Cismin və ruhun sağlamlığı, o işlərdəndir ki, insan həmişə onun arxasınca olub və halhazırda da onun arxasıncadır. İslam dini həmişə dünya səviyyəli və kamil bir din olaraq bir saqlam həyatın bütün sahələrini fikirləşir və dünya – axirət xoşbəxtliyinə qovuşan bütün yolları sayıbdır. Sağlamlığın dəyərini bəyan etmişdir. Təmizliyi qorumağı lazım bilir və təbii olaraq idmanda sağlamlığa gərək olduğu üçün islam tərəfindən təyid olunur. Bu gün idman dünya xalqlarının yaşayışında mühümrol oynayır. Milyonlarla insan idmanla məşğul olur, onlardan neçə bərabər çox tamaşaçı müxtəlif idman proqramlarının tərəfdarlarıdırlar. İdman bir sıra yerlərdə milli vəhdətin və cəmiyyətin ictimayi möhkəmliyinə səbəb olur və onda yayılmış gözəlliklər və çirkinliklər o idmana hakim olan cəmiyyətin gözəlliyini və çirkinliyinigöstərir.[1]

İdman əxlaqı əxlaqın çox işlənən mövzularından biridir ki, əməli əxlaq məqsədləri ölçmək üçün və məsələlərlə üzləşəndə əxlaqı siyasətlər və rəftarlar, sənətlərdə texnologiyada, hökumətdə və qeyrilərində istifadəsi vardır.[2]

Bəziləri idmanı adi cismani məharətlərdən ya fəaliyyətlərdən bilirlər ki, bir sıra hamı tərəfindən qəbul olunan qanunlar əsasındadır ki, istirahət, yarış və şəxsi əyləncə məqsədi ilə pöxtələşməyə , məharətə, və yaxut bu hədəflərə qarışmış işlərə əl atılır. Burada hədəf əsasında olan idmandan tərif olubdurş İdman əxlaqı ilə bağlı ən mühüm mövzular və mehvərlərdən bəzisi bunlardan ibarətdir:

İdmanda dəyərlər, cavanmərdlik, rəqabət və həçkarlıq, insafla oynamaq, qanun pozmaq, qüvvələndiricimaddələr, tamaşaçılıq və azərkeşlik əxlaqı, baş məşkçiylə idmançılar arasında əxlaqı rabitələr və...[3] Əxlaqı dəyərlər maddi dəyərlərdən yeksəkdir. Bir formada ki, hər insan onun qarşısında ehtiram edir, baxmayaraq ki, özü onlara əməl edə bilməsə belə, həmin səbəbə görə bütün ümumi əxlaqda olan şeylər ki, idman meydanlarında icra olunmağa münasibdir, gərək əməl olunsun. Başqa sözlə desək, bir idmançı cismindən əlavə ruhuna da diqqət etsin. Çünki ruhla bədən arasında yaxın rabitə vardır. Buna görə İslamda təkcə cismin tərbiyəsinə və bəslənməsinə diqət olmayıb, bəlkə cisimlə yanaşı ruha da diqqət olub və onun tərbiyəsi və güclənməsi barədə bir çox göstərişlər gəlibdir oruc namaz dua vəsair kimi. Əks halda təkcə cisimlə məşğul olmağın insanı dəyəri yoxdur və insani heyvanlıq çərçivəsindən xaric etmir. İmam Xumeyni (rh) bu iki əsas qanuna təkid edərək idmançılarla görüşündə buyurubdur: İdmançılar necəki cismi və fiziki idmanla məşğuldurlar, ruhi idmanlada məşğul olmalıdırlar. Qədimdən İran idmançıları Allahı və Əli (ə)ı yad ediblər və bu onların üstün xüsusiyyətlərindən idi.[4] Burada mühüm məsələ budur ki, idmnaçılar və idman təşkilatlarının hər birisi gərək öz əxlaqı vəzifələri ilə tanışolub və idman meydanları ilə münasib istifadə etsinlər, çünki əgər bir idman təşkilatı əxlaqı qanunlara sahib olmasa, bir idmançıda öz vəzifəsi ilə tanış ola bilməz və özünü idmandaəxlaqlı apara bilməz. Bu yazı da əxlaqı fəzilətlərdən və rəzilətlərdən bəzilərinə ki, bir idmanşı idman meydanlarında gərək əməl etsin, işarə olunur:

1-     Nəfsi əmmarə ilə cihad: Yəni, İnsanı günaha tərəf çəkən şeytani həvəslərlə mübarizə. Bir idmançı gərək başqa hər insan kimi şeytanı həvəslərlə mübarizə edib onlara qalib gəlsin. Bu barədə məsumlar bir çox hədislər daxil olub ki, nümunə olaraq, onlardan bəzisinə işarə edirik:

1)- Əziz Peyğəmbər (s) buyurub: Güclü və qəhrəman o kəs deyil ki, güləşdə öz rəqibini yerə vursun, bəlkə güclü o kəsdir ki, qəzəblənən vaxt nəfsinə malik olsun.[5]

2)- Əziz İslam Peyğəmbəri (s) bir cəmiyyətin kənarından keçirdi ki, onların arasında bir güclü və qüdrətli kişi var idi böyük bir daşı yerdən qaldırırdı. Cəmiyyət o daşı güclülər daşı yəni qəhrəmanların ağır çəkisi adlandırırdılar və hamı o güclü idmançının işindən təəccüblənirdilər. Əziz Peyğəmbər (s) soruşdu: Bu camaat nə üçün yığışıblar: Camaat o qəhrəmanın ağır çəki qaldırmasını dedilər. O həzrət buyurdu: İstəyirsiz sizə deyim bu kişidən güclü kimdir? Bundan güclü o şəxsdir ki, onu söysünlər və o dözsün və məğrur intiqam olan nəfsinə qalib gəlsin. Öz şeytanına və söyüş söyənin şeytanına qalib gəlsin.[6]

3)- İmam Əli (ə) buyurur: Nəfsinin istəkləri sənin ən pis düşmənlərindir. Çalış ona qalib gələsən yoxsa səni həlak edəcək.[7]

4)- İmam Museyi kazim (ə) buyurur: Əziz İslam Peyğəmbəri (s) döyüş cəbhəsindən qayıdan əsgərlərə buyurdu: Rəhmət olsun onlara ki, kiçik cihadı yerinə yetiriblər amma böyük cihad onların boynundan qalıbdır. Ərz oldu ey Allahın rəsulu böyük cihad hansıdır, buyurudu: Nəfs ilə cihad.[8]

2-     Güzəşt və bağıçlamaq: Bir idmançı gərək güzəşt və bağışlamaq ruhiyyəsinə sahib olsun. Qüdrətin zirvəsində olduğu vaxt və rəqibə qalib olduğu zaman , ona çətin tutmasın və intiqam alıb ona zərər vurmasın. O gərək əfv edib bağışlamağı qələbəsinin şükrü qərar versin. İmam Əli (ə) bu barədə buyurur: qəzəbini yatızdır və qadir olduğun vaxt cəzalandırma, tünd xasiyyətli olan vaxt səbirli ol. Bacardığın vaxt intiqam almaqdan uzaq ol ki, sənin üçün savab və yaxşı sonluq olsun.[9]

3-     Təkəbbürdən çəkinmək: İdmançı nə qədər qüvvəli olsa da gərək qüdrəti , qüvvəsi tutduğu məqamla məğrur olmasın və başqalarına təkəbbür etməsin. O gərək bilsin ki, bütün qüvvələr və qüdrətlər qadir Allah tərəfindəndir. Bu cəhətdəndir ki, namazda qalxan vaxt deyirik: بحول الله و قوّته اقوم واقعد İmam Hüseyn (ə) düşməni çox saylı qoşununa hucum edən vaxt buyurdu: لاحول و لا قوّة الا بالله [10] Allah taala Quranda həmin bu mətləbi xatırlatyaraq buyurur: ...أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً... [11] Bütün qüdrət və qüvvə Allaha məxsusdur heç bir dəlil yoxdur ki, qüvvəli şəxslər və idmançılar öz qüvvəsi və qüdrəti ilə təkəbbür edib qürurlansınlar və Allahı unudsunlar və Allahın verdiyi qüvvədən doğru olmayan yollarda istifadə etsinlər. Məğrur opmağın sonu məğlubiyyətdir. Məğrur və təkəbbürlü adam, rəqibi zəif sayıb, ehtiyatı əldən verir və nəticədə məğlub olur. Necə ki, imam Əli (ə) buyurub: şücaətli insanın zəif nöqtəsi uzaq görənliyi zay etməsidir.[12] Və habelə qüvvəli və qüdrətlinin zəif nöqtəsi düşməni zəif saymasıdır.[13]

4-     Şərəfli və centilmen bir şəxs kimi rəqabət: Bəzi idmanların əsas xüsusiyyətlərindən biri rəqabətdir. Əxlaqı məsələlərdə fərdin fərdə rəqabətidir ki, əhəmiyyəti vardır. Həmin bu rəqabətdir ki, cismi və ruhi məharətlər qüdrətlər biri dugərini başa düşmək birləşir və bir idmançının cismi və ryhi inkişafına səbəb olur. İdmanın ideal şəkili bu məsələni ki, hansı rəqabət dostluqla qurtarır, yaxşı nümayış etdirir. Əgər bir idmançı öz rəqibinə təkcə bir dost kimi baxsa, ki onu xarab etmək qəsdi yoxdur və öz düşməni bilmir bəlkə onu özü kimi oxşar fəzilətlərə və qüdrətə sahib bir şəxs bilsə, belə bir rəqabət dostluqla bitir. Hər qiymətə qalib gəlmək hətta aldadmaqla beləolsa, onların arasında istifadə olunmur.