Ətraflı axtarış
Baxanların
6266
İnternetə qoyma tarixi: 2012/02/18
Sualın xülasəsi
Əbu Dərdanın şəxsiyyəti necə olub? Onun barəsində Əhli- beytin nəzəri nə idi? Ondan nəql olunan rəvayətlərin hökmü nədir?
Sual
Əbu Dərdanın şəxsiyyəti necə olub? Onun barəsində Əhli- beytin nəzəri nə idi? Ondan nəql olunan rəvayətlərin hökmü nədir?
Qısa cavab

Daha çox öz kenyəsi ilə (Əbu Dərda) çağırılan. Xəzrəcin nəvələrindən olan "Ovəymər bin Malik" Peyğəmbər (s)- in səhabələrindən olubdur. O, Xəzrəc qəbiləsinin camaatından olaraq Mədinədə yaşayırdı. Peyğəmbər (s)- in Mədinədə hüzurundan neçə ay keçəndən sonra, o həzrətin yanına gəlib və müsəlman oldu.

İmam Əli (ə)- ın Müaviyədən üstün olmasına inanan Əbu Dərda, Əbu Hüreyrə ilə birlikdə Müaviyənin yanına gedibvə onu Əli (ə) a itaət etməyə dəvət etdilər. Amma Müaviyə Osmanın ölümünü bəhanə edib və Osmanın qatillərini Əli (ə)- dan istəyən zaman, Osmanın qatillərini o həzrətdən istəmək üçün, Əbu Dərda və Əbu Hüreyrəni Əli (ə)- ın yanına göndərdi ki, bu işlə bu müharibə sona çatsın. O iki nəfər də, bu işi gördülər. Onlar Əli (ə)- ın yanına gəldilər. Malik Əştər onlarla qarşılaşdı və onları çox danladı və onlar Əli (ə)- ı görməkdəndanışdılar. İkinci gün bu istəyi İmam Əli (ə)- a dedikdə, on min nəfərlə qarşılaşdılar ki, özlərini Osmanın qatillərindən biridirlər. Ona görə, naümid olub, öz şəhərinə qayıtdılar və Əbdür- rəhman bin Osman onları danladı.

Hər halda, haqq hökumət barəsində onun mövqeyi haqqında deyə bilərik ki, onu İmam Əli (ə)- ın bəzi insanlar barəsində buyurduğu şəxslərdən bilmək olar: "Nə haqqa kömək etdilər, nə də batili zəlil etdilər".

Əbu Dərdanın Peyğəmbər (s)- dən nəql etdiyi, şiə və əhli- sünnə hədis mənbələrində rəvayətlər mövcuddur.

Tarixçilərin bəzisi, onun ölüm vaxtını siffeyn döyüşündən sonra bilirlər[i] bəzisi isə Əbu Dərdanın Osmanın ölümündən iki il qabaq öldüyünü deyirlər.



[i] - İbn Həcər, Əhməd bin Əli bin Həcər Əl- əsqəlani, əl- isabə fi təmyizis- səhabə, cild 4, səh 622, Beyrut, Darul- kutubul- elmiyyə, 1415 hicri qəməri.

Ətreaflı cavab

"Ovəymər bin Malik" Peyğəmbər 9s) səhabəsi və Xəzrəcin nəvələrindən[1] olub və daha çox öz künyəsi, "Əbu Dərda" ilə adlanır.[2]

O, Xəzrəc qəbiləsinin camaatından biri olaraq Mədinədə yaşayırdı və İslama üz tutdu. O, belə müsəlman oldu: Onun qardaş deyərək səslədiyi Abdulla bin Rəvahə" bir gün Əbu Dərdanın evinə gəldi və balta götürüb Əbu Dərdanın bütünü əzməyə və vurmağa və bu beyti oxumağa başladı. "Şeytanların hamısının adından uzaq ol. Allahla yanaşı, ibadət olunan hər şey, azmışlıqdır. "Əbu Dərda evə qayıdan zaman, həyat yoldaşı onu Abdullanın işindən xəbərdar etdi. Əbu Dərda bir az düşündü və sonra dedi: Bu bütün bir faydası olsaydı, özünü nüdafiə edə bilərdi. Sonda Əbu Dərda Abdulla bin Rəvahə ilə birlikdə, Peyğəmbərin (s)- in hüzuruna gəlib və müsəlman oldu.[3] Əlbəttə, Peyğəmbər (s)- in Mədinədəki ilk aylarında Əbu Dərda müsəlman olmadı, əksinə neçə ay keçəndən sonra, O, Peyğəmbər (s)- in yanına gəlib və müsəlman oldu. Onun gec müsəlman olması elə olub ki, hətta tarixçilərin bəzisi, onun hüzurunu xəndək döyüşündə və ondan sonrada qeyd ediblər. Onlar deyiblər: Xəndəkdən qabaqkı müharibələrdə o hələ müsəlman olmamışdı.[4]

Peyğəmbər (s) döyüşlərin birində Əbu Dərdaya baxıb və vuyurdu: "Bu Ovəymər necə yüngül qalxan gözəl süvaridir".[5]

Əhli- sünnə bu nəqldən əlavə, onun tərifində Peyğəmbərdən (s) digər rəvayətlər də nəql ediblər. O cümlədən, Peyğəmbərə nisbət verirlər ki, o həzrət Əbu Dərdanı ümmətin həkimi bilibdir.[6]

Həmçinin nəql olubdur ki, Peyğəmbər (s) bu Dərda və Salman Farsi arasında qardaşlıq əhdi icra etdi və bu iki nəfər, bir- birinin dini qardaşı sayılırdılar.[7] Onunla Salman arasındakı əlaqə, sonralar da davam etdi. Belə ki, Əbu Dərda Şama səfər etdikdən donra, İraqda olan Salmanla məktublaşıb və onun üçün yazdı: Allah burada mənə mal və övlad bağışlayıb və mən müqəddəs yerdə yaşayıram. Salman da cavabında yazdı: Mənim üçün yazıbsan ki, mal və övlad sahibiyəm. Bil ki, xoşbəxtlik mal və övladın çoxluğu ilə deyil.[8]

Əbu Dərda ikinci xəlifənin zamanına qədər Mədinədə idi ki, xəlifənin əmri ilə Mədinədən xaric olub və Şama getdi. İkinci xəlifə, Şamda namaz və məhkəmə işinin rəhbərliyini Əbu Dərdaya tapşırdı. [9]

Əbu Dərda məhkəmə işinə təyin olunan zaman, camaat ona şad ol deyirdilər. O dedi: Məhkəmə işi üçün mənə şad ol deyirsiz, halbu ki, mən elə bir uçurum başında dayanmışam ki, onun dərinliyi burdan Ədən Əbin[10] şəhərinə qədərdən daha çoxdur. Əgər camaat onun bəyənilmədiyinə görə, məhkəmədə hansı çətinliklərin olduğunu bilsələr, onu əl- əl ötürərlər (özlərindən uzaqlaşdırarlar). Əgər azan deməkdə ona meylə görə hansı savabın olduğunu bilsələr, onu bir- birinin əlindən oğurlayarlar.[11]

İmam Əli (ə)- ın Müaviyədən üstün olmasına inan Əbu Dərda, Əbu Hüreyrə ilə birlikdə Müaviyənin yanına gedib və onu Əli (ə)- a itaət etməyə dəvət etdilər. Amma Müaviyə Osmanın ölümünü bəhanə edib və Osmanın qatillərini Əli (ə)- dan istəyən zaman, Osmanın qatillərini o həzrətdən istəmək üçün, Əbu Dərda və Əbu Hüreyrəni Əli (ə)- ın yanına göndərdi ki, bu işlə bu müharibə sona çatsın. İ iki nəfər də, bu işi gördülər. Onlar Əli (ə)- ın yanına gəldilər. Malik Əştər onlarla qarşılaşdı və onları çox danladı və onlar Əli (ə)- ı görməkdən üz döndərdilər. İkinci gün bu istəyi İmam Əli (ə)- a dedikdə, on min nəfərlə qarşılaşdılar ki, özlərini Osmanın qatillərindən sayırdılar. Ona görə, naümid olub, öz şəhərinə qayıtdılar və Əbdür- rəhman bin Osman onları danladı.[12] Əlbəttə, bu əhvalat, Əbu Dərdanın ölümünü Siffeyndən sonra bildiyimiz nəzərə əsasəndir.

Amma əgər digər tarixçilərin nəzərinə əsasən, onun ölümünü Əmirəl- möminin (ə) hökumətindən qabaq bilsək, daha bu əhvalatı qəbul etmək olmaz.

Hər halda, haqq hökumət barəsində onun mövqeyi haqqında deyə bilərik ki, onu İmam Əli (ə)- ın bəzi insanlar barəsində buyurduğu şəxslərdən bilmək olar: "Nə haqqa kömək etdilər, nə də batili zəlil etdilər."[13]

Əbu Dərda Əhli- sünnə arasında, Peyğəmbərin böyük səhabəlrindən biri kimi tanınıb və onun böyük mövqeyi olmasına inanırlar. Ona görə, ondan rəvayətlər də nəql ediblər.

Həmçinin şiənin hədis mənbələrində Əbu Dərdadan məhdud rəvayətlər nəql olubdur. Nümunə olaraq, Şeyx Tusi "xilaf" kitabında ondan fətva və rəvayətlər nəql edibdir.[14]

Əbu Dərdanın ölümü barəsində fikirlər müxtəlifdir. Tarixçilərin bəzisi, Siffeyndən sonra biliblər.[15] Bəzisi isə deyiblər ki, Əbu Dərda Osmanın ölümündən iki il qabaq ölübdür.[16]



[1] - Ovəymər bin Malik bin Zeyd bin Qeys bin Üməyyə bin Amir bin Əddi bin Kəb əl- Xəzrəc bin Əl- Haris bin əl- Xəzrəc.

[2] - Əl- Kaşimil- Bəsri, Məhəmməd bin Səd bin Muni, Ət- təqabut- kubra, cild 7, səh 274, Əbdül- qadir Əta. Məhəmməd Darul- kutubul- elmiyyə, Beyrut, 1410/1990,Hüseyni Təfruşi, seyid Mustafa, Nəqdur- rical, Müəssisə alil- beyt (ə), Qum, çap birinci, 1418 hicri qəməri.

Əlbəttə onun nəsəbi barəsində digər fikirlər də var: Bəziləri onun atasının adını Amir deyirlər. Bəziləri isə Amiri onun öz adı olduğunu və Övəymər və Amiri onunüçün istifadə ediblər. O cümlədən bu kitab: İbn Əsir, Əbul- Həsən Əli bin Məhəmməd, Əsədul- ğabə fi mərifətus- səhabə, cild 4, səh 18, Beyrut, Darul- fikr, 1409 hicri qəməri.

[3] - Ət- təbəqatul- kubra, cild 7, səh 274- 275.

[4] - Əbu Ömər Yusuf bin Abdulla bin Məhəmməd bin Əbdulbirr, Əl- istiab fi mərifətil- əshab, cild 3, səh 1228, Darul- cil. Beyrut, 1412- 1992.

[5] - Ət- təbəqatul- kubra, cild 7, səh 274.

[6] - Əsədul- ğabə, cild 5, səh 97.

[7] - Həmin, cild 2, səh 268.

[8] - Həmin, cild 2, səh 268.

[9] - Bilazəri, Əhməd bin Yəhya, Futuhul- buldan, səh 204, Tərcümə edən: Təvəkkül, Məhəmməd, Tehran, Gümüş nəşriyyatı, 1337 hicri şəmsi Baxın: Ət- təbəqatul- Kubra, cild 7, səh 275.

[10] - Yəmən ölkəsinin məşhur şəhərlərindəndir

[11] - Ət- təbəqatul- kubra, cild 7, səh 275

[12] - İbn Qətibə əd- dinəvəri, Əbu Muhəmməd Abdulla bin Müslim, Əl- imamətu vəs- siyasətul- məruf bitarixul- xuləfa, cild 1, səh 128, Araşdırma: Şiri, Əli, Beyrut, Darul- əzva, 1410 hicri qəməri.

[13] - «لَمْ ینْصُرَا الْحَقَّ وَ لَمْ یخْذُلَا الْبَاطِلَ» İmam Əli (ə) Nəhcül- bəlağə, Müəllif Seyid Rəzi, Düzəlişçi; Ətaridi, Əzizulla, səh 461, Nəhcül- bəlağə mərkəzi, Rica, çap birinci, 1372, hicri şəmsi.

[14] - Şeyx Tusi, Əl- xilaf, cild 1, səh 376, səh 380, cild 2, səh 168 və... Müdərrislər cəmiyyəti nəşri, Qum, çap birinci, 1407 hicri qəməri.

[15] - İbn Həcər Əsqəlani, Əhməd bin Əli, Əl- isabətu fi təmyizis- səhabə, cild 4, səh 622, Beyrut, Darul- kutubul- elmiyyə, 1415 hicri qəməri.

[16] - Əsədul- ğabə, cild 4, səh 20.

Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Nəsnasın keyfiyyəti və varlığı necədir?
    6148 Hədis elmləri 2015/05/04
    Nəsnas müxtəlif formalarda təsvir olunub. Bəzi rəvayətlərə əsasən həzrəti Adəmin (ə) yaradılışından öncə olublar. Əlbəttə digər rəvayətlərə əsasən insanlardan bir dəstəsi mənəvi saflıqdan uzaq olmağa, heyvani hisslərinin güclü olmasına və bir çox günahları törətdiklərinə görə nəsnasın nümunələrindən hesab ediliblər. ...
  • Qurani- Kərimin hansı surəsində peyğəmbərin gecə namazı qılmasına hökm edilmişdir?
    7943 Təfsir 2011/10/31
    Peyğəmbərə gecə namazının əmr edilməsi Quranın bir neçə yerində bəyan edilmişdir. O cümlədən Allah Quranın Muzəmmil surəsində peyğəmbərə buyurur: “Gecəni qısa bir hissədən savayı ayaqa qalx.[1] Baxmayaraq ki, bu surədə müraciət olunan peyğəmbərdir (s), amma surənin davamından anlaşılır ki, möminlər də peyğəmbərin (s) bu proqramında birlikdə olmuşlar. İndi ...
  • Ata və ananın əmr və qadağalarının bir- birinin qarşısında olduğu zaman, övladın vəzifəsi nədir?
    13996 Əməli əxlaq 2011/04/13
    Quranda tövhid və şirki qadağan edəndən sonra əmr olunan ilahi vaciblərin ən böyüyü, valideynlərə hötmət və onları əzizləməkdir. Onların hər birinin bir- birinə zid əmr və qadağaları olan və övladın onların hər ikisinin istəkləri yerinə yetirə bilmədiyi yerlərin hökmü barəsində, deməliyik ki,bu barədə bizim iki cür rəvayətlərimiz var. rəvayətlərin bəzisində ...
  • Həqiqi mənəviyyata meyillilik nə deməkdir?
    8892 Əməli əxlaq 2010/10/03
    Çox vaxt mənəviyyat və imana meyilli şəxslərin məsləki duyğulu və həssasdır. Yəni ata- ana, mühitə tabe olma bəzi hadisələri məsələn Allah övliyalarının kəramətlərini görmək və camaat namazı, həcc, əzadarlıq və bayramları müşahidə etməklə onların hissiyyatlarının cuşa gəlməsinin təsiri altına düşməklə, mənəvuyyata meyl edib və dinə və onun əməllərinə əməl etməyə ...
  • Bu ayə hansı mənadadır: “(Allah) dilədiyini zəlalətə salar, dilədiyini isə doğru yola yönəldər.”?
    8403 Qədim kəlam 2011/08/23
       Kəlamelmindəisbatolunubki, insanözişlərindəixtiyarsahibidirvəQurandanöyrəndiklərimizdə
  • Şəhidi Əvvəlin həyatını qısa şəkildə bəyan edin.
    7788 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Şəhidi Əvvəl (birinci şəhid) adı ilə tanınan Məhəmməd ibni Məkki Amili Cəzini (rəhmətullahi əleyh) 734-cü hicri qəməri ilində Livanın Cəbəl-Amil məntəqəsində yerləşən Cəzin adlı yerdə dünyaya gəlmişdir. Atası dövrünün alimlərindən biri idi. Şəhidi Əvvəl dərslərindən bir hissəsini öz vətənində öyrənmiş və əlavə elm öyrənmək üçün sair islam ...
  • " السلام علیک یا حجة الله لا تخفی" "Əssəlamu ələykə ya höccətəllahi la təxfa" cümləsindən məqsəd nədir?
    6758 Qədim kəlam 2012/02/07
    "Əssəlamu ələykə ya höccətəllahi la təxfa",«السلام علیک یا حجة الله لا تخفی» İmam Zamanın (ə.c.) ziyarətlərindən birinin bir fəqərəsidir ki, dua və hədis kitablarında gəlibdir.[1] Onun mənası barədə iki ehtimal vermək olar:
  • Digərlərinə nahaq təkfir (küfrdə təqsirləndirmə) və lənətin təsiri və şərii hökmü nədir?
    5650 Əməli əxlaq 2012/02/15
    Bizim dini təlimlərdə, digərlərinə nahaq təkfir nisbəti və lənətləməkdən çəkindirməkdən əlavə, İslam dini heç kəsə belə bir icazəni verməyibdir. Din rəhbərlərimizdən də rəvayətlərimiz var ki, deyir: Əgər bir şəxs, lənətə layiq olmayan şəxsi lənətləsə, bu lənət, lənət edən insanın özünə qayıdır. ...
  • Heyz quslunun fəlsəfəsi nədir?
    9214 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2012/04/17
    İslamın bütün hökm və qanunları, camaatın maddi və mənəvi məsləhət və mənfəətlərini qorumaq üçün, və heç bir başqa hədəfin burada rolu yoxdur. Allah bu hökmlərlə, həm mənəvi paklıq həm də cismi paklğın camaat üçün yaranmasını istəyir. Əslində quslun, o cümlədən heyz quslunun hikməti, zahiri və ...
  • Kilsədə namaz qılıb, Allaha ibadət etmək olarmı?
    10319 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/05/19
    Kilsəyə daxil olmağın eybi yoxdur. Əks halda əgər bir müsəlman şəxsin oraya daxil olması kilsəyə meylin artmasına səbəb olarsa yaxud müsəlman oraya getməklə onun etiqadı sarsılarsa və yoldan kənara çıxmaqa səbəb olarsa, ağıl və şəriət hökm verir ki, müsəlman məscidə meylin azalmasına səbəb olacaq hərəkətlər etməsin. Həmçinin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164005 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    160168 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118966 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    112220 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    106940 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92856 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54353 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    50583 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45245 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44727 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...