Ətraflı axtarış
Baxanların
7063
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/10
Sualın xülasəsi
Xəyal qüvvəsindən münasib şəkildə istifadə etmək olarmı?
Sual
Mən xəyallara nisbətən çox qapılıram. Xəyal qüvvəsindən münasib şəkildə istifadə edə bilərəmmi, xüsusilə islam dininə xidmət yolunda?
Qısa cavab

Nəfsin işlərindən biri olan xəyal (müsəvvirə) qüvvəsi insan nəfsinin batini mərtəbələrindən və idrak qüvvələrindəndir. Bu qüvvənin işi hiss olunan şeylərin cüzi (konkret) şəkil və surətini idrak edib saxlamaqdır və təxəyyül qüvvəsi adlandırılır.

İnsanın nəfsi (ruh bədənə daxil olduqdan sonra nəfs adlanır) aləmin mələkut (batini) həqiqətlərini təsvirə çəkmək üçün xəyal qüvvəsini əql qüvvəsinin əlində bir güzgü kimi qərar verə bilər. Amma bu işin düzgün yolu xəyal qüvvəsinin paklanmasıdır. Xəyal qüvvəsi azad şəkildə istədiyi pak surəti düzəldə bildiyi kimi, üsyançı və inadkar olaraq Şeytanın qəlbə daxil olması üçün bir kanala da çevrilə, zamanın keçməsi ilə qəlbi öz ixtiyarına keçirib qaranlıqlaşdıra və bununla da özünün inadkar xislətləri ilə faydalı qüvvələrini puça çıxara bilər.

Buna görə də xəyal qüvvəsinin quruculuq qüdrəti və bacarığının paklanmağa və cilovlanmağa ehtiyacı vardır. Ondan münasib şəkildə istifadə etmək üçün müəyyən işləri görmək tövsiyə olunur, o cümlədən: uzun-uzadı arzulardan çəkinmək, ibadət əməllərini düzgün şəkildə yerinə yetirmək və qəlbi Allahın zikrinə doğru istiqamətləndirmək.

Ətreaflı cavab

Xəyal (müsəvvirə)[1] qüvvəsi insan nəfsinin idraklarından, batini mərtəbələrindən və onun işlərindən biridir.[2] İşi hiss olunan şeylərin cüzi (konkret) şəkil və surətinin idrakından və hifz olunmasından[3] ibarət olan bu qüvvəyə təxəyyül qüvvəsi deyilir.[4] Bu, xaricdəki şeyin maddi və ya zehni misalının surətidir.[5] Xaricdəki maddi şey (və onun zehindəki surəti qaib olandan) sonra xəyal qüvvəsi onu insan nəfsi üçün yenidən təməssül edir (surət şəklinə salır).[6]

Başqa sözlə, xəyal qüvvəsi beşlik təşkil edən zahiri hiss orqanlarının dərk etdiyi şeylərin surətini qoruyub saxlayır və bu əşyaların surəti üçün bir növ anbar hesab olunur.[7] Həqiqətdə insan nəfsi xəyal qüvvəsinin vasitəsi ilə təbiətdəki varlıqların şəkilini çəkir, nəfs onu istədiyi zaman onu hazır edir.

İnsan nəfsinin zahiri və batini qüvvələri arasında xəyal qüvvəsi hər şeydən daha çox azad və ixtiyarlıdır. Bu qüvvə görmə və eşitmə kimi zahiri qüvvələrin əksinə olaraq hiss olunan maddi işlərlə hüdudlanmır. Xəyal qüvvəsi cisim aləminin hiss olunan şeylərə qəbul etdirdiyi sərhədləri və hədd-hüdudları pozmağa və cismani aləmdən kənardakı aləmlərə pərvaz etməyə qadirdir. İnsan nəfsi onu əqlin ixtiyarında olan bir güzgü kimi qərar verə bilir ki, aləmin mələkuti – batini həqiqətlərini təsvirə çəksin. Amma bu əməlin düzgün yolu xəyal qüvvəsinin paklanmasıdır.

Xəyal qüvvəsi tam azad şəkildə pak surətlər xəlq edə bildiyi kimi, həm də üsyançı və inadkar bir qüvvə kimi Şeytanın qəlbə nüfuz etməsinin yolu ola, zamanın keçməsi ilə qəlbi öz ixtiyarına keçirərək onu tamamilə qaralda, özünün inadkar qüdrəti ilə qurucu qüvvələrini puça çıxara bilər. Buna görə də Qurani-kərim buyurur: “Ey imam gətirənlər! Şeytan addımlarına tabe olmayın! Hər kəs Şeytana tabe olsa (şeytan onu azdırar, çünki) o, çirkin və pis işlərə fərman verir.”[8]

Buna görə də xəyal qüvvəsinin qurucu qüvvəsi və bacarığı paklanmalı və cilovlanmalıdır. Çünki cilovunu qırmış xəyallardan və təxəyyüllərdən xilas olmayınca ilahi maarif qəlbdə yerləşməz.

Xəyal qüvvəsindən münasib şəkildə istifadə etmək, onun şeytani və kor-koranə təxəyyüllərindən xilas olmaq üçün bir neçə məsələ tövsiyə edilir:

1. Faydalı kitabları (xüsusilə ilahi övliyaların və peyğəmbərlərin həyat tarixini, mənəvi kitabları) mütaliə etmək;

2. Qəlbi Allaha və Onun zikrinə doğru yönəltmək, insanın Rəbbul-ərbab, hər bir şeyin Xaliqi və Müdəbbirinin qarşısında dayanmasını xatırlatmaq. Bu məsələ ardıcıl və davamlı məşqlərlə hasil olur.

3. Uzun-uzadı, əlçatmaz arzulardan uzaqlaşmaq.[9]

4. Namaz kimi ibadətləri yerin yetirmək, daim Allahı yad və zikr etmək, Allah ilə aşiqcəsinə əlaqə yaradıb minacat etmək... Çünki ibadət zahiri və batini qüvvələri ilahi-insani nəfsə tabe etdirir ki, insan xəyal qüvvəsinin vasitəsi ilə düzgün və pak surətlərə tərəf irəliləsin.[10]

Əlaqədar görünüşlər:

“Pis və qarışıq fikirlərin dəf olunması”, sual 5338 (sayt: 5893)

“Şəhvətli fikir və xəyalları özündən uzaqlaşdırmaq”, sual 6819 (sayt: 6906)

 


[1] Hüseyni Ərdəkani, Əhməd ibni Məhəmməd, “Miratul-əkvan” (Molla Sədra Şirazinin “Şərhi hidayə” kitabının təhriri), müqəddimə, təshih və əlavələr: Nurani, Əbdullah, səh. 459, “Mirasi məktub” nəşriyyatı, Tehran, 1-ci çap, 1375-ci şəmsi il; Həsənzadə Amuli, Həsən, “Nususul-hikəm bər fususul-hikəm”, səh. 273, “Rəca” nəşriyyatı, Tehran, 2-ci çap, 1375-ci şəmsi il

[2] Ğəffari, Seyid Məhəmməd Xalid, “Şeyx İşraqın əsərlərinin terminləri”, səh. 290-291, “Mədəni-maarif iftixarlar və əsərlər” əncüməni, Tehran, 1-ci çap, 1380-ci şəmsi il, “Miratul-əkvan” (Molla Sədra Şirazinin “Şərhi hidayə” kitabının təhriri), səh. 456; Əbdür-Rəzzaq Kaşani, Kəmaləddin, “Məcmueyi rəsail və müsənnəfati Kaşani”, müqəddimə, təshih və təliq: Hadizadə, Məcid, səh. 295, “Mirasi məktub”, Tehran, 2-ci çap, 1380-ci şəmsi il; Həsənzadə Amuli, Həsən, “İttihadi aqil be mə’qul”, səh. 427, “Hikmət”, nəşriyyatı, Tehran, 2-ci çap, 1366-cı şəmsi il.

[3] Tusi, Xacə Nəsrəddin, “Ağaz və əncam”, müqəddimə, şərh və təliqə: Ayətullah Həsənzadə Amuli, səh. 57, İslami mədəni maarif nazirliyinin nəşriyyatı, Tehran, 4-cü çap, 1374-cü şəmsi il

[4] Həsənzadə Amuli, Həsən, “Nəfs mərifət dərsləri”, səh. 197, “Əlif lam mim” nəşriyyatı, Qum, 3-cü çap, 1385-ci şəmsi il

[5] Səliba, Cəmil, “Əl-möcəmül-fəlsəfi”, 1-ci cild, səh. 546, “Beynəlxalq kitab şirkəti”, Beyrut, 1414-cü qəməri il

[6] “Miratul-əkvan” (Molla Sədra Şirazinin “Şərhi hidayə” kitabının təhriri), səh. 459

[7] “Miratul-əkvan” (Molla Sədra Şirazinin “Şərhi hidayə” kitabının təhriri), səh. 459-462; “Məcmueyi rəsail və müsənnəfati Kaşani”, səh. 295; “Əl-möcəmül-fəlsəfi”, 1-ci cild, səh. 546

[8] “Nur”  surəsi, ayə: 21

[9] Həsənzadə Amuli, Həsən, “Risaleyi nur dər zikro zakiro məzkur”, səh. 153, “Təşəyyö”, nəşriyyatı, Qum, 6-cı çap, 1371-ci şəmsi il.

[10] Yenə orada, səh. 152

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163824 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158959 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118703 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111839 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105521 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92546 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54109 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49313 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44898 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44348 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...