Kuranın kıraati ve ayetlerinin okunması kuranın en önemli meselelerinden birisidir. Öyle ki ilk dönemlerden beri aralıksız olarak bazıları buna önem vermiş ve kuranın kıraati ve islam toplumunda öğretme işlemini uhdesine almışlardır. Kurra tabakaya (sınıflara) ayrılmış ve bu sınıflandırmada büyük sahabeler yer aliyor. Birinci tabakada; Abdullah b. Mesut, Übbey b. Kab, Ebu Derda ve Zeyd b. Sabit gibi büyük sahabeler yer alıyor. İkinci tabakada; Abdullah b. Abbas, Ebul Esvet Dueyli, Alkeme b. Kays, Abdullah b. Saib, Esvet b. Yezit, ebu Abdurrahman Süllemi ve Mesruk b. Ecdea gibleri yer alıyor. Bilahere üçüncü tabakada yer alan büyük şahsiyetler ta sekizinci tabakaya kadar bu tabakalandırma gidiyor. Bu tabakalarda yer alan kurralardan sonra kıraatlerin tedvin zamanı başlıyor ve ardından yedi kari (kurra-i sab’a) tayin ediliyor.[1]
Kariler silsilesi Kuran ve kıraat adında aralıksız ve ardı ardına asır be asır dördüncü asra kadar devam ediyor. Dördüncü asırda Ebu Bekir b. Mücahit (245 – 324 k.) Bağdat kurralarının şeyhi olarak kıraatleri yedi kıratta indirgiyor ve yedi kari ismiyle bu kurra ları resmileştiriyor.[2]
Kıraatlerin hüccet oluşu ve tevatürü noktasında; -yani acaba tümü tevatür şeklinde peygamberden nakledilmiş mi edilmemiş?- çok konuşulmuş. Genel anlamda söz konusu konuşmalardan alınan netice bu kıraatlerin tevatür şeklinde bize gelmediğidir. Zira araştırmacıların görüşlerine göre kıraatlerden tek bir kıraat nebiyi ekremden (s.a.a.) tevatür şeklinde bize gelmemiştir. Nebiyi ekremden (s.a.a.) tevatür şeklinde gelen kıraat Müslümanların umumu arasında yaygın olan kıraattir. Dolayısıyla Müslümanların mumu arasında yaygın olan kıraate uygun olan kıraat makbul, diğer kıraatlerin hiçbirisi makbul değildir.[3]
Yedi Kari (Kurra-i Sab’a):
Kariler arasında kuranın kıraati bazı yerlerde ihtilaflı idi ve karilerin sayısı yıllarca git gide fazlalaşıyordu ta ki Mücahit geliyor var olan kıraatlerden yedisini seçip resmileştiriyor:[4]

Yedi Kıraatin Tevatürü:
Çok önemli meselelerden birisi yedi kıraatin tevatür meselesidir. Yani bu kıraatler mütevatir ve hüccet midirler ya değildir? Fakihler ve ulumul kuran araştırmacıları yedi kıraatin tevatürüne işkâl etmişlerdir. Böyle bir şeyin temelden tasavvur edilmesi mümkün değil ve mantıksız olduğunu söylüyorlar. Zira yedi karilerden her birsinin döneminde sadece kariin kendisi o kıraati kabul etmiştir.[6]
Doğru Kıraatin Teşhis Etme Kuralı:
Kıraat için kabul görülür bir kural olarak sunulabilinen şey şudur: kurraların kıraatini dikkate almaksızın cümhurul müsliminlerin kıraatine muvafık olup olmamasıdır.[7] Cumhurul müsliminlerin kıraatine uygunsa kabul ediliyor, uygun değilse kabul görülmez. Zira kuranı kerim iki mesirde kendi yolunu kat etmiştir. Birinci yol halksaldır ki ecdatlarımız peygamberden almış sine bi sine aralıksız ve daimi olarak elden ele vererek günümüze kadar getirmişlerdir. Toplumsal olan bu kıraat mevcut,[8] sept edilmiş mushafların tamamına bütün asırlarda uygun ve bunun örneği ve tecellisi Hafsın kıraatinde gerçekleşmiştir. Zira Hafs cumhurun kıraatini kıraat etmiştir. İmam Ali (a.s.) aynisini kıraat etmiş ve halk topluluğu bu şekilde nebiyi ekremden (s.a) duymuştur. Hafs b. Süleyman Küfi Asımdan o da Abdurrahman Süllemiden o da hz Ali (a.s) ve diğerlerinden, onlarda peygamberden almışlar.[9]
Bu yol tevatür yoludur ve kuranı keri bu yolla tevatür şeklinde bize gelmiştir. Ama kurra ve kıraatlerin yolu içtihat yoludur. Asımın kıraati dışında tüm kıraatler içtihattır ve kuran nassinde içtihat caiz değildir ve şeri hücceti yoktur.
Cumhur kanalıyla nakil ve sept edilmiş olan sahih ve mütevatir olan kıraati teşhis etmek için üç şarta dikkat etmek gerekiyor:

Bunun yanı sıra imamların bu bağlamda sözleri vardır ki konunun devamında bu sözlerden bir kısmını aktaracağız:
Eimmei Ethar’ın (a.s.) Kuranın Muhtelif Kıraatleri Hakkındaki Görüşü:
Kuran bazında muhtelif kıraatler hakkında imamlardan bazı açıklamalar nakil edilmiştir. Burada önemli olanlarına işaret edeceğiz:

İmam Ali (a.s.) “biz kuranı Ubeyyin kıraatine mutabık okuyoruz” şeklindeki sözü üçüncü halife Osman döneminde Ubeyyin imlasıyla Mushafların tekleştirme zamanına işaret ediyor. Bir grup Ubeyyin yazmış olduğu imlaya göre yazıyordu ve her ne zaman bir nasta (ibarede) ihtilafa düşseydiler ihtilafın giderilmesi için Ubeyyin kendisine müracaat ediliyordu. Günümüzde Müslümanların umumu arasında kabul görülmüş ve yaygın olan kıraat da Ubey b. Kabin yazdığı kıraate mutabıktır. “Ubeyyin kıraatine bağlı kalın” şeklindeki söz müslümanların umumu arasında kabul görülmüş kıraate bağlı kalın demek anlamındadır.[18]
Hafs Kıraatinin Nitelikleri:
Şia mektebinin takipçileri şuna inanmaktadırlar: muteber kıraat daha önce zikir edilen şartlara; -özellikle Müslüman halklar nezdinde tanınmış olan kıraate- uygun olan kıraattir. Kur’an nassını elde etmek için sarf edilen her çeşit çaba ve içtihat anlamsızdır. Tevatür yoluyla elimize ulaşmış olan kıraat dışındaki kıraatlerin tümü anlamsızdır. Tevatür niteliği sadece Hafs’ın rivayetiyle Asımın kıraatine aittir. Dolayısıyla sahih ve Müslümanların desteğini taşıyarak muhkem olan kıraat Hafs’ın kıraatidir. Bu kıraat asırlarca ardı ardına kesintisiz olarak Müslümanlar arasında revaçta olmuş ve olmaya devam ediyor. Bu kıraatin revaçta kalmasının bazı sebepleri var:

İbrahim b. Muhammed Neftevey (vetat 323 k.) ki elli yıl kur’an’ın kıraatiyle meşgul idi her ne zaman kendi celesesini başlıyordu kuranı Asımın kıraatiyle okurdu. Ondan sonra diğer kıraatlere değiniyor ve açıklıyordu”.[21]
Ahmet b. Hanbel de Asımın kıraatini diğer kıraatlere tercih ediyordu. Zira ilim ve fazilet ehli olan Küfe halkı Asım’ın kıraatini kabul etmişlerdi.[22] Zehebinin nakline göre; “Ahmet b. Hanbel şöyle demiş: Asım güvenilir idi ve ben onun kıraatini seçtim”.[23] Ve şöyle diyor: “bizim için gerçekleşen en yüce ve değerli şey Asım yoluyla değerli kuranın kıraatini elde etmektir”. O sonra kendi isnadını Hafsa kadar naklediyor ki kendisi Asımdan Asım da Ebu Aburrahman Süllemi den ve o da hz. Ali (a.s.) ve Zerr b. Hubeyş’ten, o da ibni Mesuttan almıştır. Bu ikisi (Ali ve ibni Mesut) kuranı peygamberden almışlardır ve peygamber de Cebrail vasıtasıyla Allahtan almıştır.[24]
Bu nedenle her zaman Şia’nın büyük şahsiyetleri ve fakihleri Hafs kanalıyla gelen Asımın kıraatini diğerlerine tercih etmiş. Zira bu kıraati en iyi kıraat ve fesih olan Kureyş lehçesine uygun ki kuran ona göre nazil olmuş ve Müslümanların ittifakla kabul etmiş, olan kıraattir bilmişlerdir.
İbni Şehri Aşup çok değerli “el Menakıp” adlı kitabında şöyle diyor: “Asım kendi kıraatini Abdurahman b. Süllemiden öğrenmiş ki o da kuranın tamamını Hz. Aliden öğrenmiş”. Ve ilave ediyor: “kıraatlerin en fesih olanı Asım’ın kıraatidir. Zira Asım kendi kıraatini asıl kaynağından öğrenmiştir. Başkaları eğrik ve yanlış yoldan gitmişler ise o çok muhkem olan bir yolu seçmiştir”.[25]
Fakih ve çok değerli Allame Hilli “el Müntaha” adlı kitabında şöyle yazıyor: “kıraatlerin en iyisi benim nezdimde Asımın kıraatidir”.[26]
Bir çok ve değerli kitaplar büyük âlimler tarafından Asım’ın kıraatinin değeri hakkında yazılmış ve tarih boyunca araştırmacılar Müslüman halkla birlikte Asım’ın kıraatine önem verme noktasında bir birinin yanında yar almışlardır. Bu durum Asım’ın kıraatinin konumunun yüceliğine delalettir.

Yedi Kıraatin Hücceti
Acaba yedi kıraat hüccet sahibi ve değer arz ediyor mu? Acaba namaz kılan bir kimse söz konusu kıraatlerden (yedi kıraat çerçevesinde) herhangi birisini okuyabiliyor mu?
Bu sorunun cevabında çoğu fakihlerin cevabı müspet yönünde ve caiz olduğunu söylüyor[29] ve ihtiyaten yedi kıraati geçmemeye dikkat edilmesine vurgu yapmışlardır.

---