтәфәккирин вә ја дини вә сијаси рәһбәрин ган баһасы ади ишчи вә сырави бир инсанын ган баһы илә фәргләнәрди, һалбуки белә дејил вә онларын һамысынын ган баһасы бәрабәрдир.

   Диҝәр мәсәлә дә будур ки, кишинин аиләнин әмнијјәтиндә һансы рола малик олдуғу мәлумдур. Адәтән, аиләнин әмнијјәтинин тәмин олунмасынын да кишинин өһдәсиндә олмасы ајдындыр. Киши евин вә аиләнин абрыны һәр ҹүр тәҹавүзкарлыгдан горујур. Бу ҹәһәтдән ајдындыр ки, аиләдә кишинин олмамасындан аиләјә дәјән зәрәр гадынын олмамасындан дәјән зәрәрдән даһа чохдур.

   Нәһајәтдә, белә бир мүһүм мәсәләни јадда сахламаг лазымдыр ки, һәр бир ҹәмијјәтин әһкам вә ганунлары о ҹәмијјәтин етигады вә дини үзрә верилмәли вә бу хүсусијјәтләр һәртәрәфли нәзәрә алынмалыдыр. Ган баһасы һаггында да һәмин ганун нәзәрә алыныр. Ислам гадын вә кишинин ҹәмијјәтдә үмуми вәзифәләрини вә мәсулијјәтләрини нәзәрә алмагла, аилә-мәишәт мәсләләләрини горумагла һөкм верир. Белә бир әсасла верилән һөкмә артыг ирад тутмаг үчүн дә бәһанә јери галмыр.  

Ətreaflı cavab

Ислам дининин бүтүн һөкмләри мүәјјән мәсләһәт үзрә, ҹәмијјәтдә јарана биләҹәк фәсадларын гаршысыны алмаг үчүн гојулуб. Һәр бир һөкмүн һикмәти вә һәр бир ганунун мәсләһәти вардыр. Әҝәр Исламда гадаған олунмуш һәр бир шејин өзүнәмәхсус фәсады вә зәрәри вар, әҝәр нәјәсә әмр олунурса онун да нәдәсә мәсләһәт вә фајдасы вардыр. Әлбәттә, бүтүн һөкмләрин һикмәт, мәсләһәт вә фәсадларынын билмәк, ола билсин, бизләрә там шәкилдә мүмкүн олмасын. Амма сағлам әглә, һәгигәтләрә вә мәсум Имамларын (әлејһимуссалам) ачыгламарына диггәт етмәклә бу һикмәт вә зәрәрләрин бәзиләринә елм әлә ҝәтирмәк олар. Гадынын ган баһасы мәсәләсиндә дә шүбһәсиз ки, һикмәтләр вар вә онларын бәзиләринә ишарә едирик:

Биринҹи: Әҝәр Ислам  сырф маддичилик дини олсајды вә һөкмләри анҹаг мал вә игтисад үзәриндә гурулсајды, онда етираз етмәјин јери оларды ки, нәјә ҝөрә гадынын ганынын гијмәти кишининкиндән ики дәфә аздыр вә саир...Һалбуки Исламда инсанларын дәјәри онларын руһијјәләри вә мәнәви мәгамларына ҝөрәдир. Исламда дәјәр үчүн мејар варса, о да тәгвадыр вә ҝүнаһдан пәрһизкарлыгдыр. Инсан Муса (әлејһиссалам) кими Аллаһ-таала илә даныша билмәк габилијјәтинә маликдир, неҹә ки, һәзрәт Мәрјәм (саламуллаһи әлејһа) пејғәмбәр олмадығы һалда бу мәгама чатмышды. Киши илә гадын арасында илаһи јоллары кечиб, сәадәтә јетишмәкдә вә мәнәви мәгамлара чатмаг јолларында һеч бир фәрг јохдур. Бүтүн бунлар онларын өз нијјәт вә әмәлләринин ҝировундадыр. Амма ган баһасы мәсәләси игтисади бир мәсәләдир вә инсанларын бәдәнләринә аиддир. Она ҝөрә дә Ислам һөкумәтинин башында дуран бир рәһбәрлә ади фәһләнин ган баһасы арасында һеч бир фәрг јохдур.[1]

Икинҹи: Бир ҹәһәтдән үмуми шәкилдә демәк олар ки, киши вә гадынлардан асылы олмајараг  инсанларда үч ҹәһәт даһа чох мүшаһидә олунур.

а) Инсани вә илаһи ҹәһәт; Бу саһәдә гадын вә киши бәрабәрдирләр. Тәкамүл вә илаһи јол сон һәддинә ким һәр икисинин үзүнә ачыгдыр. Нәһл сурәсинин 97-ҹи ајәсиндә охујуруг: “Мө’мин oлуб јaxшы ишлəр ҝөрəн (Aллaһa итaəт eдəн) киши вə гaдынa (дүнјaдa вə axирəтдə) xoш һəјaт нəсиб eдəҹəк вə eтдиклəри јaxшы əмəллəрə ҝөрə мүкaфaтлaрыны вeрəҹəјик.”[2]

 б) Елми ҹәһәт; Исламда елм өјрәнмәк вә елми мәгамлара чатмагда гадынла киши арасында һеч бир фәрг јохдур. Рәвајәтләрдән бириндә нәгл олунур ки: “Елм өјрәнмәк бүтүн мүсәлман киши вә гадына ваҹибдир.”[3] Гурани-Кәримдә бу һагда назил олан ајәләрдә дә елмә тәшвиг етмәк вә онлары өјрәнмәкдә гадынла киши арасында фәрг јохдур. Гуранда белә ајәләр гырха јахындыр.

ҹ) Игтисади ҹәһәт; Исламда гадынла кишинин игтисади ҹәһәтдән вәзифәләриндә фәргләри вар. Бу вәзифәләр, гадын вә кишиләрин руһи вә ҹисми истедадлары әсасында тәјин олунур. Игтисади ҹәһәтдән гадынын бир ишдә нәтиҹә алмасы зәифдир, һәтта мүасир дөврүмүздә дә гадынла киишиләрин арасында һеч бир фәрг гојмајан ҹәмијјәтләрдә дә гадынла кишинин игтисади гүдрәтләри арасында ачыг шәкилдә фәрг ҝөзә дәјир.

   Һәгигәт будур ки, гадын ҝәрәк ушаға һамилә олсун вә ону дүнјаја ҝәтирдикдән сонра ики ил она сүд версин вә тәрбијәси илә дә мәшғул олсун. Гадын һамилә вә сүд вермәк мәрһәләсиндә чох зәһмәт, енержи вә вахт сәрф едир. Бахмајараг ки, бу ишин һәддән артыг дәјәри вә савабы вардыр. Һәр һалда бу әмәл һеч бир игтисади әмәл дејил вә игтисади дәјәри јохдур.  Диҝәр ҹәһәтдән гадынла кишинин бәдән гурулушунун да фәргләри вар. Гадынын бәдәни чох зәриф, ләтиф вә чох тез тәсир гәбул едәндир. Һалбуки, кишинин бәдәни чох мөһкәм вә чәтин ишләрин мүгабилиндә дөзүмлүдүр. Она ҝөрә дә ҹәмијјәтдә чох ҝүҹ вә гүдрәт тәләб едән ишләрин әксәријјәти кишиләрин өһдәсиндәдир. Ајдындыр ки, аиләдә кишинин иткиси аилә үчүн чох ағыр иткидир. О сәбәбдән кишинин ган баһасы даһа чох олмалыдыр.[4]     

 Үчүнҹү:  Аиләдә кишинин иткиси илә гадынын иткиси арасында чох бөјүк фәрг вар. Фигһи мөвзуларын бу һагда ачыгламасындан мәлум олур ки, аиләјә дәјән зәрәр мүгабилиндә ән чох игтисади зәрәр нәзәрә алыныр вә ҹани әҝәр киши олса бу дәјәр чохалыр.[5] Ислам ҹәмијјәтиндә дә игтисади мәсәләләр вә игтисади инкишаф кишинин өһдәсинә гојулмушдур. Ҹәмијјәтдә гадынын исә ән мүһүм вәзифәси өвлад тәрбијәсидир. Тәбиидир ки, кишинин иткиси гадына нисбәт аиләјә вә ҹәмијјәтә даһа чох тәсир гојур, аиләјә даһа чох игтисади зәрәр дәјир. Беләликлә, кишинин ган баһасы да даһа чох олмалыдыр.[6]

Бундан әлавә, өвладларын да хәрҹи гадынын јох, кишинин өһдәсиндәдир. Она ҝөрә дә кишинин аиләдән ҝетмәси тәләб едир ки, өвладларын хәрҹләринин бош галдығы јер бир нөв долдурулсун. Бунунла да кишинин ган баһасы гадынынкындан чох олмалыдыр. Әлбәттә, бу мәсәләнин гадынын вә кишинин ҹөвһәринә вә шәхсијјәтинә аидијјаты јохдур. Бәлкә дә ган баһасында мәгсәд тәрәфләрин игтисади ҹәһәтдән аиләдә вәзифәләри вә ролу әсас ҝөтүрүлүр.[7]  Бүтүн дејиләнләри нәзәрә алмагла белә нәтиҹә алырыг ки, киши илә гадынын ган баһасында әсас мејар онларын шәхсијјәт вә мәнәви дәјәри дејил ки, кимсә она етираз етмиш олсун. Диҝәр тәрәфдән, аиләдә кишинин өһдәсинә дүшән игтисади вәзифләр вә өһдәликләр тәләб едир ки, бәзи мәсәләләрдә (мәслән, ган баһасы кими) гадынла киши арасында фәргләр мүшаһидә олунсун вә бу да әслиндә әдаләтин ејнидир.

Киши  гүдрәт ҹәһәтдән гадындан дәфәләрлә үстүн олдуғу үчүн ағыр физики ишләр ҝөрмәкдә гадындан фәргләнир вә онун олмасы аиләдән өтрү арамлыг вә гәлбин сакитлијидир. Башга тәрәфдән дә кишинин аиләдә иткиси онун һимајәсиндә оланлар чох ағыр зәрбә һесаб олунур. Она ҝөрә дә кишинин ган баһасынын гадынынкындан чох олмасы тәбиидир.[8]

Сонда бир мәсәләнин гејди вә ики шүбһәнин ҹавабыны вермәк јеринә дүшәрди. О да будур ки, биринҹи; гадынын ган баһасынын кишинин ган баһасынын јарысы олмасы о вахтдыр ки, ган баһасы үчдә бир һәддә јетмәсин, јохса гадынла кишинин ган баһасы үчдә бирдән аз олса бәрабәрдир.  Әҝәр гадынын ган баһасынын јары олмасы онун һүгугунунун позулмасы олсајды, онда гадынын ган баһасы һәмишә аз олмалы иди. Икинҹи, әҝәр кишинин ган баһасы чохдурса, бунун мүгабилиндә јахын гоһумларынын гәтл ҹинајәтиндә иштиракына ҝөрә кишинин ган баһасыны вермәкдә ролу вә мәсулијјәти вар. Һалбуки гадын бу мәсулијјәтдән азаддыр.

    Ола билсин дејилсин ки, мүасир дөврүмүздә гадынлар да кишиләрлә јанашы игтисади саһәдә чалышыр вә аиләнин хәрҹинин тәмин олунмасында иштираклары вар. Демәли, мүасир заманда онларын ган баһасынын фәргләндирилмәсинин мәнасы јохдур.

   Ҹавабында дејилмәлидир ки, биринҹиси доғрудур ки, гадын киши илә јанашы игтисади саһәләрдә чалышыр, амма бу һеч вахт гадын киши кими аиләнин әмнијјтинитәмин едә билмир. Икинҹиси, әввәлдә гејд олундуғу кими чох ҝәлирли ишләр вар ки, гадынын физики гүдрәти илә ујғун дејилдир вә она ҝөрә дә кишиләрин ихтијарындадыр. Белә олан һалда кишинин игтисади ҝәлири јенә дә гадынын ҝәлириндән чох олур. Бунунла јанашы бир мәсәләни дә гејд етмәк лазымдыр ки, әҝәр киши илә гадынын игтисади саһәдә гүдрәти бәрабәр олмасы фәрз олунса, бәс онда нәјә ҝәрә заһирдә һәмин гадын һүгугундан данышан өлкәләрдә әксәр назирләр вә өлкәнин јүксәк мәсулијјәтли шәхсләри кишиләрдән ибрарәтдир?

Бу мөвзуда диҝәр бир ирад да бундан ибарәт ола биләр ки, гадынын ган баһасынын ики дәфә аз олмасы бир нөв ајры-сечкилик сајылыр вә кишинин хејиринәдир?!

Бу суалын да ҹавабы будур ки, Ислам гадын вә киши арасында әдаләт јарадан бир диндир вә бу саһәдә һеч бир ајры-сечкилик јохдур. Амма, гадынын ган баһасынын јары олмасынын өзүнүн мәсләһәти вар. Неҹә ки, Исламда бәзән елә һөкмләр тапмаг олар ки, мүәјјән мәсләһәтләр үзүндән гадынларын хејиринә верилир. О ҹүмләдән әҝәр бир нәфәр мүсәлман мүртәд олса, (фитри мүртәд) әҝәр киши олса, һәтта төвбә дә етсә бир чох фәгиһләрин фәтвасына әсасән, төвбәси гәбул олмур вә өлүмә мәһкумдур. Амма әҝәр мүртәд мүсәлман гадын олса, төвбә етсә төвбәси гәбул олур вә ади һәјатына гајыдыр. Јахуд, дәјјуслугла (башгасынын зинаја дүшмәсини тәшкили илә ) мәшғул олан киши олса, физики ҹәзаланмасындан әлавә башга шәһәрә сүрҝүн олунур, амма гадын олса сүрҝүн олунмур. Никаһ бәһсиндә дә әҝәр кәбин кәсиләндән сонра киши дәли олса, гадынын һаггы вар ки, әгди позсун вә башгасына әрә ҝетсин, һалбуки, әҝәр гадын дәли олса кишинин ихтијары јохдур ки әгди позсун.[9]


[1] Ҹавад Амули, Әбдуллаһ, Гадын ҹәлал вә ҹамал ајнасында, сәһ.400,401

[2] Мишкини, Әли, Гуранын тәрҹүмәси, сәһ.278.

[3] Мәҹлиси, Биһарул-Әнвар, ҹ.67; сәһ.68. фәсл.45; Нури, Мәстәдрәкүл-Вәсаил, ҹ.17; сәһ.249.

[4] Мәкарим Ширази, Насир, Фигһин хариҹ дәрси, ган баһасы бәһси, Фејзијјә гәзети, 18.

[5] Шәфи Сәристани, Ибраһим, Ган баһалары вә заманын тәләби, нашир,

ризидент апаратынын стратежи мөвзулары, биринҹи чап.

[6] Шәфи Сәристани, Ибраһим, Гисасда гадынла кишинин фәрги, нашир, сәфир сүбһ, биринҹи чап, сәһ.93.

[7] Хамнеји, Сејјид Мәһәммәд, Гадын һүгугу, нашир, Елми-мәдәни јајлым, 1375-ҹи шәмси или, икинҹи чап, сәһ.98.

[8] Маһмуди АббасӘли, Гисасда киши илә гадынын бәрабәрлији, нашир Бесәт, биринҹи чап, 1365-ҹи шәмси или, сәһ.83; Мәһәммәд Һүсејн Фәзлуллаһ, Ислам һүгугунда гадын, Әбдулһади Фәгиһизадәнин тәрҹүмәси, нашир, Дадгостар, сәһ.24

[9] Мүасир фәгиһләрин нәзәријјәләриндән, мәрҹеји тәглидләрин рисаләсиндән.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163741 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158490 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118615 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111616 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104778 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54026 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48759 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44759 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44176 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...