Please Wait
6094
Гуран, истәр ибтидаи, истәрсә дә мүдафиә ҹиһадыны инсанларын һаггынын мүдафиәси сајыр вә бу һагларын ән мүһүм нөвләриндән бири төвһиддир. Инсанын фитрәтинин ән дәјәрли ҹәһәти төвһиддир вә Ислам белә бир һаггы горујуб мүдафиә етмәкдән өтрү ҹиһада иҹазә вермишдир. Әмр бе мәруф (јахшы ишләрә дәвәт) вә нәһј әз мүнкәр (пис ишләрдән чәкиндирмәк) дә дәгигликлә һәмин јолда гәрар тутмушдур. Бу сәбәбдән, Ислам, инсанларын ҹаһиллик вә зәлаләтдән ниҹаты һаггында фикирләшмәји мүсәлманларын әсас вәзифәләриндән бири кими гејд етмишдир. Онлар, тәкҹә өзләрини фикирләшмәли дејилләр.
Бу јолда ади васитәләрдән истифадә етмәк лазымдыр. Әҝәр Гуранда Аллаһ-таала Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) инсанларын иман ҝәтирмәләринин мәсулу кими танытдырмырса бу она ҝөрәдир ки, иман вә етигад гәлби бир әмәл олуб, онда мәҹбуријјәт јохдур. Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вәзифәси јалныз дини инсанлара чатдырмаг вә онун тәблиғи јолунда чалышмагдыр. Бундан сонра Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Гијамәтдә инсанларын нәјә ҝөрә һидајәт олмамалары һаггында сорғу-суал апарылмајаҹаг.
Бу суалын ҹавабы ибтидаи ҹиһад вә әмр бе мәруф мәсәләсинин дүзҝүн дәркиндән асылыдыр.
Исламда ҹиһад мөминин һәјатында зәрури бир әмәл кими гејд олунмушдур.[1] Јәни, истәр, Ислам вә мүсәлманларын мүдафиәси вә ја ибтидаи, истәрсә дә мүдафиә ҹиһады, һәр икиси инсанын һаггынын мүдафиәсинин тәминидир. Чүнки, Аллаһ-таалаја шәрик гошмаг инсанын һәлак олмағына ҝәтириб чыхарыр вә бунун ардынҹа да фитрәтин мәһви ҝәлир. Төвһид вә дин ганунлары инсанын ән мүһүм һүгугларындан сајылыр вә бу да өз нөвбәсиндә сүбут олунмушдур. Ислам бүтүн јер үзүндән ширкин тәмизләнмәсиндән өтрү ҹиһада иҹазә вермишдир. Әслиндә белә бир һөкм, јәни, мүдафиә һөкмү инсанларын һаггынын мүдафиәсидир. Әҝәр инсанын һаггынын мүдафиәси сүбут олундугдан сонра буну кимләрәсә мәҹбурән дә олса гәбул етдирмәк ағыл вә мәсләһәт ҹәһәтдән бәјәнилмәз иш сајылырмы?![2]
Амма, әмр бе мәруф вә нәһј әз мүнкәр (јахшы ишләрә дәвәт вә пис ишләрдән чәкиндирмәк) һаггында ону демәк олар ки, һәр бир мүсәлмана ваҹибдир ки, инсанлары Аллаһ-таалаја тәрәф дәвәт етсин вә инсанларын зәлаләт, ҝүнаһ батаглығындан вә ҹәһаләтдән ниҹат тапмагларындан өтрү баҹардығы гәдәр чалышмалыдыр.[3] Шаир јазыр:
Әҝәр ҝөрдүн кору гују башында,
Әҝәр сакит отурсан, сәнә ҝүнаһдыр!
Белә ишләрдә инсан ади васитәләрдән истифадә едир, нәтиҹәни исә Аллаһ-таалаја тапшырмаг лазымдыр. “Бүтүн ишләр Она гајыдыр” Јәни, инсанын вәзифәси дејил ки, башгасынын ниҹатындан өтрү өзүнү һәлакәтә атсын вә әҝәр Аллаһ бәндәринин һидајәт олмасындан өтрү гүдрәти чәрчивәсиндә чалышса, онларын јолларыны азмасындан өтрү Гијамәтдә сорғу-суал олунмаз. Гуранда охујуруг: “Еј имaн ҝəтирəнлəр! Нəфслəринизи гoрумaг сизин бoрҹунуздур. Сиз дoғру јoлдa oлсaныз, (һaгг јoлдaн) aзaнлaр сизə һeч бир зəрəр јeтирə билмəзлəр. Һaмынызын axыр дөнүшү Аллaһaдыр.”[4]
Гуран-Кәримдә бәзи ајәләрдә Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “(Јa Рəсулум! Мəккə мүшриклəри) имaн ҝəтирмəјəҹəклəр дeјə, бəлкə, өзүнү һəлaк eдəсəн?! (Өзүнү һəлaкмы eдəҹəксəн?)[5]
Башга тәрәфдән, иман вә етигад гәлби бир әмәл олуб, онда мәҹбуријјәти јохдур. Әлбәттә, заһири әмәлләр вә ишләрдә бәдәнин бир ишә мәҹбур едилмәсинин манеәси јохдур. Амма гәлби етигадын вүҹуда ҝәлмәсиндән өтрү башга дәлил вә сәбәбләрә әл атмаг лазымдыр.[6] Она ҝөрә дә Гуранда Аллаһ-таала Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) белә бујурур:[7] “(Ја Пејғәмбәр! Мәним бәндәләримә) өјүд-нәсиһәт вер. Сән анҹаг өјүд-нәсиһәт верәнсән! Сән онларын үзәриндә һаким дејилсән!”[8]
Бүтүн бу ајәләрдән сонра белә нәтиҹә алырыг ки, Исламда ҹиһад динин зорла кимәсә гәбул етдирилмәсиндән өтрү дејилдир. Әксинә, һаггын өз јерини тутмасы вә төвһидин мүдафиәсиндән өтрүдүр. Төвһид исә инсанын фитрәтинин ән дәјәрли немәтидир. Бунунла да төвһидин инсанлар арасында јајылмасындан вә инсанларын төвһиди губул едиб, һагг гаршысында тәвазөкарлыг етмәләриндән сонра диндә, пејғәмбәрлик бәһсләриндә, јәһудилик, хачпәрәстлик вә саир мәсәләләрдә мүсәлманларла тәкаллаһлылар арасында һеч бир чәкишмә олмаз.
Аллаһ-тааланын Өз пејғәмбәринә, “Сән инсанларын иман ҝәтирмәләринә ҹавабдеһ дејилсән” – демәси бу мәнада дејил ки, Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) әмр бе мәруф, нәһј әз мүнкәр вә ҹиһад саһәләриндә һеч бир вәзифәси јохдур. Бәлкә дә мәгсәд будур ки, сән нәтиҹә алмаға јох, инсанларын тәклифләрини онлара ачыгламаға мәмурсан. Јәни, инсанларын һидајәт олунмасы гәлби әмәлдир вә сәнин бу саһәдә һакимијјәтин јохдур, јахшы олар ки, бу иши Бизә тапшырасан.
[1]Әнфал сурәси, 24.
[2] Әлламә Тәбатәбаи, Әл-Мизан, 2-ҹи ҹилд, сәһ.66-71.
[3] Әраф сурәси, 57; Али Имран сурәси, 104, 110, 114; Төвбә сурәси, 67, 71; Әнбија сурәси, 73; Јусиф сурәси, 108.
[4] Маидә сурәси, 105; Бәгәрә сурәси 134; “Oнлaр (Ибрaһим, Јə’губ вə oнлaрa тaбe oлaнлaр) бир ҹaмaaт идилəр ки, кeчиб ҝeтдилəр. Oнлaрын eтдиклəри əмəллəр өзлəринə, сизин eтдијиниз əмəллəр исə сизə aиддир. Oнлaрын əмəллəри бaрəсиндə сиздəн сoрғу-суaл oлунмaз.”
[5] Шүәра сурәси, 3; Кәһф сурәси 6-да бујурур: «(Јa Рəсулум!) Јoxсa (кaфирлəр) бу Гур’aнa инaнмaсaлaр, (сəндəн үз дөндəриб ҝeтдиклəринə ҝөрə) aрxaлaрынҹa тəəссүфлəниб өзүнү һəлaк eдəҹəксəн?!”
[6] Әлламә Тәбатәбаи, Әл-Мизан, 2-ҹи ҹилд, сәһ.343-342.
[7] Ғашијә сурәси, 21,22.
[8] Әлламә Тәбатәбаи, Әл-Мизан, 6-ҹы ҹилд, сәһ.162, 165.