Ətraflı axtarış
Baxanların
5423
İnternetə qoyma tarixi: 2012/05/12
Sualın xülasəsi
İmam Xumeyinin (rəh) siyasi fikri hansı sahələrə şamil olur?
Sual
İmam Xumeyinin (rəh) siyasi fikri hansı sahələrə şamil olur? Başqa sözlə desək siyasi fikir ki, deyirik yəni nə və hansı siyasi şeylərə şamil olur həzrəti İmamın siyasi fikirləri hansıdır?
Qısa cavab

İmam Xumeyinin (rəh) siyasi fikri onun kalan və müxtəlif sahələrdən təsirlənmiş fikrinin bir hissəsidir. Bunu nəzərə alsaq ki, İmam Xumeyni (rəh) neçə sahəli şəxsiyyətə sahibdir ki, onun irfanda, fiqhdə, fəlsəfədə, kəlamda və siyasətdə neçə əsəri vardır. O İslami fikirlərin üzərində qurulan bir nizamın rəhbəri olubdur, aydındır ki, onun siyasi fikirləri zəmiyyətdə, və hökumətdə işlənən bütün məfhumları özündə yerləşdirir. İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikrinin əsas məfhumlarını bu cür saymaq olar: Dinlə siyasətin rabitəsi, ədalət, azadlıq, müstəqillik, xalqa dəyər vermək, qanunluq, mədəniyyət, müsəlmanların birliyi, İslamın və müsəlmanların məsləhətləri, dünyanı İslama dəvət etmək, milli və İslami dəyərləri qoruyub saxlamaq, xarici siyasət İslam hədəfləri üzərində olmalıdır və bütün aləmdə məzlumların, məhrumlardan müdafiə etməlidir.

 

Ətreaflı cavab

Lüğətdə əndişə (fikir) məfhumu düşünmək və təfəkkür mənasındadır.[1] Siyasi fikir bir sıra əqidə və nəzər toplusudur ki, əqli və məntiqi yolla siyasi həyata sahman verməyin kifayəti barədə bəyan olur. Bu vəsflərdə ola bilər bəyan edilə. Siyasi alim o kəsdir ki, əqidələrini və nəzərlərini əqli və məntiqi yolla bəyan edə bilsin. Bir həddə ki, artıq onun nəzərləri sırf şəxsi nəzər sayılmasın.[2]

İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikri onun kalan və müxtəlif sahələrdən təsirlənmiş fikirlərinin bir hissəsidir. Bunu nəzərə alsaq ki, İmam Xumeyni (rəh) neçə sahəli şəxsiyyətə sahibdir ki, onun irfanda, fiqhdə, fəlsəfədə, kəlamda və siyasətdə neçə əsəri vardır. O İslami fikirlərin üzərində qurulan bir nizamın rəhbəri olubdur, aydındır ki, onun siyasi fikirləri cəmiyyətdə və hökumətdə işlənən bütün məfhumları özündə yerləşdirir.

İmam Xumeyni (rəh) dövründə İslam dünyasında ən böyük alimlərdən və tarixdə qalanlardan biridir. O böyük bir mütəfəkkir idi ki, müxtəlif elmi sahələrə sahib idi, bu xüsusiyyətlər onda neçə sahəli şəxsiyyət düzəltmişdir.

İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikirləri haqqında siyasətlə məşğul olan adamlar çox əsərlər yazıblar. Bu müxtəlif yazıda İmamın siyasi fikirlərinin bütün sahələrinə toxunmaq mümkün deyil. Bu cəhətdən xülasə olaraq onlardan bəzisinə işarə edib bu haqda mənbələr göstəririk.

İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikirlərinin mühüm xüsusiyyətləri bu cür saymaq olar:

  1. Dinlə siyasətin rabitəsi: İmamın fikrində əsas məfhumlardan biri dinlə siyasətin rabitəsidir. İmamın siyasi fikirlərinin əsas bünövrəsini bu mövzuda axtarmaq olar. Hökumətin zəruriliyinə və cəmiyyətdə siyasi nəzmin olmasından müdafiə etiqadı, İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikirlərində əsas və bünövrə təşkil edən məsələlərdəndir. İmam Xumeyni (rəh) o alimlərdən idi ki, qeybət dövründə siyasi qurumun təsis olunmasın lazım bilirdi. O əqli və nəqli dəlillərlə isbat edib ki:

Birinci: Hökumətin olması bəşər cəmiyyətləri üçün zəruridir.

İkinci: Hər zamanda o cümlədən Məsum İmamın qeybət dövründə cəmiyyətin xoşagələn hökumətə ehtiyacı var ki, onun möhkəmliyi üçün çalışmaq lazımdır.[3]

  1. Ədalət: Ədalət mühüm və əsas məfhumlardan biridir ki, İmam (rəh) həmişə ona təkid edirdi. Ədalət İmamın nəzərində siyasi bir quruluşun ən mühüm siyasi və ictimai mövqey seçmişdir. İmam öz nəzəri və əməli mövqeyinə, siyasi bir qurluşun ən mühüm hədəflərindən birini, cəmiyyətdə ədalətin bərpası bilir: Qadir və böyük Allah buyurur ki, biz Peyğəmbərləri göndərdik, onlara möcüzələr verdik, onlara ayələr verdik, onlar üçün mizan verdik və göndərdik... ki, camaat qistilə (ədalətlə) hərəkət etsinlər, xalq arasında ictimai ədalət olsun."[4] İmam Xumeyinin (rəh) siyasi fikirlərinin xüsusiyyətlərindan budur ki, o hökuməti cəmiyyətdə mənəviyyatın və ədalətin bərpası üçün vəsilə və alət bilir. Çünki əgər cəmiyyətdə ədalət hakim olsa insan inkişaf və səadət yolunda hərəkət edər. Amma əgər cəmiyyətdə ədalətdən heç bir əlamət olmasa, səadətdən də əlamət olmayacaq.
  2. Azadlıq: Azadlıq İslam inqilabının əsas şüarlarından biri idi. İmamın köklü şəkildə müdafiə etdiyi məfhumlardan biri idi. İmam azadlıqdan bir şüar və siyasi kimi deyil bəlkə bəşərin ibtidai hüququ kimi ad aparırdı. İmamın etiqadı var idi ki, bu bəşərin ibtidai haqqıdır ki, azad olsunlar.[5]

Azadlıq istər oradakı digərləriylə müştərək talehdə əlaqə tapır; yəni mədəni və ictimai azaflıqlar, istər xüsusi və fərdi azadlıqlar ki, əqidə, bəyan, fikir, partiyalar və mətbuat kimi sahələrə şamil olur. Əlbəttə təbiidir ki, bu azadlıqlar hədsiz və sərhədsiz olmayacaq. İmamın nəzərində bu azadlıqların həddi o yerə qədərdir ki, ölkənin nəsləhətlərini təhlükəyə atmasınlar. İmam azadlığın sərhədlərini dini və ölkə qanunları bilirdi ki, İslamdan götürülübdür. İmam Buyururdu: Bütün dünyada və bütün ölkələrdə azadlıqla hiylə arasında sərhəd vardır.[6]

  1. Müstəqillik: İmam bütün sahələrdə müstəqillikdən bu cür tərif edir: Bağlı və aslı olmamaq, əcnəbilərin müdaxiləsin rədd etmək, biganələrin nüfuzun kəsmək və digərlərinin nəzarəti altında olmadan məmləkəti müstəqil idarə etmək.[7]
  2. Xalqı dəyərləndirmək: Həzrəti İmamın siyasi fikirlərinin əsaslarından biri, xalqın öz talehini həll təyin etməsi və onların müxtəlif siyasi və ictimai sahələrdə fəal hüzurudur. İmam hər illət və hər cəmiyyət özü öz talehin təyin etməsi haqqında belə buyurur: "Bizim qisdimiz yoxdur millətimizə məcbur edək və İslam bizə icazə verməyib ki, diktatorluq edək. Biz millətin səslərinə tabeyik".[8]
  3. Qanunvericilik: Qanunçuluq və qanun əsasında hərəkət etmək həzrəti İmamın siyasi fikirlərinin əsaslarından biridir. İmam qanuna əməl etməyi cəmiyyətin bütün fərdlərinə qurluşun ən aşağı təbəqəsindən ən yuxarı təbəqəsinə qədər vacib bilir. İmamın nəzərində olan hökumətdə şəxs mətrəh (əsas) deyil, meyar İlahi qanundur. Hamı qanuna tabedir və şəxslər arasında heç bir fərq yoxdur.[9]

İmamın etiqadı bu idi ki, İslamda qanun hökumətiçlik edir, hətta əziz Peyğəmbər də (s) qanuna tabe olub.[10]

  1. Mədəniyyət: İmam Xumeyni (rəh) hazırkı əsrdə İranın müasir tarixində təsir qoyan mütəfəkkirlərdən biridir. İmam mədəniyyəti siyasi və iqtisadi məsələlər üçün əsas və bünövrə bilir. Onun nəzərincə mədəniyyət düzəlsə və insan düzgün tərbiyələnsə cəmiyyətin bütün prablemləri düzələr: "Nəticədə" mədəniyyət adam düzəldən bir zavoddur, necə ki, Peyğəmbərlər həmin məna üçün gəlibdir ki, adam düzəldsinlər..."[11] İmamın nəzərində kamal və insan düzəldən mədəniyyət ancaq İslamdadır. Cəmiyyətin və xalqın tərbiyəsi təkcə İslam mədəniyyətilə mümkündür. "Bir millətin tərbiyə məsələsi budur ki, o millətin mədəniyyəti düzgün olsun. Siz çalışın mədəniyyəti müstəqil İslam mədəniyyəti düzəldəsiz".[12]
  2. Vəhdət: Xalqın müxtəlif təbəqələrinin arasında vəhdət yaratmaq İmamın siyasət aləmində fikirlərindən biridir. O İslam inqilabının qələbə rəmzini vəhdət sayəsində bilirdi. Onun etiqadı var idi ki, inqilabının hərəkətlərindən ki, İran millətinə və İslam ümmətinə izzət bəxş etdi, ittihad məsələsiydi.[13]
  3. Məsləhət: İmam Xumeyninin etiqadı bu idi ki, İslam nəzərindən hökumət işçiləri öz nəzərləri və rəyləri əsasında işləyə bilməzlər. Bəlkə hökumətdə olub keçənlərin hamısı İlahi qanunlar əsasında olmalıdır. Əlbəttə İmam hakimi müsəlmanların məsləhətlərinə uyğun olan mövzularda yaxud öz hökumətinin məsləhətinə əməl edə bilər.[14]

İmam dəfələrlə təkid edirdi, əgər İslamın ya müsəlmanların məsləhətini xüsusi bir işdə görsəydi hərəkət edirdi.[15]

598- ci qətnamənin qəbul olmasının dəlilləri həmin qanun əsasında analiz etmək olar.

  1. Dünyanı İslama dəvət etmək: Dünya insanlarını İslama dəvət etmək və İslam məarifini müxtəlif millətlər arasında yaymaq İmam Xumeyninin (rəh) əsas siyasi fikirlərindəndir. Komunist rəhbəri Qarbaçofu dəvət etmək bu işlərdəndir: "Qeyri İslami dəstələri və təbəqələri... İslamın tərəqqi etmiş ədalətli məktəbinə dəvət edin.[16]
  2. İslami mahiyyəti diriltmək: İslami mahiyyəti saxlamaq İmam Xumeyninin (rəh) mübarizələrindən və siyasi fikirlərindən biridir. İmam (rəh) milli- İslami mahiyyəti saxlamağı ölkənin qüdrət və müstəqillik rəmzi və dünya qüdrətlərinin istemarlarının maneəsi bilir. İmam həmişə deyirdi ki: "Heç cür müstəqillik əldə etmək olmaz, məgər özümüzü tanıyaq və özümüzə inanaq.[17]

Məzlumlardan müdafiə etmək, İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikirlərində mühüm məsələlərdən hesablanır. Biganələrin istismarını rədd etmək (əsl nəfyi səbil).[18] Bu İslam fiqhinin mühümqaydalarından biri idi ki, ona əsasən kafirlərin müsəlmanlara üstünlüyü və rəhbərliyi rədd olunubdur. İmam bu fiqhi qaydaya əsasən biganələrin nüsəlmanların işində hər cür müdaxiləsiylə şiddətli müxalif idi. İmamın istikbarla müxalifəti, əcnəbilərin əlaqəsini kəsmək, xarici qüvvələrə söykənməklə müxalifəti, bununla əlaqədardır.[19]

İmam Xumeyninin (rəh) siyasi fikirləriylə daha çox tanışlıq üçün aşağıdakı kitablara müraciət edə bilərsiz:

  1. Əndişeyi siyasi İmam Xumeyvi (rəh), Cəmşidi, Məhəmməd Hüseyn
  2. Əndişeyi siyasi İmam Xumeyni (rəh), Fozi, Yəhya
  3. Dər amədi bər nəzəriyyeyi siyasi İmam Xumeyni (rəh), Dəhşiri, Mühəmməd Rza
  4. Ərkani Əndişeyi siyasiye İmam Xumeyni, Rəfizadə, Əzim.

 


[1] - Fərhəngi Moin, əndişə kəlməsi

[2] - Bəşiriyyə, Hüseyn, İyirminci əsrdə siyasi fikrin tarixi, səh 17, ney nəşri, Tehran, 1376.

[3] - İmam Xumeyni, bey kitabı, cild 2, səh 619; İmam Xumeyni muun və ixtiyaratı vəliyyi fəqih, səh 23; səhifeyi- İmam, cild 2, səh 31, Müəssiseyi tənzim və nəşri asari İmam Xumeyni (rəh), Tehran, 1378

[4] - Səhifeyi İmam, cild 15, səh 213

[5] - Həmin, cild 5, səh 378

[6] - Səhifeyi nur, cild 6, səh 271; cild 4, səh 259; cild 9, səh 90, mərkəzi mədarik fərhəngiye inqilabi İslami, bəhmən, 1362

[7] - Həmin, səh 16, 490, 236; cild 4, səh 277

[8] - Həmin, cild 10, səh 181

[9] - Həmin, cild 9, səh 42

[10] - Həmin, cild 10, səh 29

[11] - Təlim və tərbiyət əz didqahe İmam Xumeyni, Tibyan (on yeddinci dəftər), səh 270

[12] - Səhifeyi İmam, cild 8, səh 96

[13] - Səhifeyi nur, cild 5, səh 173- 141

[14] - Həmin, səh 461

[15] - Həmin, cild 1, səh 293

[16] - Həmin, cild 3, səh 322

[17] - Həmin, cild 9, səh 258

[18] - Nisa surəsi, ayə 141

«وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرينَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ سَبيلاً»

[19] - Səhifeyi İmam, cild 4, səh 317.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163741 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158490 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118615 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111616 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104778 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54026 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48759 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44759 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44176 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...