Ətraflı axtarış
Baxanların
6855
İnternetə qoyma tarixi: 2013/08/26
Sualın xülasəsi
Dinlə elm arasında necə uyğunluq yaratmaq olar?
Sual
Qərb materialist dövlətlərinin fikir və ideyalarına görə din və elm bir-birinə zidd iki yoldur. Həzrət Alinin bu barədə nəzəri nədir?
Qısa cavab

Din və elmi iki zidd yol hesab edənlər ilahi dinləri, xüsusilə aydın İslam dinini düzgün tanımamışlar. Bundan əlavə diqqət etməmişlər ki, dinin təsir dairəsi elm və texnologiyanın təsir dairəsindən tam surətdə fərqlidir və təsir dairələrinin fərqliliyi, ziddiyət anlamına gəlmir. Din üç hissədə: İnsanın özü ilə əlaqəsi, insanın başqaları ilə rabitəsi (təbiət və cəmiyyət) və insanın Allahla əlaqəsi – insan üçün proqramı var. İslam dini ən kamil din ünvanı ilə bəşərin hidayət barəsindəki bütün ehtiyaclarına - Əhli-beytin (ə) təsis etdiyi ictihad adlandırılan üslub vasitəsilə – cavab verir. Amma texnologiya hissiyyat, təcrübi elmlər həddində yaradılışdan məxluqatda qərar verilən gizli talantların kəşfi ilə məşğuldur. Həmçinin Allahın nemətlərindən ən yaxşı istifadə üçün şəraitlərin ixtirasına çalışırlar. Bəli, texnologiyanın inkişafı ilə dinin proqramlaşdırma əhatəsi və qanun tətbiqi genişlənir. Eyni zamanda İslamda zəngin fiqhi mənbələrdən ictihad və istinbat vasitəsilə yeni mövzuların hökmləri aydınlaşır.

 

Ətreaflı cavab

Bəzilərinin din və elmi iki əks yol bilmələrinin səbəbi ilahi dinləri xüsusilə aşkar İslam dinini düzgün tanımamaları və məsuliyyət dairəsini bilməmələridir. Bilmirlər ki, elm və texnologiyanın əleyhinə olmayan dində məqsəd hansı dindir.

 

Din kəlməsi ümumi anlamdadır və bütün dinlərlə; səmavi və ya qeyri-səmavi, təhrif olunmamış (İslam) və ya olmuş və s. aid olur. Bütün zamanlarda səmavi dinlər Allah-Taala tərəfindən insanların hidayəti üçün gəlmiş və öz zamanındakı insanların ehtiyaclarına cavabdeh olmuşlar. Amma bizim etiqadımıza əsasən (İslamın zühurundan sonra) bütün zamanlarda müsbət təsirlərə malik ola bilən yalnız İslam dinidir və digət dinlər belə qüdrətə malik deyil. Çünki yalnız İslam dini ən kamil və sonuncu dindir.

 

Dinlə elm və texnologiyanı bir-birinə zidd olduğunu güman edənlər dinin təsir sahəsinin elm və texnologiyanın təsir sahəsindən əsaslı şəkildə fərqli olduğuna diqqət etməlidirlər. Elm və texnologiyanın təsir sferası maddi hiss və təcrübi elmlər həddindədir ki, yaradılışdan məxluqatda qərar verilən gizli talantların kəşfinə və Allahın nemətlərindən ən yaxşı istifadə üçün şəraitlərin ixtirasına çalışırlar. Amma insanın dinə möhtac olmasına sübut insanın ağıl, hiss və təcrübəsi ilə çata bilmədiyi şeylərin mövcudluğudur. Bu məzmun yəni fəlsəfi bəhslərdə dərk vasitələrimizin məhdudluğunu ağıl təsdiq edir, həmçinin Quran da buna işarə edərək buyurur:

 

«... علّمکم ما لم تکونوا تعلمون...»

 

"... sizə bilmədiyiniz şeyləri öyrətdi..."[1] Yəni bilmədiyiniz şeyləri sizə öyrətdi. Bu tərifə əsasən bəşər heç vaxt dindən ehtiyacsız deyildir.

 

Din insan üçün üç bəxşdə proqram hazırlamışdır. Həmçinin üç cür rabitənin islahı üçün səy göstərir: a) İnsanın özü ilə əlaqəsi. b) İnsanın başqaları ilə əlaqəsi (təbiət və cəmiyyət). c) İnsanın Allahla əlaqəsi. Buna görə həm dünyaya həm də axirətə diqqət edir. İslam axirətin abadlaşmasına səbəb olan dünyanı abadlaşdırmağı təmsil edir. Belə bir şey dünyəvi əxlaqın, elm və texnologiyanın öhdəsi xaricindədir.

 

Din həm qəlbə həmdə ağıla diqqət edir. Bugünədək bəşəri hərtərəfli tanımamış elm necə ola bilər ki, onun səadətini təmin edəcək mükəmməl bir proqram tərtib etsin. Baxmayaraq ki, bəşər elmi işləkdir, bu elmlər yalnız münasib qrafikli qurucu işlərdə dərdimizə dəyir. Amma məktəb, fəlsəfə, sistem yaratmaqda acizdirlər və bəşər hər şeydən əvvəl proqram və məktəbə sonra isə qurub-yaratmağa möhtacdır. İslamda qurub-yaratma qrafikası insanın özünə həvalə edilmişdir. Din elmin tək başına öhdəsindən gələ bilmədiyi işlərə zamindir.

 

Texnologiyanın inkişafı ilə dinin proqramlaşdırma əhatəsi və qanunvericiliyi genişlənir. Yeni temaların zühuru ilə İslam fəqihləri sözügedən mövzuların hökmlərini İslamın fiqhi mənbələrindən istinbat və çıxarış edirlər. İctihad dairəsinin genişliyi sayəsində İslam mədəniyyətində İslam hökmlərinin modern əsrdəki bəşərin ehtiyaclarına tətbiqinə şübhə yeri qalmır. Buna əsasən bəşər hər hansı elmi təkamül mərhələsində olursa olsun, heç vaxt dindən və peyğəmbərlərin ilahi təlimlərindən ehtiyacsız olmayacaqdır.

 

Digər tərəfdən elm və texnologiyanın inkişafı dindən ehtiyacsızlığa səbəb olduğu qənaəti düzgün olarsa, İslamın zühurundan bir neçə əsr sonra bəşər dindən ehtiyacsızlığa nail olmalı və öz ağlının sayəsində yolu davam etdirməli idi. Müasir tarix bu iddianın puç olmasına ən gözəl şahiddir. Bəşər nəinki dindən ehtiyacsızlığını hiss etmədi bəlkə dinə qarşı üsyandan, resans dövründən və bu yolda çekdikləri acılardan sonra günümüzdə anbaan dinə yaxınlaşır, hər an özünü daha ehtiyaclı hesab edir.

 

Ətraflı mütaliə üçün mənbələr:

 

1.         Elm, ağıl və din – Quran və elmlər, sual: 111

 

2.         Elmlə dinin müqayisəsi, sual:210

 

3.         Din və elm, sual: 210

 

4.         İslam dininin sonunculuğunun sirri, sual:399

 

5.         Din və dəyişkənlik, sual: 206

 

6.         İslam və bir qrafikanın zərurəti, sual: 253

 

7.         İslam və "mədun" fikir nəzəriyyəsi, sual: 217

 

8.         Hadi Tehrani, Mehdi, "Vilayət və dəyanət", səh. 13-56, "Ağıl evi" mədəniyyət mərkəzi

 

9.         Hadi Tehrani, Mehdi, "İnanclar və suallar", Kitabın məcmuəsi, "Ağıl evi" mədəniyyət mərkəzi

 

10.       Hadi Tehrani, Mehdi, "İlahiyyatın ictihad əsasları", Kitabın məcmuəsi, "Ağıl evi" mədəniyyət mərkəzi

 

 

[1] - "Bəqərə surəsi", ayə 239

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163817 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158929 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118692 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111825 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105465 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92531 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54101 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44881 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44338 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...