Bu tarihi geçmişi olmayan ve asır ve zamanımıza has yeni bir şüphe değildir, belki İslam Peygamberinin (s.a.a) vefatından sonra, belki daha hayatta iken bazı insanlar tarafından gündeme taşınan ilk şüphe ve konulardan birisidir.

Bu nedenle konunun daha net bir şekilde anlaşılması için ilkin bu konunun tarihçesine bir göz atacağız daha sonra sorunun cevabına ve tahliline geçeceğiz.

Kur’anla yetinme ve rivayet ve sünnetlerin silinme konusunun tarihçesi hemen hemen İslam’ın tarihçesiyle aynıdır.

Zira Peygamberimiz, (s.a.a) mübarek ömrünün sona erme üzereyken İslam ümmetini doğru yoldan sapmasını engelleyecek mahiyette kılavuzluk yapacak bir vasiyet yazmak amacıyla kalem, mürekkep ve kâğıt istedi. Maalesef peygamberin bu isteğine ikinci halife Ömer bin Hattap karşı çıkarak şöyle dedi: Allah’ın kitabı (Kur’an) bize yeter (yani peygamberin yazacağı tavsiyeye ve onun sünnetine ihtiyacımız yok). Söylenen bu sözün ispatlanması için Ehlisünnetin en önemli ve muteber kaynaklarından faydalanacağız.

Sahih Buhari, sahih Müslim, müsnedi Ahmed vb… kaynak kitaplarda şöyle nakledilmektedir: İbrahim b. Musa, Hişam bin Muammer’den, Hişam da Abdullah bin Muhammed’den, Muhammed b. Abdullah da Abdurrezak’tan, Abdurrazak da Muammer’den,  Muammer de Zühri’den, Zühri de Ubeydullah bin Abdullah bin Abbas’tan (r.a) naklediyor ki İbni Abbas şöyle dedi: “İslam peygamberi (s.a.a.) hayatının son anlarını yaşamak üzere iken Ömer b. Hattabın da içinde bulunduğu sahabeden bir grup Peygamber' in evinde toplanmıştı. O sırada Resulullah (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Gelin bana yaklaşın size bir şey yazayım ki, ondan sonra asla sapmayasınız." Bunun üzerine Ömer deki ki: "Ağrı ve elem Resulullah'a (s.a.a.) galip gelmiştir. Kur'an aranızdadır; o bize yeter."[1] Orada bulunanlar aralarında ihtilafa düştüler ve aralarında çekişmeler gerçekleşti. Bir grup; "peygamberin istediğini getirin de sapıklığa düşmemeniz için Resulullah (s.a.a.) bir şey yazsın." diyor, bir diğer grup da Ömer'in sözünü tekrarlıyordu. Resulullah'ın (s.a.a.) huzurunda bağırıp çağırmaları ve anlaşmazlıkları çoğalınca, Resulullah (s.a.a.); "Kalkın! Yanımdan gidin!" diye buyurdu.[2] Ubeydullah dedi ki: İbn-i Abbas diyordu ki: "Bütün musibet ve belalar, Resulullah'ın huzurunda bağırıp ihtilaf ederek o önemli konunun yazılmasına engel olunduğundan dolayı meydana geldi.”[3]

Bu araştırmada asıl soruya cevap verildiğinde ikinci halifeden nakledilen bu sözü de getireceğiz. Muhterem okuyucumuzun isteği üzere de bu sorunun cevabını dinin içinden ve dinin dışından da sunacağız.

İlkin: Akli Delil:

Bu sözün doğru olduğunu farz etsek ve bütün Müslümanlar bu konuyu kabul edip ittifak etseler bile, acaba hakikaten sünnetten irtibatı kesilmiş bir Kur’an bize yeterli olabilir mi? Gerçekten Peygamberin (s.a.a) sünnetine ihtiyacımız olmayacak mıdır?

Bu durumda herkesin Kur’an’dan algıladığı bir olacak mı ve herkes onu anlamada ittifak edecek mi?

Her ne kadar bu soruya verilecek cevap, çok açık olan bir şeyi açıklamak anlamında ve vicdani uyanık olan her şahsın kendisine has bir cevabı kesin vardır. Ama buna rağmen biz burada genel bir anlamda bir cevap veririz.

Bir şeyin olanaklı olduğuna delalet eden en iyi delil o şeyin tahakkuk bulmasıdır (Edellu’d-delil ala imkani’ş-şey vuku’uhu).

1. Kur’an-ı anlamak ve yorumlamak noktasında Ehlisünnet ve Şia olmak üzere bütün Müslümanların ortak bir nazara sahip olmadıklarını görmekteyiz. Bütün müfessirler ve âlimlerin üzerinde ittifak ettikleri usul-i ve Füru-i meselelere rastlamak çok azdır.[4]

2. Acaba bizim sünnete ihtiyacımız yoktur sanısını kim hayal edebilir, acaba bizim bütün vazifelerimiz tüm detaylısıyla Kur’anda beyan edilmiş midir? Acaba namaz, oruç, zekat, hac vb… hükümlerin tamamı Kur’an da beyan edilmiş mi?

3. Eğer bu sözü kabul edersek, Ehlisünnet’in (Kur’an dışında olan) Kutubu’s-sitte (“Sahih Buhari”, “Sahih Müslim”, “Süneni Ebu Davut”, “Süneni Tirmizi”, “Süneni Nesai” ve “Süneni ibni Mace”) gibi hadis kitaplarının ve belki hadis hakkında yazılan binlerce kitabın, durumu ne olacak.

İkinci Olarak: İcma:

Günümüz dünyasında bütün fıkhi ve itikadi fırka ve mezhepler, hadisten müstağni olmadığımız konusunda görüş birliğindedirler. Müslümanların itikadi ve ameli boyuta hadise ve sünnete ihtiyacın bulunmadığı söyleye ve bu inancı savunan hiçbir mütekellimi, fakihi ve İslam dininde söz sahibi olan bir düşünürü bulamazsınız.[5]

Üçüncü Olarak Kur’an:

Allah-u Teala Kur’an-ı Kerimde şöyle buyuruyor: “Peygamber (s.a.a) size ne verdiyse onu alın, neyi de size yasak ettiyse ondan vazgeçin. Allah’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz, Allah’ın azabı çetindir.”[6]

Her ne kadar bu cümle “Beni Nudeyr” kabilesinin ganimetleri bağlamında nazil olmuş ise de ama içeriği Müslümanların hayatının bütün alan ve programlarını kapsayan umumi bir hüküm içermektedir[7] ve Peygamber’in (s.a.a) sünnetinin hüccet olduğuna dair açık bir senettir.[8]

Bu asıl esasınca bütün Müslümanlar, Peygamber efendimizin (s.a.a) ister İslam hükümetiyle alakalı meseleler alanında olsun ister iktisadi, ibadi ve diğer meselelerde olsun emir ve nehiylerini, cani gönülden dinleyerek itaat etmekle yükümlüdürler. Özellikle bu ayetin sonunda peygambere muhalefet edenleri şiddetli azapla tehdit etmiş olması bu bağlamda ciddi bir uyarı olduğuna delildir.[9]

Özet ve başka bir ifadeyle; Allah-u Teala’nın bizlere, Allah resulünün (s.a.a) sünneti olan onun emir ve yasaklarına uymamızı emrettiği apaçık ortadadır.

Burada, Allah-u Teala nasıl istisnasız bütün halka Peygamber’in (s.a.a) söylediği sözleri kayıtsız ve şartsız kabul etmelerini emredebilir?! Sorusunun gündeme getirilmesi mümkündür

Ancak Peygamber’i (s.a.a) masum bildiğimiz için ve bu hakkı sadece kendisi ve masum olan onun ehlibeyt imamları hakkında kabul ettiğimizi dikkate aldığımızda bu sorunun cevabı çok açık olduğu ortadadır.

Dikkate şayan olan şey şudur ki birçok rivayette,[10] Allah-u Teâlâ’nın peygamberine bu denli bir yetkinin vermesinin sebebine işaret edilmiştir. Şöyle denilmektedir ki Allah u Teâlâ onu tam manasıyla imtihana tabi tutmuş, onun büyük bir ahlak üzere ve olağan üstü bir ahlaka sahip olduğu belirtilmiş, dolayısıyla bu denli yetkiyi kendisine ifaze etmiştir.[11]

Dördüncü Olarak; Hadis:

Ehlisünnet ve Şia kaynaklarında sünnetin hüccet olduğuna delalet eden hadisler çoktur ve bizleri sünneti almaya yönlendiriyor ve teşvik ediyor.

Bunlardan bir tanesi iki fırkanın hadis kitaplarında tevatür haddinde naklolan Sakaleyn hadisidir.

Ehlisünnet imamlarının dört tanesinden biri sayılan Ahmet b. Hanbel ismini “müsned” vermiş olduğu hadis kitabında şöyle bir hadisi nakletmektedir:

Esved bin Amir şöyle diyor: Ebu İsrail yani İsmail b. İshak Mollai Atiyye’den, Atiye de Ebu Said’den naklediyor ki Peygamber efendimiz (s.a.a) şöyle buyurmuşlardır: “Ben sizin aranızda, onlardan biri diğerinden daha büyük ve değerli olan iki ağır-paha biçilmez emanet bırakıyorum. Gökten yeryüzüne uzanan Allahın ipi ve benim soyumdan benim Ehlibeytimdir. Bu ikisi (kıyamet gününde) havuz başında bana varıncaya kadar bir birinden ayrılmayacaklar.”[12]

Görüldüğü üzere bu hadiste Peygamber (s.a.a) Ehlibeyt’i (a.s) terazinin bir kefesi gibi kuranın kenarında yerleştirilmiştir. Yani Müslümanlar kurana sarılmakla mükellef ve yükümlü oldukları gibi gerekli görüldüğü durumlarda ehlibeytten de yararlanmaları ve onlara sarılmakla yükümlü ve mükelleftirler. Bu ikisi birlikte oldukları zaman kâmildiler. Onlardan birisiyle yetinmek eksikliktir.

Buna binaen: ilkin şu bilinmelidir ki; Müslüman olup rivayetleri dikkate almaksızın ilahi hükümlere amel etmek imkansızdır. İkinci olarak böyle bir şeyin mümkün olduğunu farz etsek bile sünnetin kendisi Müslümanların arasındaki ihtilaflara neden olmuş değildir. Dolayısıyla sünneti kanara itmekle bırakın ihtilafların ortadan kalkmasını veya azalmasını bir yana belki daha da fazlalaşacakları kesindir.