Nəhcül- bəlağədə Əmirəl- möminin (ə)- a nisbət verilən söz, qadının ərinin yeni evliliyinə narazılığına aid deyil. Əksinə buyurur:

«غیرة المرأة کفر و غیرة الرجل إیمان»[1]

Mənası budur ki, qeyrət çəkmək əgər qadın tərəfdən olsa, küfrün bir əlaməti və əgər kişi tərəfdən olsa, imanın bir əlamətidir.

Bəlkə də, ilk baxışda O Həzrətin bu kəlmələrdən məqsədinin nə olduğunu anlamaq olmaz. İnsan elə düşünə bilər ki, belə bir baxış, İslamın və din rəhbərlərinin qadınlara münasibətdə ayrı- seçkilik nəzəriyəsinin göstəricisidir. Amma bir az diqqət etdikdə, belə bir təsəvvür aradan gedəcək.

Ərəb dillərin sözlərini araşdırmaqla bu məsələyə yetişəcəyik ki, onlar qeyrət kəlməsini, bir mövzuya həddən artıq əksül- əməl və həssaslıq olan yerlərdə işlədirlər.

Daha kiçik mühitdə və ailə mühitində "qeyrət" kəlməsini ər və arvadın hər birinin qarşı tərəfin müxalif cinsi ilə əlaqələri qarşısında etdikləri həssaslıq və əksül- əməl mənasında bilmək olar. İndi görək, kişi və qadının hər birinin etdiyi hər qeyrətli əksül- əməli, İslam qəbul edəcək ya yox?

Bu haqda, qeyrətin müxtəlif mənalarını İslam əsaslarına əsasən araşdıracağıq:

1. Kişilərin həyat yoldaşlarının qeyri- qanuni əlaqələri barəsindəki qeyrəti:

Allah, kişiləri ailənin müdiri qərar verib. Ailənin idarəsinin mali vəzifəsi kişinin öhdəsində olduğu üçün, ailənin müdiriyyəti də onun öhdəsində olmalıdır.[2] İmanlı kişi, mali idarəçilikdən əlavə, ailənin mədəni idarəçiliyinə də biganə qalmamalı və özünü və idarə etdiyi insanları bacardığı qədər səhv yoldan saxlamağa çalışmalıdır.[3]

Məlumdur ki, imanlı qadınlar da öz şərii vəzifələrini bilir və İslamın qanunlarına zidd olan rəftarlardan çəkinirlər. Amma əgər bir ailənin müdiri gizli və aşkar şeytanların vəsvəsəsinin, onun həyat yoldaşı və övladlarını səhv yola çəkmələrinə çalışmalarını anlasa, amma bununla belə heç bir əksül- əməl göstərməsə, İslam nəzərində bəyənilməyən bir varlıq sayılır və pislənir.[4] Təbiidir ki, kişinin bəyənilməyən belə rəftarlara əksül- əməl göstərməsi, onun imanının əlaməti olub, təriflənməli və deyilməlidir ki: "Qeyrətur- rəcul imanun".

2. Kişilərin həyat yoldaşlarının qanuni əlaqələri barəsindəki qeyrəti:

Kişilər həyat yoldaşları və övladlarının hər bir rəftarına qarşı pis fikirdə olub və hətta onların şəriətin əksinə olan bir iş görmədiklərinə qədər onlara nəzarət etməli və başqa sözlə qeyrət çəkən olmalıdırlarmı?

Din rəhbərlərinin təlimlərinə əsasən, kişilər halal və icazəli işlərdə qeyrət çəkməməlidirlər. Kişilərin belə bir qeyrəti pislənib və yaxşı sonluğu olmayacaq.

İmam Əli (ə) övladı İmam Həsən Müctəba (ə)- a etdiyi vəsiyyətində belə buyurur: Çox ehtiyatlı ol!

Qeyrət çəkməyə lazım olmayan yerlərdə, bu işi görmə! Belə işlər sağlam insanların xəstələnməsinə və pak insanların günaha düşməsinə səbəb olacaq.[5]

İmam Əli (ə) bu sözlərdə, psixologiyanın mühüm hissələrinə toxunub və qeyrət çəkmə bəhanəsi ilə öz həyat yoldaşının bütün ictimai fəaliyyətdən saxlayan bəzi kişilərin həssas olmalarını, tənqid etmişdir.

3. Qadınların ərlərinin qeyri- qanuni əlaqələri barəsindəki qeyrətləri:

Sualda işarə olunan rəvayət kimi bəzi rəvayətlərə istinad etməklə belə nəticə çıxarmalıyıq ki, qeyrət çəkmək kişilərə məxsusdur, qadın ərinin şəriətə uyğun olmayan rəftarlarına heç bir əksül- əməl göstərməməli və yalnız onu Allaha tapşırmalıdır?

Bizim cavabımız budur ki, İslam təlimlərinə əsasən, qadınların da cəmiyyətdə məsuliyyətləri olub və bacardıqları qədər əyriliyin və pisliyin qarşısını almalıdırlar.[6]

Buna əsasən,əgər müsəlman bir qadın öz ərini qeyri- şərii əlaqələrdən saxlasa, öz dini vəzifəsinə əməl edibdir. Amma əgər bu məsələyə laqeyd yanaşsa, o da günah edib və Allahın qarşısında cavab verəcək.

4. Qadınların ərlərinin qanuni əlaqələri barəsindəki qeyrəti:

Təbii olaraq, qadınlar ərlərinin müxalif cinslə olan hər bir rəftarlarına həssas olub və digər bir qadının onların müştərək həyatlarına girməsini istəmirlər.

Digər bir tərəfdən, İslam hökmlərindən bir az məlumatlı olan hər bir şəxs, kişilər (əlbəttə müəyyən şərtlərlə) neçə arvad ala bilərlər. Bu məsələyə Qurani- kərimdə də işarə olubdur.[7] Baxmayaraq ki, statiska, kişilərlə qadınların nisbətən bərabər olmaları və İslamın evlənmək barəsindəki kişilərə göstəriş verməsi ilə, kişilərin 100%- dən azı yenidən evlənə bilərlər. Hər halda, biz fərz edirik ki, İslamın kişilərin neçə arvad almasının sübutlarını bilir və bu haqda sizin üçün heç bir qaranlıq şey qalmayıbdır.[8]

Deyilənlərə əsasən, qadınların ərlərinin şərii əlaqələri barəsindəki qeyrətini iki qismə bölmək olar:

1. Sevgidən qaynaqlanan qeyrət:

Yəni qadın ərinin digər bir qadınla daimi ya müvəqqəti evliliyə qərar verməsinin şəriətin əksinə olmadığını anlaya, amma yalnız öz ərini çox sevdiyinə və həmçinin müştərək həyatlarının gələcəyi barəsindəki narahatlığa görə, İslamın hökmünə heç bir etiraz etmədən, müxtəlif yollarla öz ərinin bu evliliydəki niyyətdən saxlamaq istəyir. Qadınların qeyrət çəkən rəftarlarının çoxunu bu formada yozmaq olar. Qadınların belə bir qeyrəti də, küfrdürmü?

İshaq bin Əmmardan olan bir rəvayət, bu suala cavab verir. O rəvayət edir ki, İmam Sadiq (ə)- a dedim: Bir qadın öz ərinə qarşı qeyrət çəkir və ona görə də ona əziyyət verir. İmam Sadiq (ə) (o qsdını bu işdə təqsirkar demədən) buyurdu: Belə qeyrətin səbəbi, o qadının ərinə olan eşq və məhəbbətidir.[9]

Diqqət edin ki, bu haqda məsum İmam qadınların həssaslıq və qeyrətini küfr buyurmur. Əksinə onu eşq və məhəbbətdən qaynaqlanan sayır ki, onun barəsində pis fikirlə rəftar edib və onun ərinə olan sevgisini, Allaha küfrlə bərabər sayaq.

1. 2- İslamın hökmünü qəbul etmədiyinə görə olan qeyrət:

Baxmayaraq ki, Quran buyurur ki, kişilər çox evliliyin icazəli olmasından sui- istifadə etməməli və həvəsbazlıq və neçə yaşayış təşkil etməklə ailə əsasını zəiflətməməlidirlər.[10] Amma əgər bir kişinin hər hansı bir səbəbdən təzədən evlənməyə ehtiyacı olsa və lazımi şərtləri riayət etməklə bu evliliyi icra etsə, fərqi yoxdur daimi lsun yoxsa müvəqqəti, onun birinci arvadı elə formada etiraz etməməlidir ki, onun rəftarından İlahi hökmə qarşı çıxmaq başa düşülsün. Çünki belə hərəkətlər, sonda küfrlə nəticələnir. İmanlı qadınlar heç vaxt küfr qorxusu gələn işlər görməzlər.[11]

Nəhcül- bəlağədə "Qeyrətul- mərətu kufr" deyən hədis də həmin mənadadır. Onda, qadınların belə yersiz qeyrəti, küfr və naşükürlük sayılır.

Qeyd etdiyimiz kimi, kişilərin də yersiz qeyrəti öz yerində pislənibdir. Buna əsasən və bu rəvayəti araşdırıb və onu digər ayə və rəvayətlərə tətbiq etməklə belə nəticə almaq olar ki, İmam Əli (ə) nə qadınların düzgün qeyrətini tənqid edib və nə də kişilərin düzgün olmayan qeyrətlərini təsdiqləyib.

Sonda qeyd etmək istəyirik ki, İslami mənbələrdə işarə olunan hər bir küfr, məşhur küfr mənasında olmayıb və nəcis olmağa səbəb olmur. Əksinə bu mənbələrdə bəzi naşükürlüyə də "küfr" deyilibdir.