Please Wait
15900
Kuran-ı Kerim, Yahudilerin tarihleri, ahlakları, inançları, vasıfları ve özellikleri konusunu geniş bir şekilde beyan etmiştir. Öyle ki diğer hiçbir semavi din bu kadar açıklanmamıştır. Bu yüzden Yahudilik meselesi, Kuran’daki birçok ayeti kendisine has kılmış ve her bir ayet İsrail oğullarının özellik, üslup, tarz, adet ve inançlarına ait özelliklerinden birini içermektedir. Bu konuda Allah şöyle buyuruyor: “ İsrailoğulları’na kitapta şunu kesin olarak bildirdik ki:” İki defa yeryüzünde fesat çıkaracaksınız ve aşırı bir üstünlük ve tasallut kuracaksınız[i]* Yahudiler, “Allah’ın eli bağlıdır” dediler. Kendi elleri bağlansın. Söyledikleri yüzünden lanete uğrasınlar. Hayır, O’nun iki eli de açıktır; dilediği gibi bağışta bulunur. Kuşkusuz, Rabbinden sana indirilen, onlardan birçoğunun azgınlık ve inkârını artıracaktır. Biz aralarına kıyamete kadar düşmanlık ve kin saldık. Ne zaman savaş için bir ateş körükledilerse, Allah onu söndürdü. Yeryüzünde sürekli bozgunculuk çıkarmaya çalışırlar. Allah, bozgunculuk çıkaranları sevmez.”[ii]
Burada bu inanç ve sıfatlara kısaca değinip açıklamasını geniş bir şekilde ayrıntılı cevapta sunacağız.
Kuran’ın, İsrail oğulları ve Yahudiler için getirdiği sıfatlar şunlardır: Kutsal kitap Tevrat’ın tahrifi, antlaşmayı bozma ve ilahi ayetlerin inkârı, Peygamberleri katletme, töhmet, nefsanî isteklere göre iman, kendilerine muhalefet edenlerin hakkaniyetini inkâr, Müslümanlara karşı haset, Müslümanların İslam’dan yüz çevirmeleri ve dönmeleri beklentisi, İslam Peygamberi’nin (s.a.a) nübüvvetini inkârda ısrar. Bunlara ilaveten nifak, gurur, katı kalplilik, tekebbür, Rububiyet makamına ihanet ve kendi Peygamberlerini alaya alma gibi sıfatlarda Yahudi kavminin özelliklerindendir.
Onların tahrif olmuş inanç ve itikatları da şunlardır: Üzeyir (a.s)’in, Allah’ın oğlu olduğu inancı, kendilerini Allah’ın çocukları bilmeleri, Allah’ın elinin açık olmadığı inancı ve çok kısa bir müddet haricinde azap görmeyeceklerine dair inançları.
İsrail oğulları kavmi ve Yahudiler, diğer ümmetler arasında sahip oldukları inat, çirkin tavırları, katı kalplilik, gurur ve tekebbür gibi sıfatlarla tarihte diğer halklardan ve ümmetlerden ayrılmışlardır. Kendilerine ait bu tür sıfat ve özellikler, Kuran’ın onların tarih, ahlak, sıfat ve inançlarının açıklanmasına özel bir önem vermesine sebep olmuştur. Bu vesileyle de onların özelliklerini geniş bir şekilde açıklama gereği duymuştur. Öyle ki, diğer hiçbir ilahi din bu tür ve bu şekilde Kuran’da vasıflandırılmamıştır. Bu yüzden Yahudi meselesine özgü Kuran’da birçok ayet vardır. Allah-u Teâlâ, her bir ayette İsrail oğullarının özellikleri, üslupları, gelenekleri ve inançlarına ait bir sıfat ve özelliğe değinmiştir. Allah şöyle buyuruyor: “İsrailoğulları’na kitapta şunu kesin olarak bildirdik ki:” İki defa yeryüzünde fesat çıkaracaksınız ve aşırı bir üstünlük ve tasallut kuracaksınız.”[1]
“Yahudiler, “Allah’ın eli bağlıdır” dediler. Kendi elleri bağlansın. Söyledikleri yüzünden lanete uğrasınlar. Hayır, O’nun iki eli de açıktır; dilediği gibi bağışta bulunur. Kuşkusuz, Rabbinden sana indirilen, onlardan birçoğunun azgınlık ve inkârını artıracaktır. Biz aralarına kıyamete kadar düşmanlık ve kin saldık. Ne zaman savaş için bir ateş körükledilerse, Allah onu söndürdü. Yeryüzünde sürekli bozgunculuk çıkarmaya çalışırlar. Allah, bozgunculuk çıkaranları sevmez.”[2]
Şu çok açıktır ki bu iki ayet, İsrailoğulları’nın ve Yahudilerin bütün sıfat ve özelliklerini beyan etmemiştir. Bu sebeple onların bazı sıfatlarını anlatan diğer ayetlere de işaret edeceğiz. Biz burada bu ayetleri iki bölümde ve iki konu başlığı altında inceleyeceğiz:
1-: Yahudilerin Kabul Görmeyen Gelenek ve Sıfatları
Kuran-ı Kerim, Yahudilerin çirkin ve kabul edilemez gelenek ve sıfatlarına şu şekilde değiniyor:
1. Kutsal kitabın (Tevrat’ın) tahrifi:
Allah, Kuran’da şu sıfata işaret ederek buyuruyor ki: “Yahudilerden bazıları, sözleri kendi yerinden çıkarıp saptırıyorlar. Dillerini eğip bükmek ve dine darbe vurmak için, “İşittik ve karşı geldik; dinle dinlemez olası” ve “Raina” derler. Eğer “İşittik ve itaat ettik, bizi dinle ve bize fırsat ver.” Deselerdi, onlar için daha iyi ve daha doğru olurdu. Ama Allah, küfürleri yüzünden onları, kendi rahmetinden uzaklaştırmıştır. Az bir topluluk dışında onlar iman etmezler.”[3]
Yahudi kavminin yaptığı işlerden biri de hakikatleri tahrif etmek ve ilahi emirleri değiştirmekti: “Yahudilerden bazıları, sözleri kendi yerinden çıkarıp saptırıyorlar.” Yani Yahudi kavmi, ilahi ayet ve sözleri tahrif ediyorlardı. Bu tahrif bazen sözlerde bazen de batında ve amelde idi. Ayetin devamındaki cümleler tahrifin sözlerde olduğunu şu şekilde beyan eder: “Derler ki: İşittik ve karşı geldik.” Yani “İşittik ve itaat ettik.” demeleri gerekirken “İşittik ve karşı geldik.” derler.
Kuranı Kerim, daha sonra bu gurubun bir başka düşmanca sözlerine yer vererek bu yolla toplumun cahil ve bilgisiz kesimine karşı egemenliğini koruduklarını ileri sürmüştür. Yahudi kavmi, gerçekleri saptırma ve zulümlerine gerekçe ve kendilerinin kurtuluş yolu olarak gördükleri kutsal kitabın beyanında ettikleri ihanetin yanı sıra muhalifleri ve düşmanlarıyla dalga geçme ve onları alaya alma silahına sarılmışlardır.[4]
Tarih boyunca Yahudilerden daha inatçı bir kavim görülmemiştir.[5] Kendi maksat ve isteklerine ters düşen her sözü hatta düşünüp akıl ettiklerinde Allah’tan geldiğini dahi bilseler saptırıyorlardı.
Onlar Tevrat’ı evvelden tahrif etmiş ve adalet ve rahmetin yerine haksızlık ve eğriliği seçmişlerdir.[6]
2. Ahdi Bozma, İlahi Ayetleri Yalanlama, Töhmet ve Peygamberleri Katletme
Allah-u Teâlâ, Kuranı Kerim’deki iki ayette; Ahdi bozma, ilahi ayetleri yalanlama, töhmet ve peygamberleri katletme gibi Yahudilerde bulunan sıfatlardan üçüne değinmektedir. “Ahitlerini çiğnemeleri, Allah’ın ayetlerini inkâr etmeleri, haksız yere Peygamberleri öldürmeleri ve –Kalplerimiz kılıflıdır.- demeleri yüzünden (onları rahmetimizden uzaklaştırdık.) Gerçekte inkâr etmelerine karşılık Allah kalplerini mühürledi. Artık az bir gurup dışında onlar iman etmezler.* (Bu cezalandırma) inkârlarından ve Meryem’e büyük bir iftirada bulunmalarındandır.[7]
Allah-u Teâlâ, üç defa inkarcılık vasfını Yahudiler hakkında tekrarlamıştır:
1-Yahudilerin ilahi ayetleri yalanlayıp inkâr etmeleri; 2- “Kalplerimiz kılıflıdır.” demeleri; 3- Onların kendilerinden başka kimsenin söylemediği bir münkeri Hz. Meryem’e (s.a) isnat edip iftirada bulunmaları.[8]
Allah Cumartesi günü avı onlara haram kıldığında onlardan kesin bir söz aldı. Ama onlar, ilahi emirlere bağlı kalmadılar ve ahitlerine bağlı kalmamakla birlikte bütün ahitlerini çiğneyip ayakları altına alarak isyan ve tuğyanlarına devam ettiler. Sonuçta ise Peygamberler (a.s) vasıtasıyla onlara açıklanan çok açık ilahi ayetleri inkâr ettiler. Tamamen haksız yere, Allah’ın âlemlere rahmet olarak gönderdiği Peygamberleri şehit ettiler. Yahudi kavmi, bütün hayra olan davetleri alaya aldılar ve davetçiler vasıtasıyla Allah’a dediler ki: “Kalplerimiz bağlıdır. Haktan olan hiçbir söz kalbe gidecek bir yol bulamaz.” Ama Allah, onların bu iddialarını reddediyor ve buyuruyor ki onların kalpleri diğer insanlar gibi hidayet için açıktır. Ama onlar kendi karanlık düşünceleriyle kalplerini ilahi hidayete karşı kapattılar. Allah da onların bu işinden dolayı kalplerini kör etti (karanlığa saldı.). Sonuçta da çok azı hariç iman etmezler. Çünkü onların kendileri, kalplerini iman ve marifet kapılarına ulaşmaları için açık bırakmazlar.[9]
3. Nefsanî İsteklere Göre İman Etme:
Yahudilerin ahlaki özelliklerinden biri de kendi meyil ve istekleri dışında olan şeylere iman etmemeleridir. Bu sebepledir ki peygamberlerin hak olan isteklerine –Allah tarafından onların hidayeti ve saadeti için olan davete- yüz çevirmişler, bazı peygamberlere karşı kibirlenmişler ve bazılarını da şehit etmişlerdir.[10]
Allah-u Teâlâ, bu konuda şöyle buyurmaktadır: “Gerçekten biz Musa’ya kitap verdik; ondan sonra da art arda peygamberler gönderdik. Ve Meryem oğlu İsa’ya apaçık deliller verdik, onu Ruh’ul-Kudüs ile destekledik. Ne zaman bir peygamber nefsinizin istemediği bir şey getirdiyse, siz büyüklük taslamadınız. Kimini yalanladınız, kimini ise öldürüyordunuz! “Kalplerimiz kılıf içindedir” dediler. Oysa Allah, inkârlarından dolayı onları lanetlemiştir; artık az inanırlar.* Hani “Birbirinizin kanını dökmeyeceksiniz ve birbirinizi yurdunuzdan çıkarmayacaksınız” diye sizden söz almıştık. Sonra siz de bunu kabul etmiştiniz ve buna siz de tanıksınız.”[11]
4. Hakkı İnkâr Etme:
Yahudilerin ve Hıristiyanların özelliklerinden birisi de her iki gurubun da hakla karşılaştıklarında onları inkâr etmeleridir. Ve bu çok çirkin ve kötü bir sıfattır.[12] Âlemlerin Rabbi şöyle buyuruyor: “Yahudiler, “Hıristiyanlar bir şey üzere değillerdir.” dediler. Hıristiyanlar da “Yahudiler bir şey üzere değillerdir.” dediler. Oysa onlar kitabı okuyorlar. Bir bilgisi olmayanlar da onların söylediğinin aynını söylemişlerdi. Allah, kıyamet günü onların arasında, anlaşmazlığa düştükleri hususlarda hükmedecektir.”[13]
Ayette geçen “Bir şey üzere değillerdir.” cümlesinden maksat, Yahudi ve Hıristiyan kavminin Allah katında bir makam ve menzileye sahip olmadığı veya dinlerinin Allah katında bir değeri olmadığıdır. Ayetin devamında da buyurduğu gibi: “Oysa onlar kitabı okuyorlar.” Yani Allah, onların hidayeti için yanlarında bulunan kitabı gönderdi; o öyle bir kitaptır ki onda mevcut olan marifet nurundan bu tür meselelerde faydalanabilirler. Ama ne yazık ki kendi ahkâmlarında taassup ve inada uymuşlardır. Allah-u Teâlâ, “Bir bilgisi olmayanlar da onların söylediğinin aynını söylemişlerdi.” cümlesi ile de bu gurubun söylemlerini cahil mutaassıp olanların sözlerine benzetmiştir.[14]
5. Müslümanlara Karşı Haset:
Allah-u Teâlâ, Kuranı Kerim’de Yahudilerin şu sıfatına değiniyor: “Kitap Ehli’nden ve Allah’a eş koşanlardan olan kâfirler, Rabbinizden size bir iyilik indirilmesini istemezler. Fakat Allah, rahmetini dilediğine tahsis eder. Allah büyük lütuf sahibidir.”[15]
Müşriklerin, Yahudilerin, Hıristiyan ve münafıkların, Kuran’ın İslam Peygamberi’ne (s.a.a) nüzulünden hoşlanmadıkları şaşılacak bir durum değildir. Onlar, Allah’ın Onu seçmesinden ve Onunla birlikte olanlara hidayet ve üstünlük bahşetmesinden memnun olmadılar ve bu durumu kabul etmediler. Aksine eğer kabul etselerdi asıl o zaman şaşılacak bir durum ortaya çıkardı.
El-Kâşif tefsirinde bu ayetin şerhinde İmam Ali’den (a.s) bir rivayet nakledilmiştir ki “Allah, rahmetini dilediğine tahsis eder.” cümlesinden maksat nübüvvettir.[16]
Haset, onların kalplerine o kadar işlemişti ki Allah, Peygamberi’ne (s.a.a) onlara şöyle demesini emretmiştir: “ De ki: Kin ve öfkenizle ölün.”[17]
Onlar (Yahudiler, Hıristiyanlar ve …), nübüvvet ve risaletin hayırlı ve güzel olduğunu biliyorlardı ve Allah’ın kendilerinden başkasına üstünlük verdiği, peygamberliğe seçtiği için az kalsın kin ve öfkelerinden ölecek duruma gelmişlerdi. Oysa “Allah, peygamberliğini kime vereceğini daha iyi bilir.”[18] Nübüvvet de diğer rahmetler gibidir ve Allah, istediği şekilde ve kime vereceğini irade etmişse ona verir insanların isteğine göre değil. “Allah büyük lütuf sahibidir.”[19] Eğer haset etmeseler ve amellerini halisane sadece Allah için yapsalar, ilahi lütuf çeşitli şekillerde onlara da nasip olabilir. Müşrik ve Yahudi birinin ilahi bir lütufla gerçek bir Müslüman olması hatta birçok mümini geride bırakması mümkündür. Çünkü bu fırsat herkes için hazırlanmıştır ve Allah’ın geniş rahmeti bütün insanları kuşatmıştır.[20]
6. Müslümanların İslam’a Yüz Çevirmeleri ve Dönmeleri Beklentisi:
Kuran’ı Kerim, bu konuda şöyle buyuruyor: “ Kitap Ehli’nden birçoğu, kendilerine hak apaçık belli olduktan sonra, içindekileri çekemezlikten ötürü, sizi inandıktan sonra küfre döndürmeyi istemekteler. Allah emrini getirinceye kadar onları affedip vazgeçin. Gerçekten Allah’ın her şeye gücü yeter.”[21] Tüm insanlar kendi dinlerinde kalmayı arzularlar. Filozoflardan biri bu konuda şöyle diyor: “ Benim için en mübarek gün, insanların benim gibi düşündüğünü gördüğüm gündür.” Ama Yahudi kavmi, Müslümanlar arasında fitne çıkarmak ve böylece cahiliyet dönemine tekrar dönmeleri için var gücüyle çaba göstermektedir. Onlar bu işlerinde hasetten başka bir duyguya sahip değillerdir. Onlar da diğerleri gibi Müslüman olabileceklerini biliyorlar ama gayri meşru yollardan elde ettikleri kazançlarının ortadan kalkması ve pazarı elden verecekleri korkusundan dolayı asla bu işi yapmadılar.
Yahudi cemaati, Uhut savaşından sonra oluşan fırsattan faydalanarak hile ve sahtekârlık yollarına başvurdular. Rivayetlerde Yahudilerin, Uhut savaşından sonra Müslüman gençleri evlerine davet ettikleri, onları şarap ve kendi kızlarıyla kandırdıkları (bugün de bu yolu izlemekteler) ve Kuran ve İslam Peygamberi’nin (s.a.a) nübüvveti hakkında zihinlerde şüphe icat ettikleri yer almaktadır. İslam Peygamberi (s.a.a), onların bu hilelerinden haberdar olduktan sonra Müslümanları anlamsız ve boş meclislere katılmaktan men etti. Ayrıca zina, şarap içme, kumar ve domuz eti yeme hususlarındaki sert ilahi cezaları açıkladı. Müslümanlar böyle bir uğursuzluğu fark ettikten sonra bir daha o meclislere katılmadılar.
Allah’ın “kendilerine hak apaçık belli olduktan sonra”dan maksadı belki de Yahudilerin İslam dininin hak olduğunu, şirkin ve inkarcılığın batıl olduğunu bilmelerine rağmen, Müslümanları küfür ve tahrife davet etmeleri olabilir. Elbette bu Yahudilere has bir durum da değildir. İnsanların çoğu da, hakkın kendi nefsanî isteklerine ters olduğundan bu durumdadırlar. Çünkü insan, din ve aklın yerine kendi hislerinin ve deruni Atifelerinin takipçisidirler.[22] İmam Ali (a.s) buyuruyor ki: “Akıl çoğu zaman açgözlülük ve ihtiras kılıcı karşısında yenik düşmektedir".[23]
7. İslam Peygamberi’nin (s.a.a) Nübüvvetini İnkârda Israr:
Yahudilerin sıfatlarından bir diğeri de Müslümanlarla düşmanlıkları yüzünden, taşıdığı sıfat ve özelliklerle kendi kutsal kitaplarında müjdesinin verilmesine rağmen İslam Peygamberi’nin (s.a.a) nübüvvetini inkâr etmeleridir. Onlar bu inkârlarından asla vazgeçmemişlerdir: “Yanlarındaki Tevrat’ta ve İncil’de yazılı buldukları, … Ümmi elçi ve peygambere uyanlar…”[24]
8. Dinde Taviz:
Allah-u Teâlâ: şöyle buyuruyor: “ Kitaptan kendilerine bir pay verilenleri görmedin mi? Cibt ve Tağut’a inanıyor ve kâfirler için “Bunlar yol bakımından iman edenlerden daha çok hidayete yakındırlar.” diyorlar.*İşte onlar, Allah’ın lanet ettiği kimselerdir. Allah kime lanet ederse, artık onun için bir yardımcı bulamazsın.”[25]
Bu iki ayetten ilki, Yahudilerin çirkin sıfatlarından bir diğerini beyan etmektedir. O da, Yahudi kavminin hedeflerine ulaşmak için her kavim ve ulusu dinde taviz yoluna davet etmeleridir. Öyle ki müşriklerin putlarını yücelterek onların inançlarını sahip olduğu bütün hurafe ve kötülüklerle İslam dinine tercih ediyorlardı. Oysa Yahudiler kitap ehli idiler ve İslam’ın yüceliğini ve Peygamber’in (s.a.a) sıfatlarını kendi kitaplarında okumuşlardı. Bizimle onlar arasındaki ortak noktaların, müşriklerle olandan daha fazla olduğunu da biliyorlardı ama tüm bunları görmezden gelip İslam’a olan düşmanlıklarından ve bu dine darbe vurmak istemelerinden müşrikleri Müslümanlara tercih ediyorlardı.[26]
Bunlar, kısa bir şekilde değinilen Yahudilerin bazı belirgin özellik ve sıfatlarıdır. Elbette bu kavim, Kuran’ı Kerim’in beyan ettiği birçok sıfata sahiptir. Nifak, gurur, katı kalplilik, tekebbür, Rububiyet makamına ihanet, Hz. Süleyman’a sihirbaz muamelesi, kendi Peygamberlerini alaya alma… Yahudi kavminin diğer özelliklerindendir.
İkinci Bölüm: Yahudilerin Bazı Batıl İnançları:
Yahudilerin batıl ve yok olmaya mahkûm inançları hakkında Kuran’da birçok ayet mevcuttur. Biz burada onlardan bazılarına değineceğiz:
1- Üzeyr’in (a.s.) Allah’ın oğlu olduğu inancı
Allah, bu konuda şöyle buyuruyor: “ Yahudiler “Üzeyr Allah’ın oğludur.” dediler Hıristiyanlar da “Mesih Allah’ın oğludur.” dediler. Bu onların ağızlarıyla söylediği bir sözdür. Onlar, önceden kâfir olan kimselerin sözlerine benzetiyorlar. Allah onları yok etsin! Nasıl geri döndürülüyorlar?”[27]
2- Yahudi kavmi, kısa bir müddet haricinde azaba uğramayacaklarına inanıyorlardı:
“ (Yahudiler) “Sayılı birkaç gün dışında ateş bize dokunmayacaktır.” dediler. De ki: “Allah katından bir söz mü aldınız? Yoksa Allah hakkında bilmediğiniz bir şeyi mi söylüyorsunuz?”* Bunun sebebi, “Cehennem ateşi, birkaç sayılı günden fazla bize dokunmaz.” demeleridir. Uydurdukları şeyler, onları dinleri hususunda aldatmıştır.”[28]
3- Onlar, kendilerinin Allah’ın oğlu olduklarına inanıyorlardı:
“Yahudiler ve Hıristiyanlar “Biz Allah’ın çocukları ve dostlarıyız” dediler. De ki:”Öyleyse neden Allah günahlarınızdan dolayı sizi cezalandırıyor. Gerçek şu ki, siz de O’nun yaratıklarından olan insanlarsınız; dilediğini bağışlar ve dilediğine de azap eder. Göklerin, yerin ve aralarında olan her şeyin egemenliği Allah’a aittir ve dönüş O’na doğrudur.”[29]
4- Allah’ın elinin bağlı olduğu inancı:
“Yahudiler, “Allah’ın eli bağlıdır” dediler. Kendi elleri bağlansın. Söyledikleri yüzünden lanete uğrasınlar. Hayır, O’nun iki eli de açıktır; dilediği gibi bağışta bulunur. Kuşkusuz, Rabbinden sana indirilen, onlardan birçoğunun azgınlık ve inkârını artıracaktır. Biz aralarına kıyamete kadar düşmanlık ve kin saldık. Ne zaman savaş için bir ateş körükledilerse, Allah onu söndürdü. Yeryüzünde sürekli bozgunculuk çıkarmaya çalışırlar. Allah, bozgunculuk çıkaranları sevmez.”[30]
5- Yahudiler, Allah’ın fakir olduğuna inanırlar:
“Allah fakirdir; biz zenginiz.” diyenlerin sözünü, hiç şüphesiz Allah duymuştur. Onların dediklerini ve peygamberleri haksız yere öldürmelerini yazacağız ve onlara “Yakıcı azabı tadın!” diyeceğiz.”[31]
Bunlar, Yahudi kavminin Kuran’da yer alan sıfatları ve inançları hakkında kısa bilgilerdi. Daha çok bilgi için Kuran tefsirlerine ve Yahudiler hakkında yazılan kitaplara başvurabilirsiniz.
[1] İsra suresi, 4
[2] Maide suresi, 64
[3] Nisa suresi, 46
[4] Numune Tefsiri, 3.c, 404.s
[5] El-Kaşif Tefsiri, 2.c, 338.s
[6] El-Kaşif Tefsiri, 2.c, 338.s
[7] Nisa Suresi, 155-156
[8] El-Kaşif Tefsiri, 2.c, 485.s
[9] Min Vahyil-Kuran Tefsiri, 7.c, 533.S
[10] Mucezu'l-Edyan fil-Kuranil-Kerim, 53.s
[11] Bakara Suresi, 87-89
[12] Mucezu'l-Edyan fil-Kuranil-Kerim, 53.s
[13] Bakara Suresi, 113
[14] Numune Tefsiri, 1.c, 408.s
[15] Bakara Suresi, 105
[16] El-Kâşif Tefsiri, 1.c, 168.s
[17] Âli İmran Suresi, 119
[18] Enam Suresi, 124
[19] Bakara Suresi, 105
[20] Min Hudel-Kuran, 1.c, 230.s
[21] Bakara Suresi, 109
[22] El-Kaşif Tefsiri, 1.c, 174.s
[23] Gureru’l-Hikem, 298.s
[24] Araf Suresi, 157
[25] Nisa Suresi, 51-52
[26] Numune Tefsiri, 3.c, 416.s
[27] Tevbe Suresi, 30
[28] Bakara Suresi, 80; Ali İmran Suresi, 24
[29] Maide Suresi, 18
[30] Maide Suresi, 64
[31] Âli İmran Suresi, 181