İslam Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alih) bütün ilahi peyğəmbərlərdən üstün və yüksəkdir, lakin bu xüsusiyyət onun digər peyğəmbərlərin xüsusiyyət və səciyyələrinin hamısına malik olmasına səbəb olmaz. İmtiyazlardan bəzisi, o cümlədən elm, Allah dərgahına yaxınlıq və s. hər hansı xüsusi bir zamana məxsus deyildir. Bu kimi sifətlərdə Peyğəmbərimiz bütün ilahi peyğəmbərlərdən üstündür. Amma bəzi sifət və səciyyələr xüsusi zamana məxsusdur və Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in yüksək şən və məqamını isbat etmək üçün belə işlərə malik olması vacib və zəruri deyildir.

Xilqət aləminin təbii qaydası budur ki, hər bir insan öz valideyni kimi tanınan ata-anadan dünyaya gəlsin. İlahi peyğəmbərlərdən ikisi barəsində Allah-taala bu qanunu başqa cür icra etmiş və onların birini ata-anasız (həzrət Adəm) və digərini atasız (həzrət İsa) xəlq etmişdir. Allah-taala bu məsələyə işarə edərək buyurur:

إِنَّ مَثَلَ عیسى‏ عِنْدَ اللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُون‏

“Həqiqətən Allah yanında İsanın məsəli (eynilə) Adəmin məsələsi kimidir ki, onu torpaqdan yaratdı və ona “ol!” dedi və o da dərhal vücuda gəldi.”[1]

Bu iki ilahi peyğəmbərin vücuda gəlməsi Allahın, Özü tərəfindən qoyulan təbii qanunların hüdudlarına sığmayan sonsuz qüdrətinə işarədir. Yəni Allah-taala insanın xilqət qanununu belə qərar vermişdir ki, ata-anadan dünyaya gəlsinlər. Allahın Özü bu qanunun hüdudlarında qərar tutmur, o qanunlara məhkum edilmir. Bu mətləbin isbatı üçün peyğəmbərlərindən ikisini tam başqa şəkildə xəlq etmişdir.

İslam Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alih) və bəşər xilqətinin imtiyazı

Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in risalətinin əvvəllərində yəhudilər və məsihilər şirkə düçar olmuşdular. Onların hər biri Allah üçün müxtəlif övladlar olduğuna inanırdılar. Allah-taala buyurur: “Yəhudilər dedilər: Üzeyir Allahın oğludur.” Məsihilər dedilər: “Məsih Allahın oğludur.””[2] Həmin dövrdə Hicaz müşrikləri çoxlu ilahələrə inanır və mələkləri Allahın qızları hesab edirdilər.[3]

Şirkə qarışıq olan belə əqidələr camaatın zehnində elə yer açmış və möhkəmlənmişdi ki, yeni gələn peyğəmbərin onların özü kimi bazarda yol gedən, onlar kimi yerdə oturan, onlar kimi yuxulayan bir insan olduğuna inana bilmirdilər.[4] Onların nəzərində o kəs ilahi peyğəmbər ola bilərdi ki, təvəllüdü, hərəkəti və sükunəti bütünlüklə qeyri-adi şəkildə olsun.

Əgər ilahi peyğəmbərlərin “Allahın övladı” hesab edildiyi belə şirş dolu mühitdə digər bir peyğəmbər həzrət İsa, yaxud Adəm kimi (möcüzəli şəkildə) dünyaya gəlsəydi, camaatın zehnində çox ağır və təxribatçı bir təsir qoya, onların şirklə qarışıq olan etiqadlarını da daha möhkəmləndirə bilərdi. Camaatın malik olduğu belə etiqadla yanaşı Peyğəmbər tövhiddən və vahid Allahdan söhbət edərək bu dəvətdə müvəffəqiyyət qazana bilərdimi?!

Quran bu yanlış təfəkkürlə mübarizəyə qalxmış, bu aşkar gerçəkliyi camaata dəfələrlə xatırlatmış və onların əqidələri ilə müxalifətə qalxaraq təkid etmişdir ki, Peyğəmbər sizin hamınız kimi bir bəşərdir. Buna görə də Allahın Peyğəmbəri dəfələrlə özünü digər insanlar kimi bir insan olduğunu demişdi. Qurani-kərim buyurur: “De: mən yalnız sizin kimi bir bəşərəm (imtiyazım da budur ki,) mənə vəhy olunur.”[5]

Deməli, İsa (əleyhis-salam)-ın bu xüsusiyyəti onun dövründə ilahi hökmlərin təbliği üçün böyük bir imtiyaz olsa da, həmin imtiyaz İslam Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə İslam dininin zəif bir cəhət sayıla bilərdi.

İsa (əleyhis-salam) Allahın kəlməsidir

Quran İsa (əleyhis-salam)-ı “Allahın kəlməsi” ünvanı ilə yad edir[6] və onu əzizləyir. Habelə, digər peyğəmbərləri də səbir və müqavimətlərinə,[7] “siddiq” (doğru danışan) olduqlarına[8], “muxləs”[9], “təvvab”[10] və “bəsirətli” olmaq[11] xüsusiyyətinə görə tərifləmişdir. Amma Quran ayələri və Əhli-beyt rəvayətlərinin heç birində həzrət İsa atasız dünyaya gəldiyinə görə təriflənməmişdir.

Allah-taala həzrət İsa və onun anasına verdiyi fəzilət və nemətləri xatırladır və buyurulur: “(Yada sal) zamanı ki, Allah İsa ibni Məryəmə buyurdu: “Sənə və anana bağışladığım nemətləri yad et! O zaman ki, səni Ruhul-qüdüqslə gücləndirdim. Sən beşikdə ikən və böyüdüyün zaman camaatla danışırdın. Kitabı, hikməti, Tövrat və İncili sənə öyrətdim. O zaman ki, Mənim fərmanımla palçıqdan quşa oxşayar bir şey düzəldir və ona üfürürdün, o da Mənim fərmanımla dirilib quş olurdu. Anadangəlmə kora, xora xəstəliyinə düçar olanlara Mənim iznimlə şəfa verir, ölüləri də Mənim iznimlə dirildirdin. Bəni-İsrail sənə zərər yetirmək istədikləri zaman onların qarşısını aldım. Sən onlar üçün aşkar dəlillər gətirdin, lakin kafirlərdən bir dəstəsi “bu, aşkar sehrdən başqa bir şey deyildir!”  dedilər.”[12]

İsa (əleyhis-salam)-ın əri olmayan bir qadından dünyaya gəlməsi hikmətsiz deyildi. Bu iş o həzrətin dövründə də Allah-taalanın sonsuz qüdrətini isbat etməkdən əlavə (əlbəttə, o dövrdə Bəni-İsrail ona iman gətirmişdilər, yaxud heç olmazsa onların əsl problemləri bu deyildi) bir ayə və nişanə idi ki, camaat onun vasitəsi ilə hidayət olunsunlar. Əlbəttə, bir dəstə adam bu imtahanlar qarşısında məğlub oldular.

Qurani-Kərimdə buyurulur: “Yada sal o qadını ki, öz iffətini pak saxladı, Biz öz ruhumuzdan ona üfürdük və onu onun övladını (Məsihi) aləmdəkilər üçün böyük bir nişanə qərar verdik.”[13]

Mərhum Əllamə Təbatəbai bu ayə barəsində buyurur: “Bu cümlədə İsa və anası bir ayət və nişanə hesab olunur. Çünki burada “ayət” belə dünyaya gəlməkdir və bu ayət hər iki tərəfin vasitəsi ilə həyata keçir. Bu ayətin gerçəkləşməsində həzrət Məryəm İsadan irəli olunduğuna görə əvvəlcə Məryəmin adı çəkilir və “Biz onu və övladını nişanə qərar verdik” deyə buyurulur. Amma “Biz onun övladını və özünü ayət qərar verdik” deyə buyurmur.[14]

Deməli, belə bir şey yalnız Allah-taalanın yenilməz qüdrətinə dair bir nişanə, insanların hidayət vasitəsidir və imtahan yönü daşıyır.[15]

Həzrət İsanın bu möcüzəsi baş verən zaman camaat təbabətlə tanış olunduğundan, ilahi möcüzə və qüdrət nişanəsi olmaqdan əlavə, bir növ həzrət İsa üçün əzizləmək və imtiyaz da hesab olunurdu və o həzrət də ilahi dinin təbliğ olunmasında bu xüsusiyyətdən lazımınca və gözəl şəkildə edirdi.