Please Wait
6989
Şiələr İmamları (Peyğəmbər (s)- in canişinləri) məsum bilirlər. Ona görə də, onların sözləri də Peyğəmbərin sözü kimi zatən höccətdir və Peyğəmbərə (s) nisbət verməyə ehtiyacı yoxdur.
Məsum İmamlardan bizə yetişən hədislər iki dəstəyə bölünür:
Rəvayətlərin bir dəstəsi sənədli formada bəyan olubdur. Yəni sənədinin zəncirvari raviləri də qeyd olubdur. Belə ki, hər bir İmam atasından nəql edir ta rəvayətin sənədi Peyğəmbərlə sona çatır. Buna əsasən, bu rəvayətlər sənəd nəzərindən daha çox mötəbərtdirlər.
Amma rəvayətlərin digər bir dəstəsi sənədsiz bəyan olubdur. Bunlar da iki dəstədirlər. Peyğəmbərdən vasitə ilə nəql etsələr də, sənədini qeyd etməyiblər. Ona görə də, bu növ hədislər də, sənədinin zəncirvari raviləri bəyan olunmayıb və zahirdə mursəl olsalar da, amma nəzərə almalıyıq ki, məsumlar əmin və sadiq insanlardan sayılırlar və əgər bir hədisi Peyğəmbər buyurmamış olsa, onları İlahi hökm kimi bəyan etməz və Peyğəmbərə nisbət verməzlər.
Nümunə olaraq bu hədisə diqqət edin:
«عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)»
Əliyyibni Muhəmməd ən Səhl bin Ziyad əmin- Nöfəli ənis Səkkuni ən Əbi Əbdillah (ə) qalə, qalə Rəsulullah (s).
Şiənin mənbələrində minlərcə və siənin kutubu- ərbəsində (Kafi, mən la yəhzuruhul- fəqih, Təhzib və İstibsar) yüzlərcə hədis bu başlıqla nəql olubdur. Yaxud camiə, Mushəfi Fatimə, Cefr və... kitablardan nəql etsələr də, hər halda istinadlı və müsəlmanların hamısı üçün höccətdir.
Buna əsasən, qeyd olunan məsələlərə əsasən, məsum İmamlardan nəql olunan hədislərə istinadlı və lazımi mötəbərliyə malikdir və onda heç bir şəkk- şübhəyə yol yoxdur.
Bu mövzunun din daxili mövzulardan olduğunu nəzərə alaraq, ona görə də, yalnız şiənin nəzərindən bu suala cavab veririk.
Şiənin nəzərindən İmamlar (ə) məsumdurlar və Allah tərəfindən Peyğəmbər (s) vasitəsi ilə o həzrətin xəlifəsi olaraq camaata tanıtdırırlar. Buna əsasən, onlar Allahın yaratdıqlarına höccətdirlər və sözlərinin də, Peyğəmbərlərin sözü kimi zati höcciyyəsi var və sənədə və nisbət verməyə ehtiyacı yoxdur. Başqa sözlə, şiə bu əqidədədir ki, Peyğəmbər bir sözü buyurduğu zaman sənədə ehtiyacı olmadığı və heç kim o həzrətdən sənəd istəmir və onun sözünün höccət olmasında heç bir şəkkinin olmadığı kimi, məsumların sözlərinin də, sənədə ehtiyacı yoxdur və onların sözünün höccət olmasında heç bir şəkk yoxdur.
Qeyd etməliyik ki, məsum İmamlardan bizə çatan hədislər iki dəstəyə bölünür:
- Rəvayətlərin bir dəstəsi istinadlı formada bəyan olubdur. Yəni sənədlərin zəncirəsi (ravilər zəncirəsi) də qeyd olubdur. Belə ki, hər bir İmam öz atasından Peyğəmbərdə sona çatmaqla rəvayətin sənədini nəql edir.
Buna əsasən, bu hədislərdə sənədləri bəyan olub və sənəd cəhətdən heç bir iradın tapılmamasından əlavə, hətta sənəd cəhətdən daha çox etibarlı sayılır.
Bu dəstədən olan rəvayətlər də iki formadadır:
a). Biri budur ki, ata- babalarının adlarını bir- birinin ardınca bəyan edirlər. Məsələn:
«... قال أبو الحسن الرضا (ع) سمعت أبي موسى بن جعفر يقول سمعت أبي جعفر بن محمد يقول سمعت أبي محمد بن علي يقول سمعت أبي علي بن الحسين يقول سمعت أبي الحسين بن علي يقول سمعت أبي أمير المؤمنين علي بن أبي طالب (ع) يقول سمعت رسول الله ص يقول سمعت جبرئيل يقول سمعت الله عز و جل يقول لا إله إلا الله حصني فمن دخل حصني أمن من عذابي فلما مرت الراحلة نادانا بشروطها و أنا من شروطه» [1]
(Zəməxşəri Rəbul- əbrar kitabında Yəhya bin Hüseyn Hüseynidən səhifətur- Rizanın sənədi barəsində nəql edir: Bu sənədlər dəlinin qulağına çatsa, ağıllı olar.[2])
b) O biri budur ki, ravi "ən abaihi" (atalarından) kəlməsini gətirməklə, onların adlarının məlum olduğuna görə, onu gətirmişdir. Şiənin rəvayət kitabının hamsında təxminən 6671 hədis İmamlar (ə)- dan sənədli formada "ən abaihi" (atalarından= ən Rəsulullah) kəlməsi ilə nəql olubdur ki, bunların 278 hədisi şiənin kutubi- ərbəəsində (dörd kitab) (60 hədis Kafidə, 46 hədis Mən la yəhzuruhul- fiqhdə, 128 hədis Təhzibdə və 34 hədis İstibsarda) gəlibdir. Nümunə olaraq sənədli və yəqini olan bir hədisi burada bəyan edirik:
«عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) ...»[3]
Məlumdur ki, əgər bir hədis bu növ sənədlə nəql olunsa, "Silsilətuz- zəhəb"[4] hədisi deyilibdir. Çünki, şiənin nəzərinə əsasən İmamların hamısı yer üzündə İlahi höccət olub və höccət cəhətdən onlarla Peyğəmbər arasında heç bir fərq olmasa da, amma şiədən qeyrilərinin nəzərindən, bunlar ən yaxşı insanar və ən çox inanılmış şəxslərdirlər.[5]
- Rəvayətlərin digər bir dəstəsi sənədsiz bəyan olubdur. Bu dəstə rəvayətlərdə iki qismdir:
a). Vasitə ilə Peyğəmbərlərdən nəql edirlər, amma sənədini qeyd etmirlər. Nümunə olaraq bu hədisə diqqət edin:
«عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)»[6]
Şiə mənbələrində minlərcə və kutubi- ərbədə (Kafi, Mən la yəhzuruhul- fəqih, Təhzib və stibsar) yüzlərcə hədis bu adla nəql olubdur.
Bu növ hədislərdə, sənəd zəncirləri qeyd olunmayıb və
zahirdə mürsəl olsalar da, amma bunu nəzərə almalıyıq ki, məsumlar hətta əhli- zünnənin nəzərində də, əminlərdən və düz danışanlardandılar, ona görə də, qəbul etməliyik ki, onlar Peyğəmbərin buyurmadığı hədisi, İlahi hökm kimi bəyan etmir və ya Peyğəmbərə nisbət vermirlər. İmam Sadiq (ə) buyurubdur: Mənim hədisim, atamın (İmam Baqir) hədisi, atamın (İmam Baqir) hədisi, babamın (İmam Zeynul- abidin) hədisi, babamın (İmam Zeynul- adibin) hədisi, (İmam) Hüseynin hədisi, Hüseynin hədisi, (İmam) Həsənin hədisi, Həsənin hədisi Əmirəl- möminin (ə)- ın hədisi, Əmirəl- mömininin hədisi, Allah Rəsulu (s)- in hədisi və Allah rəsulunun hədisi, Allah- Taalanın sözüdür.[7]
b). Camiə, Fatimə müshəfi, Cəfr və... kitablardan nəql etsələr də, onlar istinadlı və müsəlmanların hamısı üçün höccətdir.[8]
Buna əsasən, məsum İmamlardan nəql olunan hədislər, sənədli, etibarlı və onlarda heç bir şəkk yoxdur.
Qeyd etməliyik ki, bu məsələ keçmişdə də müzakirə mğvzusu olubdur. Məsum İmamlar (ə)- ın sözlərinin zati höccət olmasını qəbul etməyən bir dəstə bu məsələyə etiraz edirdilər. Bu cəhətdən bunun yollarından istifadə olunurdu.
Cabir bin Yezid deyir: İmam Baqir (ə)- a ərz etdim:
Mənə hədis deyəndə sənədini də mənə de. İmam (ə) buyurdu: Atam babamdan, o da Peyğəmbərdən (s), o da, Cəbrayıl (ə)- dan o da Allah- Taaladan mənim üçün hədis deyibdir. Sənin üçün ddiyim hər bir hədis, bu sənədlədir.[9]
Digər bir rəvayətdə gəlibdir: Məhəmməd bin Əli (İmam Baqir) Cəbirin Peyğəmbərlə birgə olması hörmətinə onun yanına gedirdi və onunla otururdu və Allah- Taaladan onlar üçün hədis deyirdi. Mədinə əhli dedilər: Biz bundan cəsarətlisini görməmişik. (çünki balaca yaşında Allah tərəfindən hədis deyir), elə ki, gördü belə deyirlər, Peyğəmbər (s)- dən hədis dedi. Mədinə əhli dedilər: Biz bundan daha yalançı birisini görməmişik. Görmədiyi şəxsdən bizə hədis deyir. Elə ki, gördü belə deyirlər, Cabir bin Abdullahdan onlara hədis dedi. Bu zaman onu təsdiqlədilər. Halbu ki, Cabir onun yanına gedib və ondan elm öyrənirdi.[10]
Nəticə:
Məsum İmamların sözünün zati höccətliyi var və onlar sözü Peyğəmbərin və Allahın sözüdür, istər zahirdə sənədli olsun ya olmasın.
[1] - Səduq, Əmaliye- Səduq, səh 235, İslami kitabxana nəşriyyatı, 1362, hicri şəmsi.
[2] - Biharul- ənvar, cild 1, səh 30.
[3] - Kuleyni, Kafi, cild 1, səh 33, hədis 7, Darul- kutubul- İslamiyyə, Tehran, 1365, hicri şəmsi.
[4] - Şəvabul- əmal, tərcümə Qəffari, səh 23, Silsilətuz- zəhəb, onun sənədinin ravilərinin hamısının məsumlar olduğuna görə, qüdsi hədisdən sayılır. Çünki onu deyən Allah- Taaladır.
[5] - Məsələn Seyid Məhəmməd Rəşid Rza, əhli- sünnənin təəssülü alimlərindən olsa da Əl- mənar təfsirində İmam Sadiq (ə)- dan rəvayət edən zaman deyir: " روى عن جدنا الامام جعفر الصادق رضى اللَّه عنه" (Babamız İmam Sadiq (ə)- dan nəql olub). (Məhəmməd Rəşid Rza, Təfsirul- quranil- həkim (Təfsirul- mənar), cild 9, səh 538, çap və nəşr nəşriyyatı Darul- mərifə, Beyrut, Livan, çap ikinci).
[6] - Kuleyni, Kafi, cild 3, səh 269, hədis 8.
[7] - Kuleyni, Əl- kafi, cild 1, səh 53.
[8] - Baxın: Kuleyni, Kafi, cild 1, səh 239, Tərcümə Mustəfəvi, vild 1, səh 345.
[9] - Mufid, Əmali, səh 42, çap Qumun Şeyx Mufid dərnəyi, 1413 hicri qəməri, Ustad vəlinin tərcüməsindən istifadə etməklə, Mətn, səh 54.
[10] - Kuleyni, Əl- kafi, cild 1, səh 469, Usuli- kafidən istifadə etməklə, tərcümə Mustəfəvi, cild 2, səh 374.
: هل الاحاديث و الروايات النبوية المنقولة عن طريق المعصومين (ع) تتوفر جميعها على سند متصل؟ 
: آیا اسناد احادیث معصومین به پیامبر متصل نیستند؟ 
: Apakah benar bahwa sanad hadis-hadis para maksum tidak bersambung kepada Rasulullah Saw? 
: Apakah sanad-sanad hadis para maksumin tidak bersambung dengan Nabi? 
: Acaba Masumların hadislerinin senetleri peygambere dayanmıyor mu? 
: کیا معصومین {ع} کی احادیث کی اسناد پیغمبر اکرم {ص} سے متصل نہیں ہیں؟
