Ətraflı axtarış
Baxanların
5862
İnternetə qoyma tarixi: 2008/01/03
Sualın xülasəsi
İnsanın öz həyat yoldaşı, övladları və sair insanlarla yaxşı rəftarda olması onların tərəfindən sui-istifadəyə səbəb olmur?
Sual
İnsanın öz həyat yoldaşı, övladı, şagirdləri və başqa insanlarla gözəl əxlaqa davranması və tamamilə gözəl rəftara, güzəştə malik olması onların sui-istifadə etməsinə və insana etinasız olmağına səbəb olmurmu? Ümumiyyətlə, gözəl əxlaqla übühhətə, heybətə və sairə malik olmağı necə cəm etmək olar?
Qısa cavab

Əvvəla, müqəddəs islam dini  bütün insanlarla, o cümlədən həyat yoldaşı, övlad, şagird və s. gözəl əxlaq və rəftarın tərəfdarıdır. Buna görə də Quran ayələrində və məsumların (əleyhimus-salam) rəvayətlərində gözəl əxlaqa və bəyənilən rəftara çoxlu tövsiyələr edilmişdir.

İkincisi: Əhli-beyt (əleyhimus-salam)-ın göstərişlərinə diqqət yetirməklə insani rəftarın əsli və əsası olan gözəl əxlaqa malik olmaqla eyni zamanda insan gərək ehtiyatlı olsun ki, bu gözəl əməldə normal həddən xaric olmasın. Yəni, bu əməldə orta mövqedə olmaq lazımdır ki, başqaları tərəfindən sui-istifadəyə səbəb olmasın. Başqa sözlə desək, haqq-həqiqət ilə yanaşı olan gözəl əxlaq başqalarının sui-istifadəsinə mane olmamalıdır. Əlbəttə, diqqət yetirmək lazımdır ki, kobud rəftar və yaramaz əxlaqın übühhət, heybət və əzəmətlə fərqi vardır. Bu ikisinin arasında fərq qoymaq və nəticə etibarı ilə məhəbbət və gözəl əxlaqın həddini-hüdudunu tanımaq və riayət etmək lazımdır.

Ətreaflı cavab

Müqəddəs islam dininin bariz xüsusiyyətlərindən biri də bütün hallarda orta mövqedə, normal həddə olmaqdır. İqtisadiyyatda, siyasətdə, ictimaiyyətdə, başqaları ilə rəftar və davranışda və s. bu həddə riayət edilməlidir.

İnsanların əksəriyyəti fikirləşir ki, gözəl əxlaq və davranışa sahib olmaq və hazırkı terminlə desək, “ictimai olmaq” bununladır ki, insan hamını özü ilə dost etsin. Misal üçün, bəzi məsihilər öz dinlərini bəşəriyyətə məhəbbət simvolu kimi təqdim və iddia edirlər ki, kamil insan o kəsdir ki, yalnız məhəbbətə malik olsun. Bəzi Hindistan dinləri də sırf məhəbbət qanununun tərəfdarıdırlar.

Halbuki, təkcə məhəbbət və gözəl əxlaq kifayət deyildir, əksinə haqq və həqiqət hissi ilə yanaşı olan məhəbbət başqalarının sui-istifadəsinin qarşısını ala bilər. İslam məhəbbət dinidir və Qurani-məcid Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-i “Bütün aləmlərə rəhmət” ünvanı ilə təqdim etmişdir.[1] Quran mömin şəxslərə də göstəriş verir ki, camaatla gözəl davranıb rəftar etsinlər.[2] Əgər nadan və cahil insanlar onlara ihanət və hörmətsizlik etsələr, onlara göz yumub keçsinlər.[3] Quranın göstəriş verdiyi məhəbbət bu mənaya deyildir ki, qarşı tərəfin istək və meyllərinə uyğun rəftar edək və insanları öz meyllərində tam azad qoyaq, yaxud onların istəklərini təsdiqləyək. Əksinə, islam həmişə həyatın bütün sahələrində haqqa tərəfdarlıq ilə müvafiqdir. Həyat yoldaşı, şagird, övlad və s. ilə münasibətlərdə və rəftarlarda bu prinsipə riayət etməyə tövsiyə edir.

Möminlərin xislətləri sadalanan bəzi rəvayətlərdə deyilir: “Möminin xüsusiyyətlərindən biri budur ki, haqqı hətta düşmənindən belə, qəbul etsin; batili hətta dostundan (təqdim olunsa) belə, rədd etsin.”[4]

İnsan əgər ictimai rəftar və davranışlarda belə əməl edərsə, həm islamın qəbul etdiyi bir üsluba malik olmuş, həm də başqalarının sui-istifadəsinin qarşısını almış olur. Çünki başqaları ya həqiqi istəklər və təvəqqelərə malikdir və onların qəbul edilməsinə haqlıdırlar, ya da öz rəftar və davranışlarında başqasının gözəl əxlaqından sui-istifadə etmək qərarındadırlar və nahaq və yersiz istəkləri tələb edirlər. Sizin haqq əsasında olan rəftar və davranışlarınız ilə öz istəklərinə çatmadıqları halda, misal üçün, əgər bir şəxs sizin gözəl rəftarınızdan istifadə etməklə sizə və ya başqalarına ehtiramsızlıq və təhqir etmək, sizin və ya başqalarının bir haqqını tapdalamaq istəyirsə, hətta sizə ən yaxın insan olsa da belə, gərək onun qarşısında dayanasınız. Bundan əlavə, həqiqi məhəbbət odur ki, insanın xeyri və məsləhəti onda olsun. Çox hallarda tədbir üzündən olmayan, fikirləşmədən əncam verilən gözəl rəftar və məhəbbətlər həmin şəxslə düşmənçiliklə nəticələnir.[5]

İmam Baqir (əleyhis-salam) buyurur: “Ən pis ata o kəsdir ki, övladlarına ehsan və məhəbbətdə həddi keçmiş olsun.”[6]

Əlbəttə, bu iş insanların kobud əxlaqlarına və bəzi hallarda təkəbbür üzündən olan rəftar və davranışlarına səbəb olmamalıdır; əksinə, insan bacardığı qədər gözəl rəftar və davranışa malik olmalı və camaatın istəklərinə müsbət cavab verməlidir.

Deməli, ümumi şəkildə haqq əsasında olan rəftar və davranışlarda normal vəziyyət həmişə dəstəklənir. Bəzi rəvayətlərdə təkid edilir ki, insan özünün tabeçiliyində olan şəxslər ilə (həyat yoldaşı, övlad və s.) mehriban rəftar etməlidir.[7]

İmam Zeynul-abidin (əleyhis-salam) kiçiklərlə rəftar barəsində buyurur: “Kiçiyin haqqı budur ki, elm öyrətdiyin zaman ona rəhm edəsən, xətalarından güzəştə gedib üstünü örtəsən, onlarla müdara edib kömək göstərəsən.”[8]

Hər bir halda münasibətlərdə orta həddə riayət edilməlidir. Aydındır ki, həmişə orta səviyyədə, ifrat və təfritdən uzaq olan bir yolu ayırd etmək asan deyildir və çox hallarda onu tapmaq üçün mütəxəssislərlə məşvərət etmək və onların nəzərlərindən istifadə etmək lazımdır.

 


[1] “Ənbiya” surəsi, ayə: 107

[2] “Bəqərə” surəsi, ayə: 83

[3] “Fürqan” surəsi, ayə: 63

[4] Məclisi, Məhəmməd Baqir,  “Biharul-ənvar”, 64-cü cild, səh. 310

[5] Mütəhhəri, Mürtəza, “Əli (əleyhis-salam)-ın cazibə və dafiəsi”, səh. 10-13

[6] Yəqubi, Əhməd ibni Əbi Yəqub ibni Cəfər ibni Vəhəb, “Tarixi Yəqubi”, 2-ci cild, səh. 320, Beyrut, “Darus-sadir”, bi. ta

[7] Kuleyni, Məhəmməd ibni Yəqub, “Kafi”, 4-cü cild, səh. 11

[8] “Töhəful-üqul”, 1-ci cild, səh. 270, “Camieyi müdərrisin” nəşriyyatı, Qum, 1404-cü hicri qəməri il

وَ اَمَّا حَقُّ الصَّغِيرِ فَرَحْمَتُهُ وَ تَثْقِيفُهُ وَ تَعْلِيمُهُ وَ الْعَفْوُ عَنْهُ وَ السّتْرُ عَلَيْهِ وَ الرِّفْقُ بِهِ وَ الْمَعُونَةُ لَهُ

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163741 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158490 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118615 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111616 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104778 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54026 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48759 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44759 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44176 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...