Please Wait
12439
Məşhur zahidlərdən və tabeinlərin böyük şəxsiyyətlərindən olan Üveys ibni Amir Muradi Qərəninin (künyəsi Əbu Əmrdir) zahidliyi, təqvası və gözəl əxlaqı dillər əzbəri idi. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə ona iman gətirmiş, lakin o həzrəti ziyarət edə bilməmişdi. Anasının əmrinə itaət edərək Mədinəyə gəlmiş, amma Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-i görmədən qayıtmışdı. O əslən yəmənli olsa da, Ömərin xilafəti dövründə Kufədə məskunlaşmışdır. Əmirəl-möminin Əli (əleyhis-salam)-ın vəfadar səhabələrindən və yaxın köməkçilərindən idi. O həzrətin vilayətini canla-başla müdafiə etmək və onu tək qoymamaq əsasında onunla beyət etmişdi. Onun öz dişini sındırması ilə əlaqədar deyilən hadisənin düzlüyündə şübhə vardır, nadir tarixçilərdən başqa bir kəs ona işarə etməmişdir.
Sözü gedən məsələnin düz olub-olmamasını araşdırmazdan əvvəl Üveys Qərəninin həyat və şəxsiyyətini bir neçə hissədə bəyan edirik:
a) Künyəsi Əbu Əmr[1] olan Üveys ibni Amir Muradi Qərəni tabeinin böyük şəxsiyyətlərindən[2] və məşhur zahidlərdən idi.[3] Onun zahidliyi, təqvası və gözəl əxlaqı dillər əzbəri idi. O, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in sağlığında iman gətirmiş, amma o həzrəti ziyarət etməyə müvəffəq olmamışdı. Anasının fərmanı ilə Mədinəyə gəlmiş, amma Peyğəmbəri görmədən vətəninə qayıtmışdı.[4] O əslən yəmənli idi, amma Ömərin xilafəti dövründə Kufədə məskunlaşmışdı.[5]
O, Əli (əleyhis-salam)-ın vəfadar köməkçilərindən idi və o həzrətin vilayətini canla-başla müdafiə etmək və ona kömək məqamında heç vaxt müharibəyə arxa çevirməmək (fərarilik etməmək) əsasında beyət etmişdi.[6]
Nəql olunur ki, Əli (əleyhis-salam) onu ilk dəfə görəndə nurani sifətindən onu tanıdı və buyurdu: “Sən gərək Üveys olasan?!” Dedi: “Bəli, mən Üveysəm!” Buyurdu: “Qərəni qəbiləsindən olmalısan?!” Dedi: “Bəli, mən Üveys Qərəniyəm.”[7]
b) Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in nəzərində Üveysin malik olduğu mənəvi məqam barəsində bir neçə hədisi qeyd edirik:
1. Həzrət Peyğəmbər onunla görüşməyi arzu edir və buyururdu: “Qərən nahiyəsindən behişt küləkləri əsir. Sənin (görüşünə) müştağam, ey Üveys Qərəni! Hər kəs onu görsə, mənim salamımı ona çatdırsın.”[8]
2. Bir nəfər soruşdu: “Üveys Qərəni kimdir?” Həzrət Peyğəmbər buyurdu: “O, itkin (tanınmaz) bir şəxsdir ki, əgər sizdən qaib olsa, onu axtarmaq fikrində olmazsınız, sizin yanınızda olsa, onu bir şey hesab etməzsiniz. Amma bilin ki, onun şəfaəti ilə Rəbiə və Müzər kimi (çox əhalisi olan) qəbilənin əhalisinin sayı qədər adam behiştə daxil olacaqdır. O məni görməyəcək, lakin mənə iman gətirəcək. Axırda mənim layiqli canişinim və xəlifəmin (Əli ibni Əbi Talibin) önündə Siffeyndə şəhadətə çatacaqdır.”[9]
3. Başqa bir nəqlə əsasən Əli (əleyhis-salam) buyurur: “Allahın Rəsulu (səlləllahu əleyhi və alih) mənə buyurdu ki, sən mənim ümmətimdən olan Üveys Qərəni adlı bir kişi ilə görüşəcəksən; o, Allahın və Peyğəmbərinin dəstəsindəndir (hizbindəndir), onun ölümü Allah yolunda şəhadətdir və onun şəfaəti ilə Rəbiə və Müzər qəbiləsinin əhalisi qədər insan behiştə daxil olacaqdır.”[10]
v) Əli (əleyhis-salam)-ın yüksək məqamlı səhabələrindən biri olan Üveysin zöhd və təqvası dillər əzbəri idi. Fəzl ibni Şazan onu digər zahidlərdən üstün hesab etmişdir.[11]
Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) Üveysin zahidliyi barəsində buyurmuşdur: “Mənim ümmətim arasında elə şəxslər vardır ki, paltarı olmadığına görə məscidə gələ bilmirlər, imanları da camaatdan kömək istəmələrinə mane olur. Belə şəxslərdən biri də Üveys Qərənidir.”[12]
O, gecəni ibadətlə keçirirdi.[13]
Tarixçilərin arasında məşhur nəzəriyyə budur ki,[14] Üveys Qərəni Siffeyn müharibəsində Əli (əleyhis-salam)-ın önündə şəhid olmuşdur.[15]
Amma kafirlər tərəfindən Peyğəmbərin dişi sındırılan zaman Üveysin öz dişini sındırmasına gəldikdə isə, tarixlərin çoxunda bu barədə söz deyilmir. Amma bəzi tarixlərdə deyilir: “Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in mübarək dişinin kafirlər tərəfindən sındırılması xəbərini eşitdikdə ona tabe olmaq məqsədi ilə öz dişlərinin hamısını sındırdı ki, Peyğəmbərin sındırılan bir dişi ilə müvafiq olsun.”[16]
Bu məsələ də sənəd və məzmun baxımından şübhəlidir.
[1] Zəhəbi, Şəmsəddin Məhəmməd ibni Əhməd, “Tarixul-islam”, tədqiq: Tədmuri, Ömər Əbdus-Salam, 3-cü cild, səh. 555, “Darul-kitabil-ərəbi”, Beyrut, 2-ci çap, 1413-cü qəməri il; İbni Əsir Cəzəri, İzzuddin ibni Əsir Əbul-Həsən Əli ibni Məhəmməd, “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 179, “Darul-fikir”, Beyrut, 1409-cu qəməri il; Təbəri, Əbu Cəfər Məhəmməd ibni Cərir, “Tarixi Təbəri”, tədqiq: Məhəmməd Əbul-Fəzl İbrahim, 11-ci cild, səh. 662, “Darut-turas”, Beyrut, 2-ci çap, 1387-ci qəməri il
[2] İbni Əsəm Kufi, Əbu Məhəmməd Əhməd ibni Əsəm, “Əl-futuh”, tədqiq: Şiri, Əli, 2-ci cild, səh. 544-545, “Darul-əzva”, Beyrut, 1-ci çap, 1411-ci qəməri il; “Tarixul-islam”, 3-cü cild, səh. 555; “Siyəru ə’lamin-nübəla”, 5-ci cild, səh. 34, Nazimzadə Qummi, Seyid Əsğərin “Əshabi imam Əli (əleyhis-salam)” kitabından nəqlən: 1-ci cild, “Üveys Qərəni” hissəsi; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 179
[3] “Tarixul-islam”, 3-cü cild, səh. 555; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 179
[4] İbni Həcər Əsqəlani, Əhməd ibni Əli, “Əl-isabə”, tədqiq: Əbdül-Mövcud, Adil Əhməd və Müəvvəz, Əli Məhəmməd, 1-ci cild, səh. 359, “Darul-kitabil-elmiyy”, Beyrut, 1-ci çap, 1415-ci qəməri il; “Əshabi-imam Əli (əleyhis-salam)”, 1-ci cild,
[5] “Usdul-ğabə” 1-ci cild, səh. 179; “Tarixul-islam”, 3-cü cild, səh. 556; “Əl-isabə”, 1-ci cild, səh. 359; Zərkəli, Xeyruddin, “Əl-ə’lam”, 2-ci cild, səh. 32, Darul-elm lil-məllayin”, Beyrut, 8-ci çap, 1989-cu miladi il; “Siyəru ə’lamin-nübəla”, 5-ci cild, səh. 70, “Əshabu imam Əli (əleyhis-salam)”, 1-ci cilddən nəqlən
[6] Şeyx Müfid, “Cəməl müharibəsi”, tərcümə: Məhdəvi Damğani, Məhmud, səh. 59, “Ney” nəşriyyatı, Tehran, 2-ci çap, 1383-cü şəmsi il
[7] Kəşşi, Əbu Əmr, Məhəmməd ibni Əmr ibni Əbdül-Əziz, “Ricali-Kəşşi”, tədqiq və təshih: Doktor Müstəfəvi, Həsən, səh. 98, hədis 156, Məşhəd universtitenin nəşr müəssisəsi, 1390-cı qəməri il.
[8] İbni Şazan Qummi, Əbul-fəzl Şazan ibni Cəbrəil, “Əl-fəzail”, səh. 107, “Rəzi” nəşriyyatı, Qum, 2-ci çap, 1363-cü şəmsi il; Məclisi, Məhəmməd Baqir, “Biharul-ənvar”, 42-ci cild, səh. 155, “Daru ehyait-turasil-ərəbi”, 2-ci çap, 1403-cü qəməri il; Şeyx Hürr Amili, Məhəmməd ibni Həsən, “İsbatul-hüdat bin-nüsusi vəl-mö’cizat”, 3-cü cild, səh. 46, “Ə’ləmi” nəşriyyatı, Beyrut, 1-ci çap, 1425-ci qəməri il
[9] “Əl-fəzail”, səh. 107; “Biharul-ənvar”, 42-ci cild, səh. 155
[10] Müfid, Məhəmməd ibni Məhəmməd, “Əl-irşad fi mərifəti hücəcillahi ələl-ibad”, 1-ci cild, səh. 316, “Şeyx Müfid” konfransı, Qum, 1-ci çap, 1413-cü qəməri il; Təbərsi, Fəzl ibni Həsən, “E’lamul-vəra bi ə’lamil-huda”, qədim çap, səh. 170, “İslamiyyə” nəşriyyatı, Tehran, 3-cü çap, 1390-cı qəməri il; “Biharul-ənvar”, 42-ci cild, səh. 147
[11] “Ricali Kəşşi”, səh. 98; “Əshabi imam Əli (əleyhis-salam)”, 1-ci cild,
[12] “Əl-isabə”, 1-ci cild, səh. 361; “Hilyətul-ovliya”, 2-ci cild, səh. 84; “Siyəru ə’lamin-nübəla”, 5-ci cild, səh. 76, “Əshabi imam Əli (əleyhis-salam)”, 1-ci cilddən nəqlən
[13] “Hilyətul-ovliya”, 2-ci cild, səh. 87; “Siyəru ə’lamin-nübəla”, 5-ci cild, səh. 77
[14] Qeyri-məşhur nəzəriyyə budur ki, o Deyləm müharibəsində şəhid olunmuşdur, qəbri də Qəzvinin Əlatər dağındadır. (Müstovfa Qəzvini, Həmdullah ibni Əbi Bəkr ibni Əhməd, “Seçilmiş tarix”, tədqiq: Nəvai, Əbdül-Hüseyn, səh. 630, “Əmir Kəbir” nəşriyyatı, Tehran, 3-cü çap, 1364-cü şəmsi il.
[15] “Əl-isabə”, 1-ci cild, səh. 359; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 180; “Tarixul-islam”, 3-cü cild, səh. 556; “Tarixi Təbəri”, 11-ci cild, səh. 662; “Seçilmiş tarix”, səh. 631; Minqəri, Nəsr ibni Müzahim, “Vəq’ətu Siffeyn”, tədqiq: Harun, Əbdus-Salam Məhəmməd, səh. 324, “Yeni ərəb müəssisəsi”, Qahirə, 2-ci çap, 1382-ci il, ofset üslubu ilə: Qum, Mərəşi Nəcəfinin kitabxanasının nəşri, 1404-cü qəməri il; Təmimi Səm’ani, Əbu Səid Ədül-Kərim ibni Məhəmməd ibni Mənsur, “Əl-ənsab”, tədqiq: Müəllimi Yəmani, Əbdür-Rəhman ibni Yəhya, 10-cu cild, səh. 392, “Dairətul-məarifil-Osmaniyyə” məclisi, Heydərabad, 1-ci çap, 1382-ci qəməri il; Sibt ibni Covzi, “Nübüvvət xanədanının tərcümeyi-halı və fəzilətləri”, tərcümə: Ətai, Məhəmməd Rza, səh. 115, “Astani qüdsi-Rəzəvi (əleyhis-salam)”, Məşhəd, 1-ci çap, 1379-cu şəmsi il
[16] “Seçilmiş tarix”, səh. 630
: الرجاء اعطاء نبذة عن حیاة أویس القرنی؛ و هل صحیح أنه حطم أسنانه بعد کسر رباعیة النبی الاکرم (ص)؟ 
: I would like to know the life and personality of Owais Al-Qarni. Is it true that he broke his teeth after he heard that the Prophet had broken one tooth? 
: Relate la biografía y diga respecto personalidad de Uwais Qaranî y ¿acaso es verdad ese suceso que después de que el diente del Profeta (s.a.w.) fue roto, él mismo rompió su diente? 
: زندگی نامه و شخصیت اویس قرنی را بیان کنید؛ و آیا این ماجرا که ایشان بعد از شکسته شدن دندان مبارک پیامبر (ص)، دندان خود را شکستند، صحّت دارد؟ 
: Je vous prie de m’expliquer la biographie et la personnalité d’Oweis Qarni. On dite qu’il avait cassé sa dent, lorsqu’il avait entendu que le prophète (que Dieu le bénisse, lui et les siens), s’était cassé une dent, lors de la bataille. Est-ce vrai ? Est-ce que le prophète l’avait loué pour cette action ? 
: Tolong jelaskan tentang biografi dan kepribadian Uwais al-Qarni? Apakah benar peristiwa yang mengisahkan bahwa ketika gigi mulia Rasullah Saw patah ia juga mematahkan giginya? 
: Peygamber Efendimizin (a.s.s) mubarek dişinin kırılmasından sonra Üveysi\'n, kendisi de kendi dişini kırdığı şeklinde söylentiler derde doğru mudur? Üveys Karani\'nin hayatı ve şahsiyeti hakkında bilgi verebilirmisiniz? 
: بہ مہربانی اویس قرنی کے سوانح حیات اور شخصیت بیان کیجئیے۔ کیا یہ حقیقت ہے کہ انہوں نے جب سنا کہ پیغمبراکرم{ص} کے دندان مبارک شہید ہوئے ہیں، تو انہوں نے بھی اپنے دانت توڑ لیے؟ کیا پیغمبراکرم{ص} نے ان کے اس کام کی ستائش کی ہے؟
