Sualdan da aydın olur ki, Yezidin əmri ilə Kəbənin yandırılmasında heç bir şəkk-şübhə yoxdur. Buna görə də əvvəlcə bir neçə məsələni aydınlaşdırmaq lazımdır:

1. Yezidi tanımaq, onun islami dəyərlər əsasında olan təlim-tərbiyədən nə qədər uzaq olmasını bilmək;

2. Onun hakimiyyəti dövründə törətdiyi ağır cinayətlər və kədərli hadisələr;

3. Onun özü barəsində, eləcə də imam Hüseyn (əleyhis-salam) və onun köməkçilərinin intiqamını almaq üçün Allah tərəfindən göndərilən müəyyən şəxslərin onun ordusuna necə hakim kəsilməsi barəsində İslam alimlərinin sözləri.

Amma Yezid ibni Müaviyənin (lənətullah əleyhima) şəxsiyyətinə gəldikdə isə, o, nəinki dini, hətta fərdi şəxsiyyət nəzərindən də çox mənfur, alçaq təbiətli və həqir bir adam idi. Bu barədə Məsudinin “Murucuz-zəhəb” kitabındakı sözünü qeyd edirik: “Yezid ləhv-ləhib, əyyaşlıq, ğina (haram musiqi) alətləri ilə məşğul olur, itlə, meymunla oynayır, həmişə şərab içirdi... Məhz onun dövründə Məkkə və Mədinədə ğina (haram musiqi) aşkar şəkildə yayılmağa, ləhv-ləib (əyyaşlıq) alətlərindən istifadə olunmağa başladı. Camaat əksər hallarda şərab içməyə məşğul idilər.”[1]

Təbəri və başqa tarixçilər bu barədə yazırlar: “Aralarında Əbdullah ibni Hənzələ Ənsari (Ğəsisul-məlaikə) olmaqla Mədinə əhalisindən bir qrupu Yezidin yanına getdilər. Mədinəyə qayıtdıqları zaman camaatın arasında Yezidin və Ütbənin əyyaşlığa, günah işlərlə, fitnə-fəsadla məşğul olduğunu camaata aşkar etdilər... O cümlədən dedilər: “Biz dinsiz, daim şərab içən, tənbur çalan bir şəxsin yanından qayıdırıq. Biz ona beyəti geri götürürük!” Camaat da ondan bezarlıq etdilər. [2]

Təbərinin, həmçinin İbni Əsirin “Kamil” kitabındakı bəyanı belədir: Müaviyə camaatdan Yezid üçün beyət almaq istədikdə Ziyad ibni Əbihə bir məktub yazdı və onunla məşvərət etdi. Ziyad da Əbdullah ibni Kəbə xəbər göndərib dedi: “Möminlərin əmri Müaviyə (!) mənə bir məktub yazmışdır. Məncə, camaatdan Yezid üçün beyət almaq qərarına gəlmişdir. Amma camaatın bu işə nifrətlə yanaşacağından qorxur... Yezid çox tənbəl və halsız adamdır.”[3]

İbni Qüteybənin “Əl-imamətu vəs-siyasət” kitabında imam Hüseyn (əleyhis-salam)-dan nəql etdiyi sözü: Müaviyə camaatdan Yezidin vəliəhdliyinə dair beyət almaq istədikdə həzrət İmam Hüseyn (əleyhis-salam) buyurmuşdu: “Heç vaxt, heç vaxt, ey Müaviyə! Elə bil pərdə arxasında gizlənən, yaxud yerindən məlumatın olan bir şəxsdən danışırsan! ... Yezidin (yaramaz) əməli onun (alçaq) şəxsiyyətinə və səlahiyyətsizliyinə dəlalət edir. Yezidin barəsində onda olan şeyləri de: o, itlə, meymunla oynayır, göyərçin uçurtmaqla məşğuldur, təbil, qaval çalır, ləhv-ləiblə (əyyaşlıqla) məşğuldur. Görürsən ki, o bu kimi çirkin, yaramaz və xəbis işlərdə ustadır. Belə isə, bu sözlərdən uzaq ol!”[4]

Süyutinin “Tarixul-xüləfa” kitabında dediyi sözlər: “Mədinə əhalisinin Yezidi xilafətdən götürmələrinin səbəbi onun günaha çulğalaşması idi.”

Bu aşkar bəyanlar Yezidin dini və ictimai məsələlərdə laqeyd insan olmasına və dəyərsiz şəxsiyyətinə dəlalət edir.

Yezidin (lənətullah əleyh) hakimiyyəti dövründə baş verən faciəli hadisələr

Danılmaz tarixi faktlara əsasən, Yezidin qısa müddətli nəhs hakimiyyəti dövründə tarixin ən acınacaqlı faciələri, çirkin və mənfur işləri baş vermişdir. Onların birincisi imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın özü, səhabələri və Əhl-beytinin şəhid edilməsi idi. Bu hadisə barədə nəinki xüsusi insanlar, alimlər və tarix yazanlar, hətta avam camaat belə, azacıq şəkk-şübhə etmirlər.

İkinci hadisə – “Hirrə” hadisəsi

Bu da Yezid ibni Müaviyənin (lənətullahi əlehyima) dövründə baş verən məşhur hadisələrdən biridir. Bu hadisəni bütün tarixçilər qeyd etmiş və bu barədə yekdil fikirdədirlər: Bu hadisədə Yezidin göndərdiyi Şam ordusu mühacir və ənsardan bir çox səhabələri qətlə yetirdilər, Yezidin əmri ilə Mədinə əhalisinin can, mal-dövlət və namusunu üç gün ərzində əsgərlərə mübah (halal) etdilər.[5]

İbni Əsir “Kamil” kitabında yazır: “Hirrə” hadisəsi ilk dəfə, Mədinə əhalisi Yezidlə beyətini pozan vaxtdan başlandı... Yezid çoxlu nahaq qan axıtdığına görə müsrif – israfçı adlanan yaşlı və xəstə bir adama – Müslim ibni Əqəbə Mərriyə əmr etdi ki, Mədinəyə doğru hərəkət etsin. Müslim Yeziddən icazə aldı ki, Mədinə əhalisinin can, mal-dövlət və namuslarını üç gün müddətində öz əsgərlərinə mübah (halal) etsin, Mədinə əhalisinin sərvət, mal-heyvan, əmtəə, silah və s. əmlakını ordunun ixtiyarına keçirsin və üç gündən sonra camaatı azad etsin... Mədinə əhalisi onunla qarşılaşmada məğlub oldular... Müslim də üç gün ərzində şəhəri öz ordusuna mübah etdi. Bu üç gün ərzində əhalini qılıncdan keçirib mal-dövlətlərini zəbt etdilər. Bütün əhali və Peyğəmbərin səhabələri ah-fəğan edirdilər... O, camaatı Yezidlə bu əsasda beyətə dəvət edirdi ki, tam mənada onun qulu olsunlar, Yezid onların ailəsi, qanları, mal-dövlətləri barədə hər nə istəsə, etsin. Camaat da bu əsasda onunla beyət edirdilər. Hər kəs bu beyətdən imtina etsəydi, onu qətlə yetirirdilər. Bu hadisə ilə əlaqədar çoxlu günahsız insanlar qətlə yetirildi. “Hirrə” hadisəsi hicrətin 60-cı ilində zil-həccənin axırına üç gün qalmış baş vermişdi.[6]

Təbəri də öz “Tarix”ində həmin ibarələrin oxşarını nəql etmişdir.[7]

Biz burada “Hirrə” hadisəsinin təfərrüatını, bütün yönlərini və baş verən cinayətlərin hamısını qeyd etmək məqamında deyilik; sadəcə onların bəzi hissələrini açıqlayır və onun nə qədər ağır faciə olduğunu qeyd etməklə kifayətlənirik. Əvvəlcə nəql etdiyimiz mətləblərdən əlavə, İbni Qüteybə bunu da əlavə edir: “Hirrə” hadisəsində Peyğəmbər səhabələrindən 80 nəfər qətlə yetirildi, ondan sonra artıq “Bədr” səhabələrindən heç kəs sağ qalmamışdı. Qüreyş və ənsardan 700 nəfər, sair əhalidən isə – istər məvali, istər ərəb, istərsə də tabeindən on min nəfər qətlə yetirildi.[8]

Bunların hamısından artıq nifrət yaradan ifadə Yəqubinin sözləridir: “Hirrə hadisəsində Mədinənin yerli əhalisinə yürüş edildi... Peyğəmbərin şəhəri mübah edildi... Bakirə qızlardan ataları məlum olmayan uşaqlar dünyaya gəldi.”[9]

Üçüncü hadisə: Məkkeyi-Mükərrəməyə yürüş və Kəbə Evinin yandırılması

Sual məhz bu hadisə ilə əlaqədar verilmişdir. Bu da Yezidin şər və rüsvayçılıqla dolu olan həyatında baş verən sonuncu faciə idi. Tarixçilər aşkar şəkildə demişlər ki, Əmr ibni Səid Əştəq və Übeydullah ibni Ziyad Məkkəyə həmlə ilə əlaqədar Yezid ibni Müaviyənin qərarını qəbul etmədikdə Yezid Müslim ibni Əqəbəyə göstəriş verdi ki, Məkkəyə hücum etsin.[10]

İbni Əsir öz “Tarix”ində hadisəni belə şərh edir: “Müslim Mədinə əhalisini qətlə yetirdikdən, mal-dövlətlərini qarət edib qurtardıqdan sonra köməkçiləri ilə birlikdə İbni Zübeyri məğlub etmək üçün Məkkəyə doğru hərəkət etdi... Muşləl adlı bir məntəqəyə çatanda əcəl onu yaxaladı və cəhənnəmə vasil oldu. Onun ölümündən sonra Hüseyn ibni Nəmir ordunu hərəkət etdirib Məkkəyə çatdı... Məkkə əhalisi müqavimət göstərdi, məhərrəm ayının qalan günləri, bütünlükdə səfər ayı və rəbiul-əvvəldən üç gün bir-biri ilə müharibə etdilər. Nəhayət mancanaqla Allah Evinə hücum etdilər və onu yandırdılar. Bundan sonra Zübeyri mühasirəyə aldılar.”[11]

İbni Qüteybə özünün “Əl-imamətu vəs-siyasət” adlı kitabında yazır: “(Hüseyn) ibni Nəmir Məkkəyə çatandan sonra bir dəstə adamı göndərdi ki, Məkkənin aşağı məhəlləsi olan Məsfələni işğal etsinlər və mancanaqları orada qursunlar. Sonra orduya əmr etdi ki, hər gün mancanaqla od parçaları və böyük daşları Məscidul-Hərama doğru atsınlar.”[12]

Yəqubi də həmin sözləri öz tarixində demişdir.[13]

Qeyd olunanlardan aydın olur ki, Yezidin göstərişi ilə onun ordusunun əncam verdiyi işlər danılmaz tarixi hadisələrdir və onun barəsində heç bir şəkk-şübhəyə yer yoxdur.

Nə üçün Yezidin ordusuna ilahi əzab nazil olmadı?

Bu, sualınızın əsas və ümdə hissəsidir ki, onun cavabında deyilməlidir:

İlahi əzab və onun hansı şəkildə nazil olması Allah-taalanın iradəsinə bağlıdır. Bəzi hallarda Allah-taala əzabı birbaşa və qeybi əsgərlərin vasitəsi ilə nazil edir. Misal üçün, “Fil” surəsində işarə edildiyi kimi, Həbəşistandan gəlmiş Əbrəhənin qoşununa nazil olan əzabı qeyd etmək olar. Burada Allah-taala Öz qüdrətini zahir etmişdir: “Dəstə-dəstə əbabil quşlarını onların başına göndərdik, kiçik siccil daşlarını onların başına atırdılar.”[14]

Bu hadisəni diqqətlə tədqiq edən bir şəxs aydın şəkildə görər ki, orada Kəbənin əsli təhdid olunurdu və məhv olmaq təhlükəsi ilə qarşılaşmışdı. Əbrəhənin qüdrətli ordusu qarşısında bir kəsdə Kəbəni müdafiə etmək qüdrəti yox idi. Hətta Qüreyşin böyük şəxsiyyəti olan Əbdül-Müttəlib Əbrəhəyə demişdi: “Mən dəvələrimin sahibiyəm, bu evin də bir sahibi vardır ki, onu təhlükədən hifz edəcəkdir.” Əbrəhə dedi: “Heç kəs mənim yolumun üzərində maneçilik törədə bilməz!” O dedi: “Özün bilərsən, görək nə olur.”[15]

Bu hadisədə Allah-taalanın iradəsi Kəbənin əslinin qorunmasına təəllüq tapdı və nəticədə ilahi əzab təcavüzkarlara nazil oldu.[16]

Amma Yezidin ordusu tərəfindən Kəbə Evi yandırılan zaman Kəbənin əsli təhlükə ilə qarşılaşmamışdı. Amma onun binasına müəyyən qədər xəsarət dəymişdi.[17]

Bu hadisədə müsəlmanların ən müqəddəs və önəmli məkanlarından birinə – Allah-taalanın əmin-amanlıq hərəminə qarşı ehtiramsızlıq rəva görülmüşdür ki, heç bir qeyrətli dindar müsəlman üçün dözüləsi deyildir. Lakin əgər o zalımlar yenidən Kəbəyə hakim kəsilsəydilər və Məkkəni işğal etsəydilər, Kəbəni təmir edəcəkdilər.[18]

Deməli, bu hadisədə Kəbənin əsli təhdid olunmurdu. “Fil səhabələri”nə birbaşa və kütləvi əzab nazil olmuşdu. Amma bəzilərinin dediyi kimi, Yezidə “asimandan heç bir əzab nazil olmasa da”, tarixə diqqət yetirməklə başa düşürük ki, misal üçün, imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın qətlində iştirak edənlərin hamısı elə bu dünyada öz əməllərinin cəzasına çatdılar və onların əksəriyyəti Muxtarın vasitəsi ilə cəzalandırıldı. Təkcə Sənan ibni Ənəs Muxtarın əlindən canını qurtara bildi. O, imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın mübarək başını bədənindən ayırmışdı.[19]

Tarixdə deyilir ki, Sənan, Həccac ilə görüşdüyü zaman imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ı qətlə yetirməklə iftixar etdikdən sonra evinə qayıtdı və dili qurudu, ağlı başından çıxdı. Bundan sonra onun işi yalnız yemək və harda olduğundan asılı olmayaraq bövl etmək idi.[20] Görəsən ağıllı bir insan belə dünyəvi əzabdan da ağır bir əzab təsəvvür edə bilərmi?! Onun axirət əzabı da hamıdan şiddətlidir.

Amma Yəzid (lənətullah əleyh)-ə gəldikdə isə, o da elə bu dünyada ilahi əzaba düçar oldu. Bilazəri yazır: “Yezid məst olub meymununu ulağa mindirdi və özü də onun tərkinə mindi. Bu zaman ulaqdan yıxıldı və boynu sındı.”[21]

Tarixdə yazılır: Allah Evini uzun müddət mühasirədə saxladılar. Nəhayət, 64-cü hicri ilində Yezidin cəhənnəmə vasil olma xəbəri onlara çatdı. Onun cəhənnəmə vasil olması ilə süfyani sülaləsinin hakimiyyəti sona çatdı. Yeziddən sonra onun oğlu İkinci Müaviyədən başqa bu nəsildən heç kəs hakimiyyətdə olmadı. Güclü nəzəriyyə görə ona hiylə ilə zəhər verdilər və məhv oldu.[22]

Yalnız qırx gün hakimiyyətdə olan[23] İkinci Muaviyənin qətlə yetirilməsindən sonra əməvilərən arasında ixtilaf yarandı və hakimiyyətləri yavaş-yavaş süquta uğramağa başladı. Bəzi şairlər bu məsələyə işarə edərək demişlər: “Mən Əbi Leyladan[24] sonra elə bir fitnəni görürəm ki, onun qazanı artıq qaymağa başlamışdır.”[25]

Amma ordunun sərkərdələrinə gəldikdə isə:

Müsrif (israfçı) adı ilə məşhur olan Müslim ibni Əqəbə Məkkə yolu əsnasında cəhənnəmə vasil oldu. Hüseyn ibni Nəmir və Übeydullah ibni Ziyad da İbrahim ibni Malik Əjdərin əli ilə qətlə yetirildi.[26]

Unutmaq olmaz ki, bizim əlimizdə olan tarixdə belə yazılır: “Hakimiyyətə gələn soltanlar hakimlərin məqamına xələl yetirən hər bir həqiqəti məhv etmək qərarına gəlmişdirlər; onlar keçmiş xəlifələrin barəsində eyib yaradan məsələləri tarixdən silirdilər.”

Qeyd olunmalı sonuncu məsələ budur: Hər hansı bir hadisədə mövcud olan qeybi köməklər buna dəlalət edir ki, kəramət və möcüzə göstərən şəxs haqdır. Məkkədə Yezidin əleyhinə qiyam edən qüvvələrin rəhbəri Əbdullah ibni Zübeyr idi. O, din, haqq-həqiqət üçün yox, özünün şəxsi arzuları üçün çalışırdı. O həm də Əli (əleyhis-salam)-ın ən böyük düşmənlərindən biri idi, hətta həzrət Əli (əleyhis-salam)-ın özü buyurmuşdu: “Zübeyr, nəhs oğlu (Əbdullah) böyüyənə qədər bizdən (bizim tərəfdarımız) idi.”[27] İbni Zübeyr kimi yaramaz və mənfur adamların Kəbədə olduğu halda  möcüzəli işlərin baş verməsi həqiqətdə ona müqəddəslik və qanunilik vermək idi. Buna görə də Allah-taala istəmirdi ki, bu möcüzələr İbni Zübeyrin əli ilə baş versin. Amma eyni zamanda Allah-taalanın Özü Kəbə Evinə təcavüz edənləri cəzalandırmışdır.