Ətraflı axtarış
Baxanların
6951
İnternetə qoyma tarixi: 2011/01/16
Sualın xülasəsi
Praktiki və nəzəri mistikanın fərqiniaçıqlayın.
Sual
Praktiki və nəzəri mistikanın fərqiniaçıqlayın.
Qısa cavab

Praktiki mistika (İrfan) deyəndə əsas iki məna başa düşülür.

1). Nəfs. Ruh, insanın özü, sluk və əməl.

2). Sluk mənşəli göstərişlər və təlimatlar.

Amma nəzəri mistika deyəndə isə, yuxarəda qeyd etdiyimiz mənaların hər ikisinin qarşılıqlı mənalarını daşıyır. Çünki, nəzəri mistika (nəzəri irfan) arifin insuisiyasından (qəlbi müşahidələri) ələ gələn teorilərdir. Bu səbəbdən də onun əsas bəhsləri "varlığı" və "insanı" tanıtdırmaqdan ibarətdir.

Ətreaflı cavab

Nəzəri və praktiki mistikanın mənasını və fərqini açıqlamaq üçün, müxtəlif terminlərdən istifadə etmək lazım gəlir. Həmçinin, bu terminlərdən istifadə edərkən mistkaya aid ediln bir neçə qollardan da istifadə edəcəyik.

İlkin bəyan:

Mistika (irfan) iki əsas qoldan ibarətdir:

1). İctimai qol:

(Əlbəttə bu qola təsəvvöf, sufilərin cəmləşməsi də deyirlər). Bu qola aid olan ariflər, sekta (dəstə) ünvanını daşıyaraq özlərinə aid olan qanunlarla araşdırılır.[1]

2). Mədəni və elmi qol:

Bu qol, özü- özlüyündə iki qismə bölünür;

a). Elmi qol:

Mistikanın bu qolu, elmi surətdə insanları dəyişir, onların vəzifələrini, özlərinin, cahanın və Allahın dərgahında aydınlaşdırır və açıqlayır.

b). Nəzəri qol:

Mistikanın bu qolu bütün varlıq aləmindən danışaraq onu təfsir etmək istəyir. Bu təfsirdə Allahdan, insandan və dünyadan danışılır.[2]

İkinci bəyan:

İnsanşünaslıq, kamil insan, tövhid, Allahın adları və sifətləri, varlıq aləmi və bu kimi mövzulardan nəzəri mistikada və zöhd, riyazət, zikr, ehsan, ibadət və bu kimi əməllərdən isə praktiki mistikada danışılır.[3]"

Üçüncü bəyan:

Nəzəri mistikanın əsas mövzusu, "arifin insiusiyasının təfsiridir." Yəni arif qəlbin gözü ilə gördüklərini öz bəyan və zəkası ilə açıqlayır və qanun halına salır."[4]

Dördüncü bəyan:

"Nəzəri mistika" kitabının müəlliffi mistikanın ən əsas ünsürlərini, vəhdət, insiusiya, fanilik, riyazət, eşq) bəyan etdikdən sonra, praktiki mistika ilə nəzəri mistikanın fərqini izah edərək yazır:

"Praktiki mistika, dəqiq və məşəqətli proqramlardan istifadə edərək, müəyyən mərhələlərdən və mərtəbələrdən keçərək uca məqama yetişməkdən, həmçinin mistkanın (irfanın) həqiqətlərindən agah olaraq Allaha çatıb, onda fəna olmaqdan ibarətdir.[5]

Nəticə:

Praktiki mistika deyəndə, arifin insiusiyası, yüksəldiyi mərtəbələr, onun halı, əməli və feli nəzərdə tutulur, amma nəzəri mistika kimi isə, yuxarəda qeyd etdiyimiz halları və insiusiyanın nəticəsi kimi qiymətləndirmək olar. Yəni nəzəri mistikanın necəliyi, arifin təfsirindən asılıdır, həmçinin bu da mümkündür ki, öz təfsirində xətaya yol versin və ya gördüklərini düzgün ifadə edə bilməsin.

Əlavə mütaliələr üçün aşağıdakı ünvanlara müraciət edə bilərsiniz:

  1. Doktor Yəsribi, irfani nəzəri kitabı, səhifə

  2. Ayətullah Cavadi Amuli, Təhrirul təmhidul qəvaid kitabı, səhifə 589- 601

  3. Ayətullah Cavadi Amuli, Təhrirul təmhidul qəvaid kitabı, səhifə 13- 158



[1] - Dokror Qasim Ənsari, mənabiye irfan və təsəvvöf kitabı, birinci dərs.

[2] - Şəhid Mütəhhəri, aşinayi ba ulumi islami, irfan bəxşi, səhifə 70- 75

[3] - Nazimzadə Qomi, Əli Ayineye irfan kitabı, səhifə 40- 41

[4] - Şəhid Mütəhhəri, Aşinayi ba ulum islami, irfan bəxşi, səhifə 76- 77

[5] - Doktor Yəsribi, irfani nəzəri kitabı, səhifə 38-53

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163817 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158929 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118692 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111825 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105465 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92531 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54101 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44881 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44338 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...