Please Wait
6217
Quran və rəvayətlərdə Allaha iman şirkdən və mürtəd olmaqdan uzaq olmaq, əməllərin qəbul olmasın da ilk şərtlər kimi gəlib ki, onsuz heç bir yaxşı əməl qəbul olmur. Namazı tərk etmək, yaxşı əməllərdə minnət qoymaq, baş verən hadisələrə razı olmamaq və ... bu kimi əməllərinizin silinməsinin səbəblərinin (ki, ətraflı cavabla bu barədə danışacağıq) kökü qəlbi inam və imamın zəif olmasındandır ki, əgər imanı qorumağa çalışsaq, bizim əməllərimiz də qorunacaq
Quran və rəvayətlərdə yaxşı və bəyənilmiş əməllərin aradan getməsinə səbəb olan günahlar, əməllərin həbti və batil olması ilə xatırlanıbdır. Ona görə də suala cavab verməmişdən qabaq, əvvəlcə həbt kəlməsinin lüğəti mənasını izah edib, sonra Quran və rəvayətlərdə onun məna və işlədilmə yerlərini və sonda yaxşı əməlləri qorumağın əhəmiyyətini açıqlayacağıq.
Həbtin mənası:
Həbt kəlməsi əməlin batil olması və onun təsirdən düşməsi mənasınadır. Sihahul-lüğət kitabında deyilir:
«حبط عمله حبطا بطل ثوابه»
Əməli həbt oldu, yəni onun savabı aradan getdi.[1] Həmçinin əl misbahul münirdə deyilir:
«حبط العمل حبطا ... فسد و هدر»
Əməli həbt oldu yəni fasid və hədər oldu.[2]
Quran və rəvayətlərdə bəyənilməyən bəzi əməllər yaxşı və bəyənilmiş əməllərin həbt və aradan getməsinə səbəb tanıtdırılıblar ki, sıra ilə onu Quran və rəvayətlərdə araşdırırıq:
A)- Həbt Quranda:
Həbt kəlməsi və ondan düzəılən kəlmələr Quranda on altı yerdə gəlibdir ki, onlarda yaxşı əməlin aradan getməsinə səbəb olan əməllər qeyd olubdur. Biz onlardan neçəsinə işarə edirik:
1)- Küfr və şirk
a)-
«مَنْ یَکْفُرْ بِالْإیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ»[3]
İmanı dananların bütün işləri boşa çıxar və o axirətdə zərər çəkənlərdən olar.
b)-
«ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدینَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِی النَّارِ هُمْ خالِدُون»[4]
Müşriklər küfr etdikləri barədə öz – özlərinə şahid olduqları halda Allahın məscidlərini təmir etmək onlara layiq olmaz. Onların əməlləri puça çıxmışdır Onlar cəhənnəmdə əbədi qalacaqlar.
Bu iki ayədə açıqca şirk və küfrü müşrik və kafirlərin əməllərinin puş olmasına səbəb bilir.
2)- Nifaq:
«وَ یَقُولُ الَّذینَ آمَنُوا أَ هؤُلاءِ الَّذینَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَکُمْ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَأَصْبَحُوا خاسِرین»[5]
İman gətirənlər deyəcəklər: Sizinlə birlikdə olacaqları barədə Allaha möhkəm and içən kəslər münafiqlər bunlardır? Onların əməlləri puça çıxdı və zərərçəkənlərdən oldular.
3)- Allahın ayələrini və qiyamət gününü inkar etmək
«وَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاَّ ما کانُوا یَعْمَلُون»[6]
Ayələrimizi və axirətə qovuşmağı doğru hesab etməyənlərin əməlləri puça çıxdı. Onlar ancaq öz əməllərinin cəzasını çəkəcəklər.
B)- Həbt rəvayətlərdə
1)- səbəbsiz və xəstəlik olmadan namazı tərk etmək. İbsul ibn Zürarə deyir: İmana (İslam dininə) kafir olan kəsin əməli puç olar ayəsinin təfsiri barəsində həzrət Sadiq (ə) dan soruşdum,[7] buyurdu: Məqsəd etiraf etdiyi əməli tərk edən şəxsdir. Ərz etdim: O əməli tərk etmək dərəcəsi nədir? Onun hamısını tərk etsə, Buyurdu: O cümlədən bilərəkdən və məst olmayan və ya digər səbəb olmadan namazı tərk edən şəxs.[8]
2)- Üsuli dində şəkk və şübhə ilə əməl etmək
İmam Sadiqin (ə) Müfəzzəl adlı səhabələrindən biri deyir: o həzrətin buyurduğunu eşitdim: Şəkk ya gümanı olan və onda qalan şəxsin allah əməlin puç edər. Allahın dəlili aydın dəlildir.[9]
Məclisi (rh) hədisin izahinda buyurur: Yəqinə yetişmək imkanı olan şəxsə üsuli dində şəkk və şübhə ilə əməl etmək olmaz. Allahın dəlili aydındır cümləsindən məqsəd budur ki, Üsuli dində dəlil dalinca olan hər kəs, yəqinə yetişər. Yəqinə yetişməklə şəkk və günaha heç bir yer qalmır.[10]
3)- Ərinə mən səndən heç bir xeyir görmədim deyən qadın
Qadın və kişinin həyat əlaqələrində, qadın təmizlik, yemək bişirmək, uşaq saxlamaq və... kimi ev işlərini görməkdə çəkdiyi zəhmətlərin çoxu onun vacibi vəzifələrindən olmasa da Allah bu işlərə görə ona çoxlu savab verər. Amma əgər onun zəhmətləri ərini incitmək və minnətlə yanaşı alsa, onun işlərinin savabı aradan gedən. Hədislərin birində İmam Sadiq (ə) buyurur: Ərinə mən səndən heç bir yaxşılıq görmədim deyən qadının əməlinin savabı aradan gedər.[11]
5)- Əli (ə) ın vilayətinə kafir olmaq
Əbu Həmzə deyir, İmam Baqir (ə) dan bu ayənin və mən yəkfir fil imanı fəqəd həbitə əməluhu və huvə fil axirəti minəl xasirin, təfsiri barəsində soruşdum. Həzrət buyurdu: Bu ayənin batini təfsiri Əmirəl möminin Əli (ə) ın vilayətinə kafir olmaqdır. Çünki, imandan məqsəd Həzrəti Əli (ə) dır.[12]
Yuxarıdakı məsələlərin hamısından məlum olur ki, həbt yaxşı əməllərdən məxsus birinə aid deyil əksinə fərdi və ictimai əqidə və əxlaqı işlərdən asılı olmayaraq, həyatın bütün işlərində cərəyan edir.
Həbtin qarşı tərəfində təksir dayandığına görə onun barəsində də bir az izah veririk.
Yaxşı əməllər pis işlər görməklə aradan getdiyi kimi günahların pil əməlləri də, yaxşı işlər görməklə aradan gedir. Və hətta yaxşı əməllərə çüvirilir. Nümunə olaraq bir neçəsinə işarə edirik:
1- Vacibi namazları yerinə yetirmək
«وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ، وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ، إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»[13]
Namazı gündüzün iki vaxtında və gecənin bəzi saatlarında qıl. Həqiqətən yaxşı əməllər pis işləri yuyub aparır.
2- Böyük günahlardan uzaq olmaq
a)-
«إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»[14]
Əgər siz qadağan olunmuş böyük günahlardan çəkinərsinizsə, biz də sizin qəbahətlərinizin üstünü örtərik.
b)-
«الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ، إِنَّ رَبَّکَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ»[15]
Qəbahətlər istisna olmaqla, böyük günahlardan və rəzil işlərdən çəkinən yaxşı insanlar, həqiqətən sənin rəbbin çox bağışlayandır.
Insanların həyatında həbt və təksirin tərbiyəvi roluna diqqət edib, ona görə əməlləri qorumağın əhəmiyyətini bəyan etmək yaxşı olar.
Quran və rəvayətlərdə insanların əməlləri ilə əlaqədə təkid olunan məsələlərdən biri yaxşı işləri qorumağa çalışmaqdır.
Əks halda yaxşı əməllərimizin istənilən nəticəni verməməsi mümkündür.
Təsbihatu ərbəəni fəziləti barəsində İslam Peyğəmbərindən olan bir rəvayətdə belə deyilir: Allah möminin dediyi hər bir zikr miqdarında onun üçün behiştdə bir ağac əkər. Bir nəfər ərz etdi: Deməli behiştdə bizim ağaclarımız nə qədər çoxdur. Həzrət buyurdu: Bəli Amma ehtiyatlı olun ki, onları yandırmağa od göndərməyin. Sonra bu ayəni oxudu: Ey iman gətirənlər! Allaha itaət edin, Peyğəmbərə itaət edin və əməllərinizi puça çıxartmayın.[16]
[1] - Əlcovhəri, ismayil ibn həmmad, əs-sihah, cild 34, səh 1118, darul elm, beyrut, 1990 miladi
[2] - Əl fuyumu, Əhməd ibn muhəmməd , əlmisbahul münir, səh 118
[3] - Maidə surəsi, ayə 5
[4] - Tövbə surəsi ayə 17
[5] - Maidə surəsi ayə 53
[6] - Əraf surəsi ayə 147
[7] - Maidə surəsi ayə 5
[8] - Koleyni, məhəmməd ibn Yəqub, Əlkafi, cild 2, səh 387, hədis 12, darul kutubul islamiyyə, tehran, 1365, Hicri şəmsi tarixi ilə
[9] - Həmin, cild 23, səh 400, hədis 8
[10] - Məclisi, məhəmməd baqir, miratul uqul, cild 11, səh 186, darul kutubul islamiyyə, tehran, 1404 hicri qəməri tarixi ilə
[11] - Hürr Amuli, Məhəmməd ibn Həsən, Vəsailuş- şiə, cild 20, səh 162, hədis 7, müəssisətu Alulbeyt, Qum, 1409, hicri qəməri tarixi ilə
[12] - Məclisi, məhəmməd baqir, miratul uqul, cild 35, səh 369, hədis 14, darul kutubul islamiyyə, tehran, 1404 hicri qəməri tarixi ilə
[13] - Hud surəsi, ayə 114
[14] - Nisa surəsi, ayə 31
[15] - Nəcm surəsi, ayə 32
[16] - Məhəmməd, 33, Səduq, Məhəmməd ibn Əli, əl əmali, cild 1, səh 607, İslami kitabxana nəşriyyatı, Tehran, 1362, hicri şəmsi tarixi ilə